Vikan - 22.04.1964, Blaðsíða 11

John Rader Platt,
þekktur amerískur
eSlisfræðingur og höf-
undur þessarar grein-
ar, ræSir um greindar-
prófun og nauðsyn
þess að afburðagáfur
séu uppgötvaðar nógu
snemma. Hann telur
líklegt, að afburða-
fólk muni safnast á á-
kveðna staði, t.d. þar
sem vísindalegar
rannsóknir fara fram
í stórum stíl.
Þar gætu vegna inn-
byrðis giftinga komið
fram Einsteinar, New-
tonar og Mozartar í
hundraðatali við stökk-
breytingu á gáfnafari.
í ungdæmi mínu var náungi
nokkur í bænum, sem mér er sér-
staklega minnisstæður, bezti ná-
ungi, en furðulíkur górilluapa.
Hann hafði langa og loðna arma
og var öllum meiri um barm.
Og þegar hann hló, og það gerði
hann oft, ætlaði allt um koll að
keyra. Þannig hlyti górilluapi ein-
mitt að hlæja, hugsaði ég, ef
hann gæti á annað borð hlegið.
Seinna jókst svo þessi næm-
leiki minn að mun fyrir því, sem
sviplíkt var með einstökum
mönnum og vissum dýrum. Það
fór að verða mér einskonar íþrótt
að finna hverjum manni og konu,
sem ég kynntist, samsvörun í
dýraríkinu. f hópi skólakennar-
anna kynntist ég til dæmis
mennskum hliðstæðum stór-
hunda, fjárhunda og bolhunda.
Og ekki nóg með það — grasa-
fræðikennarinn, sérlega vel lát-
inn af öllum, minnti mig alltaf
á óuppbúið rúm, auk þess sem
hann talaði eins og svæfill.
En undarlega er það, hve and-
lit mannsins sjálfs hættir strax
að vekja athygli okkar, ef hann
ber það með sér, að hann skarar
að einhverju leyti framúr, eða
er áhrifasterkur persónuleiki.
Kynnzt hef ég undarlega ljótum
mönnum, en um leið og þeir
byrjuðu að tala, hætti ég að taka
eftir því. Ég hef verið í sam-
kvæmi með forljótum mönnum,
en fluggáfuðum, og það var ekki
einungis að þeir næðu slíku valdi
á öllum viðstöddum með máli
sínu og framkomu, að ljótleiki
þeirra gleymdist gersemlega,
heldur er ég þess fullviss að fæst-
ir mundu á eftir, hvað hafði ver-
ið etið þarna og drukkið. Þannig
kemst maður fljótt að raun um,
að það er ekki útlitið, sem mestu
máli skiptir.
Og eftir því, sem við lærum
Eitt fremsta stórséní allra tíma:
Leonardo da Vinci. Platt telur
líklegt að hann hafi haft greind-
arvísitölu 190 ásamt Archimedes,
Newton og Gauss.
að þekkja fleiri menn, verður
okkur einnig ljóst, að þeir ein-
staklingar eru að minnsta kosti
ekki færri, sem svipar andlega
að einhverju leyti til vissra dýra,
en hinir, sem svipar til þeirra
að útliti. Menn, sem ganga með
einhverja andlega smíðagalla,
sem minna á útstæð eyru eða
kafloðna arma. Um leið kynn-
umst við líka mönnum, sem eru
svo fullkomnir að andlegri gerð,
að ekki verða þar sameiginleg
svipeinkenni með nokkurri
skepnu fundin — en fáir eru þeir,
og þó hafa þeir sennilega verið
fátíðari áður, og kannski er þar
um nýja, andlega manngerð að
ræða.
Forvitnilegt er að gera sér
grein fyrir þeim mismun, sem er
á hugsun manna. Einkum að
þrennu leyti . . . á hugsun karla
og kvenna, á hugsun fluggáfaðra
og heimskra og loks hugsun
manna með ólíkum sköpunar-
hæfileikum. Það er margvíslegur
munur á hugsun karls og konu,
og skoplegur á stundum, að okk-
ur finnst. Hringi eiginmaðurinn
heim til konu sinnar og segi
henni þau tíðindi, að hann hafi
ekið á sendibíl frá verzlun, verð-
ur henni fyrst á að spyrja: „Frá
hvaða verzlun?“ Er þetta sprott-
ið af mismunandi gerð heila og
taugakerfis eftir kynjum? Eða
myndast hann fyrir uppeldisáhrif
og ólíka afstöðu hinna fullorðnu
gagnvart piltinum og stúlkunni?
Sagt er að í Sovétríkjunum séu
konur körlum fjölmennari í
læknastétt, og 30% af vísinda-
mönnum þar kvenkyns. Vestan-
tjalds munu hlutföllin önnur og
kannski vantar þar eitthvað á
fullt jafnrétti kvenna við karl-
menn á því sviði. Aftur á móti
leggja þar mun fleiri konur en
karlmenn stund á tónlistarnám
og tónlistarkennslu, enda verður
ekki annað sagt en að þar ríki
fyllsta jafnrétti með kynjunum.
Samt sem áður eru karlmenn
konum mun fjölmennari í hin-
um fámenna hópi tónlistarsnill-
inga. Þá munu og að minnsta
kosti allt eins margar konur og
karlar fást við ritstörf og skáld-
skap, og margar ná þar mjög
þokkalegum árangri — en fáar
nokkuð fram yfir það. Það kvað
vera sannað með rannsóknum, að
mun fleiri karlar en konur séu
haldnir þeim ágalla, sem kallast
litblinda. Kannski er listræn
sköpunargáfa eitthvað svipað af-
brigði, ekki fyllilega eðlilegt fyr-
irbæri.
Þá er það sá mismunur, sem
er hvað augljósastur, en um leið
örðugast að ræða. Aðstaðan er
nefnilega oft og tíðum þannig,
að helzt má ekki á hann minn-
ast, hvað þá meir. Áreiðanlega
er þó fyllilega tímabært, að vís-
indamenn og aðrir sérfróðir segi
þar álit sitt umbúðalaust, því að
öll okkar framtíð byggist kannski
fyrst og fremst á því, að við
gerum okkur ljósa grein fyrir
því vandamáli.
Það er nefnilega opinbert —
en um leið hræðilegt leyndarmál,
að það er gífurlegur munur á
gáfnafari manna.
Jú, vitanlega viðurkennum við
það — svona í stórum dráttum.
Við viðurkennum það báðir,
kinnroðalaust, að við séum ekki
neinir jafningjar Einsteins sál-
uga. Sum okkar hafa gengið
undir svokallað gáfnapróf, börn
Þa® hefur verið gagnrýnt, að
gáfnapróf séu ekki mælikvarði á
framúrskarandi sérgáfur. Ekki er
til dæmis gott að ætla á það,
hvað framúrskarandi tónsnilling-
ur eins og Verdi hefði fengið í
útkomu úr prófi eins og þessu.
Brezki heimspekingurinn og rit-
höfundurinn Bertrand Russel er
einn þeirra manna núlifandi, sem
Platt getur sér til að hafi greind-
arvísitölu 180.
okkar jafnvel líka, svo að við
vitum okkar eigið gáfnastig og
barna okkar. Að sjálfsögðu eru
niðurstöðurnar á stundum þann-
ig, að við leyfum okkur að draga
þær mjög í efa, en jafnvel þó að
þær séu ekki þannig, verðum við
aðt halda þeim leyndum — við
getum ekki gengið á samstarfs-
menn okkar og kunningja, krafið
þá um niðurstöðurnar af þeirra
gáfnaprófi og borið þær saman
við okkar, því að þá eigum við
á hættu að þeir annaðhvort líti
niður á okkur, eða vilji alls ekki
líta á okkur á eftir.
Einmitt þess vegna gerast
margir sálfræðingar gáfnapróf-
um nú heldur andsnúnir. Þeir
segja að fyrst og fremst séu þau
ekki með öllu áreiðanleg, í öðru
lagi geti niðurstöður þeirra skap-
að tilfinningaleg vandamál, og í
þriðja lagi sé þar lögð megin-
áherzlan á hæfni til að leysa
stærðfræðilegar þrautir og ná-
kvæmrar skligreiningar hugtaka,
en lítið sem ekkert tillit tekið til
ýmissa annarra mikilvægra hæfi-
leika. Engu að síður verð ég að
nota gáfnaprófin til viðmiðunar
og ljósari skilnings á máli mínu.
Þau eru, þótt gölluð séu, eini
mælikvarðinn, sem við höfum á
þann gífurlega mismun, sem er
á gáfnafari manna. Þessi regin-
munur er eitthvert mikilvægasta
atriði mannlífsins frá sjónarmiði
sálfræðinnar, og ég geri fastlega
ráð fyrir að hvergi verði fram-
hjá honum gengið, þar sem hár-
skarprar skilgreiningar er þörf.
Framhald á bls. 31.
VIKAN 17. tbl. —