Vikan - 22.04.1964, Blaðsíða 33

stofuþerna, neðan við 90 stig að
gáfum, tæki sér fyrir hendur að
rannsaka mismun á gáfnafari há-
skólanemenda.
Þegar bilið á milli hinna ólíhy
gáfnaflokka er nægilega breitt,
geta þeir hver um sig unnið að
lausn viðfangsefna, þjónað hver
öðrum og notið þjónustu hvers
annars, viðurkennt hver annan
og dáð hver annan. Það þarf
allskonar hæfni og gáfnastig til
að viðhalda menningunni. En
gagnkvæm þörf okkar má ekki
gera okkur blind á mismuninn.
Munrinn á gáfnafari manns eins
og Pasteurs gamla og þess, sem
lægstur er að gáfnastigum, en
getur þó talizt með fullu viti,
er ekki minni en á milli hins
meðalgefna manns og sjimpansa.
Önnur staðreynd er það, sem
við verðum líka að horfast í augu
við, að þeir hafa aldrei verið
margir, sem komizt hafa í efsta
flokk að gáfnastigum — einu
mennirnir, sem telja má nokk-
urnveginn víst að náð hefðu 190
stigum, eru þeir Leonardo da
Vinci, Archimedes, Newton og
Gauss, eða einn á hverjum 500
árum, sem til greina kemur. Gera
má ráð fyrir að þeim fari fjölg-
andi á næstunni, bæði vegna þess
hve mannkyninu fjölgar ört og
einnig þeim, sem fást við vís-
indaleg störf — 90% allra þeirra,
sem við vísindi hafa fengizt, eru
á lífi og okkar á meðal. Af þeim,
sem telja má víst að náð hefðu
VERZLUNIN
Bankastræti 3
Dior
Innoxa
Orlane
Sans Soucis
Max Factor
Reolon
VERZLUNIN
Bankastræti 3
180 gáfnastigum, má nefna Dar-
wín, F^eud, Shaw, Berntrand
Russel, Percy Bridgeman, Linus
Pauling og ýmsa aðra.
Hvað þjóðfélagslegt gildi hafa
svo slíkar niðurstöður? Þær hafa
áreiðanlega mikið gildi — þær
sýna okkur hvers við megum
vænta af þingmönnum, skóla-
kennurum og nemendum, há-
skólastúdentum og mörgum öðr-
um hópum. Það gefur auga leið,
að við höfum alltaf þörf fyrir
fleiri afburða gáfumenn. Því
verður að gera allt til að upp-
götva þá þegar á unga aldri, fá
þeim hina hæfustu kennara og
auðvelda þeim ekki einungis að
vinna Nóbelsverðlaunin, heldur
og að finna örugg læknisráð við
krabbameini og geðklofa, gera
hinar fulkomnustu geimflaugar
og radartæki.
En hvað um kennarana? Rann-
sóknir, sem framkvæmdar hafa
verið í Bandaríkjunum sýna, að
ef gera ætti kröfur til þess að
hver kennari næði 130 gáfnastig-
um, hefði það í för með sér skort
á kennurum; þess vegna verða
þeir að sætta sig við það vest-
ur þar, að kennararnir, að
minnsta kosti mikill meirihluti
þeirra, nái ekki nema 120 gáfna-
stigum, Þetta setur skorður við
menntun þeirra og hæfni, þannig
að skólanemendur, sem ná 130
—140 stigum, skara brátt fram
úr kennurunum. Við því er ekki
nema eitt ráð — að reyna að
velja þeim nemendum, sem
framúr skara, hæfustu kennar-
ana, sem völ er á.
Manni gæti virzt sem eitthvað
væri hæft í því, sem segir í
máltækinu gamla, að hvað elski
sér líkt. Þeir vitgrönnu velja
sér vitgranna maka, það kemur
að sjálfu sér, á sama hátt og
hvítlauksætur veþast saman, því
að annars fyndist þeim aðilan-
um, sem ekki æti laukinn, þef-
urinn af hinum óbærilegur.
Sennilega má gáfnamunurinn
ekki nema meir en 20 stigum,
ef hjónabandið á að verða far-
sælt. Mikilvægast er það, ef
hjónabönd nemenda við æðri
skóla gætu orðið til þess að auka
„framleiðsluna" á gáfuðum börn-
um. Ekki er fyllilega vitað hvort
gáfur ganga að erfðum, eða hvort
fyrstu áhrifin sem börn verða
fyrir, eiga sinn þátt í því. Sál-
fræðingar eru farnir að hallast
að því síðarnefnda. En hver svo
sem skýringin er þá er svo að
sjá, sem börn þessara nemenda
nái meðallagi að gáfum, miðað
við forcldrana, sum með eitt-
hvað hærri gáfnacinkunn, önnur
eitthvað lægri, en engu að síð-
ur, þá ætti þetta að hafa sína
þýðingu. þegar framí sækir.
Kannske gætir þess þegar. Þeim
„undrabörnum ‘ fer stöðugt fjölg-
andi, sem farin eru að leggja
stund á kjarnorkuvísindi á þrett-
ánda eða fjórtánda ári, eða taka
háskólapróf í stærðfræði á átt-
unda aldursári. Þessi bÖm vekja
með mar.ni undrun og ótta í se.nn.
Það 'er vandfarið með þau, og
bæði foreldrum þeirra og þjóð-
féxaginu er lögð þar mikil ábyrgð
á herðar. Kannske er það rétt-
mætt að geta sér þess til, að
þarna sé nýr kynþáttur á ferð-
inni?
Það mætti halda að Thoreau
hefði rennt grun í þetta, þegar
hann komst þannig að orði, að
milljónir manna væru nægilega
vakandi til þess að geta lagt á
sig líkamlegt erfiði, en ekki einn
af hverri mílljón manna svo vel
vakandi, að hann gæti ort fög-
ur ljóð. ,,Ég hef aldrei hitt fyrir
mann, sem sagt varð um, að hann
væri glaðvakxnd’, enda mur.di
ég hafa íyrirorðið mig fyrir hon-
um“. Væri hann uppi nú, mundi
hann áreiðanlega hitta fvrir
nokkra glaðvakandi menn.
Svo er að sjá sem snilligáfan
velji sér einkum tvo. kannske
þrjá farvegi. Tónlistarmenn,
skáld, stærðfræðingar og ef til
vill myndlistarmenn eru gleggst
dæmi um þetta. Tvennt mikil-
vægt er þessum heildum sam-
eiginlegt — hið fyrra, að
snilligáfan getur komið óvefengj-
anlega í ljós þegar á unga aldri,
en hið síðara, að nokkur líkindi
eru til að snilligáfan leiði til
hjónabands, og þá ekki einungis
eftir snilli heldur og sameigin-
legum sérfarvegi. Það getur ver-
ið hending, þó að það sé ekki
víst, að þarna komum við aftur
inn á þau svið, þar sem nokkur
mismunur virðist segja til sín
eftir kynjum, ekki einungis hvað
afrek snertii-, heldur líka gáfna-
stig.
Hvaða kona, undir tvítugt, hef-
ur til dæmis skapað ódauðleg
verk, sem heimurinn dáir og við-
urkennir, kynslóð eftir kynslóð?
Kannske Anna Frank, og má þó
gera ráð fyrir að það sé öllu
fremur harmsaga hennar en
snilli, sem hrífur mann. En Moz-
art hóf að semja tónverk sex ára
að aldri, og hann og Bizet sömdu
báðir sinfóníur þegar þeir voru
aðeins seytján ára, sem við dáum
enn í dag. Ekki var Egill Skalla-
grímsson heldur gamall að árum,
þegar hann orti ljóð, sem enn
lifa, og þó að sagnfræðingar dragi
það kannske í efa, getur enginn
leyft sér það varðandi brezku
skáldin, Keats og Shelley. Og
stærðfræðingarnir miklu, Abel
og Galois, náðu hvorugir full-
orðnisaldri. Og Gauss var orð-
inn afburðastærðfræðingur þeg-
ar í æsku.
Hvað er það sem gerir að snilli-
gáfan á þessum sviðum getur
reynzt svo bráðþroska? Ekki
mundum við bera traust til tíu
ára dómara, læknis eða heim-
spekings, ekki heldur seytján ára.
Svarið er augijóst —■ snilligáfa
tónlistarmannsins, stærðfræðings-
ins og skáldsins er ekki bundin
umhverfinu fyrst og fremst. Þar
VERZLUNIN
Bankastræti 3
Nylon-sokk::
Brjóstahöld
Mjaðmabelti
Buxur
Undirkjólar
Undirpils
Skyrtu-blússur
VERZLl NIN
Bankastræti 3
er um að ræða óhlutlæg svið, að
kall x hreina, formræna glímu við
tál.n — tóntákn, talnatákn, orð-
tákn. Og nú má ef til vill bæta
n.yndrænum táknum þai’na við.
S xmkvæmt gamla myndlistar-
skólanum horfði þetta öðruvísi
við — þó að þeir Michelangelo,
Raphael og Van Dyke væru orðn-
ir fullgildir listamenn innan við
tvítugt. En nú, þegar myndlistin
er orðin óhlutlæg og formræn,
ekki síður en tónlistin, er ekki
útilokað að þar komi einnig fram
undrabörn og skapi eftirminni-
leg listaverk. Og hver getur sagt
um hve miklar snilligáfur á því
sviði hafa farið forgörðum allar
þær aldir, sem myndlistin var
bundin umhverfinu.
Þegar um er að ræða þau svið,
þar sem árangurinn byggist á
rannsóknum og athugunum frem-
ur en snilligáfu eingöngu, láta
afrekin lengur eftir sér bíða.
Þeir efnafræðingar og eðlisfræð-
ingar, sem hlotið hafa Nóbels-
verðlaun, hafa flestir verið um
þrítugt, er þeir unnu þau afrek,
lyfjafræðingar og læknar um fer-
tugt, lögfræðingar og heimspek-
ingar fimmtugir eða sextugir.
Þess ber að geta, að þótt tónlist-
armenn, skáld og stærðfræðingar
hafi unnið sígild afrek innan við
tvítugt, þá hefur sköpunargáfa
þeirra yfirleitt þroskazt til enn
meiri afreka eftir þann aldur,
með auknum skilningi og lífs-
- 33
VIKAN 17. tbl.