Vikan - 27.08.1964, Blaðsíða 26

Oft hef ég heyrt þær
raddir meðal hérlendra
manna, að gott muni að
búa í velferðarríkinu Sví-
þjóð undir öruggum vernd-
arvæng kerfis sem hlúir að
áhyggjulausu, góðu lífi og
verndar borgarana fyrir
hverskyns skakkaföllum.
Menn trúa því, að þar sé
lífsstandard viðlíka hár eða
hærri en hér, enda eru Sví-
ar ríkir með öll þessi ósköp
af járni og skógum. Venju-
lega er það vandkvæðum
bundið fyrir hinn almenna
ferðamann að fá rétta
mynd af því hvernig fólk-
ið raunverulega lifir og
hversu mikið það hefur fyr-
ir sig að leggja. Ferðafólk
býr á hótelum og sér aðeins
nýja bíla rétt eins og hér
og að það eru gluggatjöld
fyrir gluggunum í íbúða-
hverfunum eftir því sem
bezt verður séð.
Ég var á ferðinni í
Gautaborg á dögunum og
vissi að þar býr íslenzk
kona, Helga Vilhjálmsdótt-
ir úr Reykjavík. Hún er
dóttir Vilhjálms S. Vil-
hjálmssonar, rithöfundar og
blaðamanns, og ég hafði
verið svo forsjáll að fá
heimilisfang hennar hjá
honum. Ég vissi, að þar
mundi ég sjá sænskt heim-
ili og fá greinargóð svör
um það, hvernig það raun-
verulega er að búa í Sví-
þjóð. Allmargir íslendingar
eru búsettir í Gautaborg og
mér var sagt, að ekki færri
en fjörutíu læknar væru þar
starfandi eða við nám.
Norðanverf við Gauta-
elfuna verða talsvert bratt-
ar hæðir með þesskonar
sléttum grásteinsklöppum
sem maður sér víða um
Skandinavíu. Þar hefur áður
verið skóglendi; það geng-
ur betur að láta skóg vaxa
uppúr berum klöppum f Sví-
þjóð en úr sæmilegri frjó-
mold á Islandi. En nú eru
þessar hæðir vestur með
Gautaelfunni byggðar að
verulegu leyti og mest eru
það nýtízku sambýlishús á
tólf hæðum eða meira. Eitt
stórf hverfi slíkra háhúsa er
kallað Biskupsgarður. Þar
hefur þeim orðið veðrið
hugstætt við nafngiftir
gatna; ein heitir Vorveðurs-
gatan, önnur Sumarveðurs-
gatan og í þeirri götu, sem
Haustveðursgata heitir, þar
á Helga heima í stóru sam-
býlíshúsi.
Mér fannst alveg einstak-
lega viðkunnanlegt þarna í
Biskupsgaðrinum og kunni
fyrir mitt leyti vel við ber-
ar klappir og grýtta ása,
sem hölluðust móti suðri.
En Helga sagði mér, að
Svíar ættu það til að fitja
upp á trýnið yfir þessum
stað, útsýni virðist ekki
vekja neina sérstaka hrifn-
ingu hjá þeim.
Frágangurinn í kringum
húsið var eins og bezt má
verða, allt malbikað heim
að dyrum. En forstofan væri
líklega talin hafa verið mál-
uð í fokheldu ástandi, sæist
hún f reykvísku sambýlis-
húsi. Þar hafði sýnilega ver-
ið til sparað svo um mun-
aði. Aftur á móti var sjálf
íbúðin björt og falleg í
bezta lagi, parkett á gólf-
unum og húsaskipan
þannig, að í rauninni var
enginn gangur í íbúðinni,
heldur gengið í svefnher-
bergi beint úr stofunni.
Helga var heima ásamt
tveim börnum þeirra hjóna,
en Sven bóndi var í vinnu
því þetta var á miðjum
degi. Þau hafa komið sér
fallega fyrir; fyrir utan
þessi dáindis fögru, sænsku
húsgögn var íslenzkt gæru-
skinn og rokkur á gólfinu
vestan úr Haukadal í Dýra-
firði, en hann hafði amma
Helgu átt, og Ragnar í
Smára á veggjum. Svo var
að sjálfsögðu sjónvarps-
tæki, sem er víst nálega á
hverju, sænsku heimili. Sú
saga var sögð á fyrstu ár-
um sænska sjónvarpsins, að
einstaka smáborgarar hefði
sett upp loftnet á hús sín
áður en þeir gátu eignazt
tæki til þess að nágrann-
arnir gætu séð og sann-
færzt.
Ég spurði Helgu að því um
leið og hún fór að hella upp
á könnuna, hvort henni fynd-
ist mikill munur á því að vera
húsmóðir f Gautaborg og til
dæmis í Reykjavík, þar sem
hún þekkti bezt til. Hún
sagði:
— Ég held að það sé ekki
svo mikill munur á því. Að
minnsta kosti ekki fyrir okk-
ur, sem sinnum einvörð-
ungu húsmóðurstarfinu. Þó
mætti geta þess, að í verzl-
unum hér er okkur yfirleitt
sýnd meiri kurteisi heldur en
ég á að venjast að heiman
og það hefur þýðingu þar
sem við húsmæður eyðum
alltaf nokkrum tíma í búð-
um. En starfið á sjálfu heim-
ilinu er sama hér og heima.
Þó gæti ég trúað, að íslenzk-
ar húsmæður séu duglegri að
baka og sauma fatnað á
sjálfar sig og börnin, en það
kynni að stafa af því, að
þær hagnast meira á því en
hér er hægt. Tilbúinn fatnað-
ur kostar ekki svo afskaplega
mikið.
— Finnst þér samt, að fs-
lenzkar húsmæður hafi að
einhverju leyti betri aðstöðu
en þær sem þú þekkir hér?
— Það er ekki mikill mun-
ur á því. Þó er minni áherzla
lögð á heimilistæki hér en
heima. Hvergi hef ég séS
strauvél á þeim heimilum,
sem ég hef komið á hér f
Gautaborg og hrærivélar hef
ég ekki séð nema hjá ísienzk-
um konum, sem eru búsettar
hérna. Mér skilst, að það séu
þá helzt stór heimili, sem
eignast hrærivélar. En í húsi
eins og þessu, fylgir kæli-
skápur hverri íbúð, sömuleið-
is eru rafmagnsrullur í öll-
um þvottahúsum og líka
þvottavélar. Einhvernveginn
kemst fólk almennt af með
að kaupa minna hérna held-
ur en heima; ef litlar fjöl-
skyldur á annað borð kaupa
sér sérstök tæki, þá eru
keyptir litlir ísskápar og litl-
ar þvottavélar.
— Nú býrð þú í stóru sam-
býlishúsi. Er mikill kunnings-
skapur milli íbúanna? Er
mikill samgangur milli hús-
freyjanna? Fara þær oft í
kaffi hver til annarar eins og
sumsstaðar á sér stað í til-
svarandi húsum hjá okkur,
eða er enginn samgangur?
— Fyrir þá sem vilja losna
við það ómak að þekkja ná-
grannana, þá held ég að það
sé alveg tilvalið að búa f
húsi eins og þessu. Það er
sem sagt enginn umgangur
eða kunningsskapur milli
íbúanna. Ég get varla sagt að
ég sjái fólkið, sem býr f
sama stigagangi. Stöku sinn-
um sér maður það kannski í
lyftunni. Þá bjóðum við góð-
an dag og ef til vill er minnst
eitthvað á veðrið, eða það
hvað börnin hafa skemmt
mikið við innganginn á
neðstu hæð. Ég umgengst að-
eins eina konu hér f húsinu
og það er til komið af því,
að mennirnir okkar unnu
saman áður og þekktust. Og
svo eigum við báðar börn á
sama aldri. Annars efast ég
um að hefði komið til þeirra
kynna.
— Er mikil forvitni rfkjandi
um hag nágrannans al-
mennt? Er mikið talað og
hugsað um það, hvað herra
og frú Johansson eða Person í
næstu íbúð hafa fengið sér
og hvernig þau muni hafa
farið að því?
— Ójá, það finnst mér nú
stundum. Fólk keppist við að
vera álíka „ffnt" og ná-
granninn og stundum er það
blandað öfund. Þetta er ekk-
ert einsdæmi frá íslandi; ég
held að það hljóti að vera
svona f öllum þessum svo-
kölluðu velferðarríkjum.
— Það má vel vera. En
finnst þér Svíar almennt lík-
ir íslendingum og finnst þér
þeir þungt haldnir af þessu
alræmda stolti, sem þeir hafa
orðið frægir fyrir?
— Mér finnst Svíar vera
talsvert líkir (slendingum. En
ég fellst ekki á það, að ég
hafi orðið vör við stolt eða
merkilegheit í eins ríkum
mæli og maður hafði heyrt
talað um. Það er helzt að þeir
séu dálítið stífir með sig
þegar þeir eru að skemmta
sér. Sænskur blaðamaður,
sem hafði verið á íslandi
sagði frá því hér, að venju-
legt laugardagsball í Reykja-
vfk væri mun fjörugra en
sjálft gamlárskvöld í Svíþjóð.
Svo íslendingum, sem fara út
að skemmta sér í Svíþjóð,
finnst ef til vill dálítið dauft
yfir mannskapnum. Hinu
neita ég ekki, að Svíar eru
mjög stoltir af ýmissi fram-
leiðslu sinni, sem þeir telja
skara framúr og maður get-
ur orðið leiður á því að heyra
þá alltaf vera að japla á
því.
— Finnst þér þú vera orðin
Svfi, er þér til dæmis orðið
tamt að hugsa á sænsku og
líturðu á Gautaborg sem
heimkynni þín, — eða Reykja-
vík?
— Ég lít alls ekki á mig
sem Svfa. Ég er íslenzkur rík-
isborgari og verð það áfram.
En ég hitti sjaldan íslendinga
og heyri örsjaldan talað
annað mál en sænsku. Ég
er í saumaklúbb með
íslenzkum frúm, sem eru
búsettar hér og við komum
saman einu sinni þriðju
hverja viku á veturna og þá
tölum við að sjálfsögðu ís-
lenzku. Þess á milli hringj-
um við stundum hver í aðra,
en það er svo langt á milli
okkar, að það er erfitt að
hittast.
Enda þótt ég hafi búið í
Helga hellir uppá könnuna og börnunum finnst skrýtið, a8
þa8 skuli vera kominn maður til a8 taka myndir af henni í
eldhúsinu. ý
Helga Vilhjálmsdóttir, maður hennar, Sven Frahm og börn-
in, Birgir Vilhjálmur og Anne Þórey. >>
2g — VIKAN 35. tbl.
Gautaborg í hálft níunda ár,
þá lít ég á Reykjavík sem
heimkynni mín og öðru hvoru
langar mig alltaf heim. Samt
leiðist mér alls ekki og hefur
aldrei gert. Gautaborg er að
mörgu leyti yndisleg borg.
— Ég hef heyrt að skattar
séu þupngbærari útgjaldalið-
ur fyrir allt venjulegt fólk í
Svíþjóð en á íslandi. Hef-
urðu hugmynd um það,
hversu mikinn hluta af árs-
tekjunum þið verðið að borga
í skatta?
— Ekki nákvæmlega, en ég
hygg að það sé ekki langt
frá að vera fjórði partur af
öllum árslaununum, sem er
tekinn f skatta.
— Og eftirlit með tekjum