Vikan - 03.05.1962, Side 9

Um þetta leyti komst hann upp á lag meS aS beita hæfi-
leikum sínum án þess að verða þar fyrir óvinsæll af skóla-
bræSrum sínum; hann tók nú aS virkja hinn mikla flaum
mælsku sinnar, var iSulega valinn til að flytja ávörp og
ræður fyrir hönd bekkjarins, og þegar hann hlaut hæstu
einkunnina viS súdentsprófið, þótti hann sjálfsagður til
að flytja kveðjuræðuna fyrir hönd þeirra brautskráðu.
Kemst einn af núlifandi áheyrendum hans þá svo að orði um
ræðuna, að hún hafi verið snjöll aS formi til, en um leiS
tilgerðarleg að orðavaii og glamurkennd, enda komst
rektorinn svo að orði á eftir, þegar hann kvaddi Goebbels:
„Þér náið eflaust langt i lífinu — en ég held að þér verðið
aldrei mikill ræðumaður . . .“
Foreldrar Josephs Goebbels voru fyrir sitt leyti ekki i
vafa um að hann ætti að verða prestur, og liklegt er að’
hann hafi ekki verið því mótfallinn; það hefur ekki farið
framhjá skarpri athygli hans, hve mikils jafnvel fátækustu
og aðsópsminnstu prestar voru metnir í kaþólskum söfn-
uðum, og hvilíku valdi mikilhæfur prestur gat náð á trú-
systkinum sinum.
Þrátt fyrir fátækt sína og aðstandenda sinna hóf Joseph
Goebbels nám við háskólann í Bonn árið 1917, en sá brátt
að þýðingarlaust var að hyggja á lengra nám án fjárhags-
legrar aðstoðar, og sneri sér þvi til hinna voldugu, kaþólsku
líknar og hjálparsamtaka Albertus Magnus, með beiðni um
styrk. Seinna komst sú áróðursaga á kreik fyrir tilstilli
hans sjálfs, að hann hefði snúið sér til eins of fulltrúum
samtakanna, mikils metins klerks, sem hafði látið svo um
mælt, er þeir höfðu ræðzt við góða stund: „Þér trúið ekki
á guð, sonur sæll, og ég læt því aðeins veita yður styrkinn,
að þér leggið stund á einhverja aðra námsgrein en guð-
þess doktorsgráðu — sldluðu að loknu þriggja ára námi
ritgerð um efni, sem viðkomandi prófessor hafði valið —
en doktorsnafnbótinni fylgir mikil virðing i Þýzkalandi.
Veturinn i Bonn nam Joseph Goebbels bókmenntir, með
leikrit Goethe sem sérgrein, og sóttist námið vel, eftir
vitnisburði að dæma. En að þeim vetri loknum, hefst flakk
hans milli háskóla og námsgreina, sem ber vitni óeðlilegu
eirðarleysi. SumartímabiliS 1918 hafði hann áhrif fornróm-
verskrar og forngrískrar menningar á miðöldum að aðal-
námsgrein við háskólann í Freiburg, en um veturinn las
hann sagnfræði við háskólann í Wurtzburg. Um haustið
höfðu gerzt þeir atburðir í Þýzkalandi, að fyrri heimsstyrj-
öldinni lauk með ósigri og uppgjöf þýzku herjanna, undir-
ritun vopnahlésskilmála i einka-lestarvagni Fochs mar-
skálks i Campiégneskógi, valdaafsali keisarans og flótta til
Hollands og loks var fyrsta, þýzka lýðveldiS stofnaS að
undangenginni byltingu. Þessum atburðum fylgdi meira
andlegt öngþveiti og umrót en dæmi voru til i sögu Þýzka-
lands, og olíi straumhvörfum, sem áttu eftir að hafa heims-
sögulegri afieiðingar en nokkuð annað, að frönsku stjórnar-
byltingunni ekki undanskilinni, þótt þar sé að vissu ieyti
um hliðstæSur að ræða, eins og siðar verður sýnt fram á.
Þótt einkennilegt kunni að virðast, samanborið við þá af-
stöðu, sem Joseph Goebbels tók siðar, virtist hann halda
vöku sinni i öllu þessu umróti, viðurkenna ósigurinn sem
óumflýjanlega staðreynd og taka öllu því, sem sigldi í
kjölfar hans, með ró og von um að fyrr eða síðar snerist
ósigurinn i sigur fyrir þjóðina.
Sumartímabiiið 1919 dvelst Goebbels enn viS háskólann I. hluti
í Freiburg, en þótt hann njóti enn efnahagslegrar aðstoðar
kaþólsku kirkjunnar, leynir sér ekki að hann er farinn að af fjórum.
WWtilWh

mmm

-Mimmwnf

:i:

fræði“. Þessi saga hefur ekki við nein rök að styðjast,
Joseph Goebbels sendi samtökunum skriflega beiðni og fékk
rifleg, vaxtaiaus námslán; öll þau plögg eru enn til í skjala-
safni samtakanna — og einnig önnur, sem sýna að það kost-
aði samtökin margra ára þref og málaferli að fá lánin
endurgreidd, og þó ekki fyrr en Joseph Goebbels var orðinn
rikisþingmaður og löngu kunnur sem andstæðingur kaþólsku
kirkjunnar.
í jjann tíð störfuðu þýzkir háskólar í aðeins fjórum deild-
um — guðfræði, læknisfræði, lögfræði og heimspeki, en
undir þá síðasttöldu heyrðu þá yfirleitt þær námsgreinar,
sem ekld voru tengdar hinum þrem, t. d. bókmenntir, stærð-
fræði, saga, þjóSfélagsfræði, listsaga og svo frv. Próf þaðan
veitti kennsluréttindi við menntaskóla, en flestir tóku auk
fjarlægjást hana að mun, en um leið styrkist hann stöðugt
i trúnni á mátt sinn og meginn og þó einkum á það, að
hann sé gæddur frábærum hæfileikum til þess að verða
rithöfundur — en það varð honum metnaðarsök æ siðan
að sannfæra bæði aðra og sjálfan sig um að svo væri,
eins og sjá má af því hve gífurlegrar þóknunar hann krafð-
ist fyrir útgáfu eða britingu á dagbókum sínum, greinum
og ræðum, þegar veldi hans var sem mest.
Um þetta sama leyti fer einnig að bera á þeirri hneigð
hans að koma fram í hlutverki hins glataða sonar — sem
hann lék síðan alla ævi. Honum fannst tilkomulítið að glata
trúnni i kyrrþey; slíkt varð að valda átökum og liugróti
og ekki einungis hjá honum sjálfum, heldur meðal hans
Framhald á bls. 28.
MYNDIRNAR:
Talið frá v.: Goebbels
fyrir rétti 1931. — f
miðju: Hann vildi verða
leikari og hér er hann
í skólaleikriti. — T. h.:
„Beztu menn ríkisins“
á flokksfundi 1926.
Hitler stendur á milli
Kaufmanns og Goebbels.
TIKAN 9