Vikan - 06.09.1962, Blaðsíða 35

„PENINGARNIR SKAPA
HVORKI SKÁED NÉ LIST“.
Allir, sem lesa dagblöðin að stað-
aldri, kannast við Hjálmtý Péturs-
son vegna skeleggrar og skemmti-
legrar greinar, er hann skrifaði fyr-
ir skömmu í eitt þeirra, um skáld-
skap ungra íslenzkra skálda. Hjálm-
týr deildi allfast á kveðskap yngri
kynslóðarinnar, fann honum flest til
foráttu og dró hvergi úr. Skoðanir
urðu að vonum mjög skiptar um
grein þessa, og var hún talsvert um-
rædd á sínum tíma sökum óvenju-
legrar hreinskilni höfundar. Það var
þó ekki fyrr en eitt þeirra skálda,
sem Hjálmtýr gerði að umræðuefni,
reis upp til andmæla og krafðist
höfundarlauna veína nokkurra Ijóð-
l?na, sem Hjálmtýr t.ók upp í grein
s;na sem dæmi um báeborinn kveð-
skap. að albjóð lagði við hlustir. Um-
ræddur höfundur Matthías nokkur
.Tohannessen. höfðaði síðan mál á
hendur Hiálmtv til heimtu höfund-
arlauna. en HiáTmtýr telur málshöfð-
unina hina mestu fjarstæðu og neit-
að að ereiða eyri.
— Er Matthíhs búinn að fá kaup-
ið sitt verður mér að orði, befar ég
eeng inn í skrifstofu Hjálmtýs og
hann býður mér sæti.
Hiálmtýr hlær og hristir höfuðið.
— Ónei, málið er í undirrétti, oa
ég held, að ég hafi enga ástæðu til
að örvænta. Ef illa fer, — sem ég
hef em?a trú á, — þá mun ég um-
svifalaust áfrýia til Hæstaréttar. Það
er dæmafá ósvífni o» alvev einstætt
að ætla sér að innheimta höfundar-
laun fyrir fáeinar setninvar, sem
■'dtnað er til í daablaðsgrein sem
bessari.. Ég get ómövulega ímyndað
mér. að b"'ð hafí við rök að stvði-
nst. enda er ritfrelsið bá orðið harla
Þ'tið. þegar ekkert má lengur hafa
eftir mönnum án bess að gjalda stór-
fé fvrir.
Hiálmtvr er auðsiáanlega viss 'í
sinni sök og sannfærður um. að
hann hafi á rét.tu að standa, svo ég
sný tplinu að öðru.
— Aðalerindi mitt hingað. Hiálm-
tvr, var nú revndar ekki bað að for-
vitnast um, hvað ..Matthíasarmál-
inu“ liði, heldur hitt. að fá þig til
að sniallq Þ'tið eitt idð mig um ungu
skáldakvnslóðina fslenzku.
— Ja. ég er auðvitað enginn sér-
fræðineur í skáldskan, en leyfi mér
að hafa skoðanir á honum eins og
fleiru.
— Viltu þá ekki bvrja á því að
segia mér álit bitt, á íslenzkum ung-
skáldum?
— Álit mitt á ungskáldunum fs-
lenzku er einfaldlega það. að þau
séu vfirleitt heldur Iftil skáld og
ákafleim óbroskuð að flestu leyti.
Þessi skáld hafa bókstaflega ekkert
að segja. virðast enga tilfinningu
hafa fvrir ljóðagerð og skortir yfir-
loitt það, sem nefna mætti skáld-
skvn. Þó að skömm sé frá að segja.
virðist stundum sem brennt þurfi til
að gerast skáld. f fyrsta lagi að safna
skeggi, í öðru lagi að verða sér úti
um alpahúfu og fá sér í þriðja lagi
stafprik til að hökta við. Ég veit,
að þetta er kannski fullmikið sagt,
en stundum, — já, æði oft, — virð-
ist það ekki ýkia langt frá sanni.
— Telur þú, Hjálmtýr, að íslenzk
nútímaskáld standi fyrirrennurum
sínum að baki?
— Já, hiklaust, það er eins og að
tala um sólina og tunglið. Hinir eldri
ortu af innblæstri, en þeir ungu
hnoða saman orðum úr ýmsum átt-
um. List hinna ungu er fólgin í því,
að raða upp orðum eftir því, sem
þeim dettur í hug í það og það skipt-
ið, án þess að skeyta nokkuð um,
hvort þau eru í samhengi eða ekki.
— Hver heldur þú, að sé ástæð-
an til þess, að nútímaskáld okkar
hafa ekki fundið sama hljómgrunn
hjá þjóðinni og gömlu skáldin?
— Ástæðan til þess er eflaust sú,
að eldri skáldin ortu Ijóð, sem fólk
skildi. Þau voru lesin og lærð og
urðu undir eins almcnningseign.
Þessu er ekki til að dreifa um skáld-
skap hinna yngri.
— Helduv þú, að íslenzk nútiðar-
skáld standi erlendum starfsbræðr-
um sínum að baki.
— Ég hef Þ'tið kynnt mér það,
en held, að svo sé ekki. Afturförin
er að minni hyggju sú sama alls
staðar. Þessu veldur peningahugsun-
arhátturinn, sem er eitt aðaleinkenni
nútímans. Menn gefa sér ekki tíma
til að hugsa um annað en peninga
og eins og við vitum skapn pening-
amir hvorki skáld né list.
— Að lokum langar mig til að
spyrja þig, hvernig þú telur fram-
t'ðarhörfur skáldskapar á íslandi.
- Ég tel þær ekki sem verstar
þfátt fyrir allt. Ef þjóðin losnar úr
helgreipum peningakapphlaupsins
og menn fara aftur að vinna fyrir
sínu dagleea brauði á heiðarleTan
hátt, en hætta spekúlasjónum, sníkj-
um og gróðabralli, þá hugsa ég, að
aftur muni lifna yfir skáldskap og
listum. Þá munu atómskáld og
klessumálarar hrökkva upp af einn
af öðrum, en sannir og ósvikulir
listamenn fæðast að nyiu. Enginn
má þó skilja orð mín svo, að hefð-
bundinn skáldskapur og formföst
myndlist sé hin eina sanna list. Auð-
vitað geta menn ort snilldarleg
kvæði án stuðla o" höfuðstafa og
gert góðar myndir án þess að fara
grónar götur. f skáldskap og listum
er ávallt rúm fyrir eitthvað nýtt og
frumlegt, en öll sönn list verður að
vera gædd lífsanda, — annars er
hún dauð og einskisverð.
„Á ISLANDI HEFUR ALLTAF
VERIÐ ORT ÓHEMJU MIKIÐ
BULL“.
Hann situr á legubekknum, hallar
sér makindalega aftur á bak og teyg-
ir úr löngum fótleggjunum. öðru
hvoru ber hann sígarettuna að
munninum, sýgur hana og blæs út
úr sér þykkum reykbólstrum. Hver
hlutur í þessu litla herbergi er hans,
dívangarmurinn, borðkrílið og stóll-
inn. Og það verður naumast sagt,
að hann sé ríkur að veraldlegum
auði. Litaspjaldið á gólfinu, máln-
ingartúburnar í herbergishominu,
hálfköruð málverk hér og þar og síð-
ast en ekki sízt blýantsteikningar
og krítarmyndir á veggjum benda
hins vegar til þess, að húsráðandi
sé ekki allur þar sem han er séð-
ur og lumi kannski á þeim fjársjóði,
sem hvorki mölur né ryð fá grandað.
— Hvernig er að vera ungt skáld
á fslandi, spyr ég talsvert efabland-
inn, því að mér finnst endilega, að
ég hefði allt eins átt að inna hús-
ráðanda eftir því, hvemig væri að
vera listmálari á fslandi.
Hin dularfulli húsráðandi i þessu
herbergi veraldlegrar örbirgðar en
andlegs auðs, brosir dálítið tvíræðu
brosi um leið og hann svarar spum-
ingunni.
— Það er ágætt finnst mér, — að
minnsta kosti er það mikið betra
en víða annars staðar. Ég held líka,
að það sé sífellt að verða betra og
Sindrastóllinn
er
óskastóllinn,
heimilisprýði,
þægindi.
RIKAN 35