Vikan - 10.12.1964, Side 14

Norskir rithöfundar eiga
það enn tii að bregða fyrir
sig þjóðsagnastílnum, og
þá helzt, þegar þeir taka
upp léttara hjal. Þessi
saga mundi að minnsta
kosti sóma sér vel í hvaða
þjóðsagnasafni sem væri,
bæði að anda og stíl,
enda er þar og um það
efni fjallað, sem tíðast er
tekið til meðferðar í
þjóðsögum...
Andrés hét hann, bóndinn i Lóni, ókvænt-
ur og kvenmannslaus.
Ekki var það af neinni sérvizku eða fyrir-
tekt Andrésar, að hann kúrði kvenmanns-
laus. Hann vantaði ekki viljann til að verða
sér úti um notalega meðhjálp. Það var kjark-
urinn, sem brast. Nágrannarnir höfðu það
fyrir satt, að hann drægi tjöld fyrir glugga,
þegar hann vissi konur eiga leið lijá garði,
svo feiminn yæri hann og uppburðarlítill.
En vitanlega var hað orðum aukið.... að
minnsta kosti þóttust þær sumar hafa séð
þess merki, er þær litu um öxl, að hann
gerði smárifu ú tjaldið og horfði á eftir
þeim.
Grannarnir vitnuðu í ritninguna og kváðu
það afleitt að karlmaðurinn væri einsamall.
Og Andrés kvaðst þeim sammála. Einveran
þvingaði hann þvi meir, sem árum hans
fjölgaði. Það kom æ oftar fyrir, þegar hann
sat og reri í gráðið, myrk og vökulöng
vetrarkvöldin, að liann tók allt í einu eftir
því að hann var kominn i lirókaræður við
sjálfan sig. En livað átti hann til bragðs
að taka? Hann gat ekki talizt beinlínis ung-
ur íengur og bráðfallegur liafði hann aldrei
vcrið, og hann mátti ekki til þess liugsa að
málaleitan sinni yrði ekki svarað nema með
hæðnishlátri.
- Þú ættir að auglýsa, ráðlagði Pétur
nagranni hans honum, frelsaður og liarð-
kvæntur formaður, sem dró meira en drott-
inn gaf og græddi á tá og fingri.
smásaga
kippir og einn langur, dálítið hlé og svo
eins aftur, tveir stuttir kippir og einn langur.
Þá fór um Andrés, það var eitthvað dular-
fullt við þennan drátt og hann var ekkert
gefinn fyrir neitt þessháttar. Forvitinn var
hann eigi að síður, það væri nógu fróð-
legt að sjá hverskonar fiskur þetta er, hugs-
aði hann og dró inn nokkra faðma af fær-
inu, en liægt og gætilega. Svo kom hik á
hann. Eflaust var þetta einhver bannsett-
ur ódrátturinn. Hann hafði svo sem lieyrt
sögur af þeim og ekki’ frýnilegum, og hann
slakaði aftur á færinu.
Fyrst var allt kyrrt, en það stóð ekki
lengi. Þá fóru smárykkir um færið, engu
likara en að einhver væri að handstyrkja
sig upp eftir því og Andrés nötraði allur
og skalf á þóftunni af ótta og kvíða. Innan
skamms sá hann koma upp úr sjónum slý-
græna hnúa, kreppta um færið, þvínæst
koll og ásjónu í mannsmynd. Ef manns-
mynd skyldi kalla, því að munurinn náði
út að eyrum, haka engin; augun kringlótt
og viðlíka stór og í rígaþorski og allur um-
búnaður þeirra þar eftir, hvorki hvarmar
né brúnir.
Er ekki að orðlengja það, að andartaki
síðar sat marhendill sá á borðstokknum, og
liafði Andrés aldrei slikt afstyrmi augum
litið. Þarabrúnt hárstrýið hékk niður á
ökkla; skrokkurinn allur slýgrænn og slepj-
ugur, en allt minnti sköpulagið á mann, eða
öllu lieldur fimm ára strákgepil.
— Þetta er ekki hafandi í fíflskaparmál-
um. sagði Andrés. Fari maður þá leiðina,
veit liann aldrei livað hann hreppir. Þetta
er eitthvað annað en að komast yfir skektu.
Og árin liðu. það hallaðist allt á eina hlið-
ina í Lóni, utanhúss og innan. Rimlagirð-
ingin kringum Iiúsagarðinn grotnaði niður
og í garðinum óx ckki annað en arfi og
njóli; ryklagið á gluggasyllunum varð þuml-
ungsþykkt og allt snnað var eftir ]jví og
þó flest enn verra. Andrés gerðist sinnu-
laus um útlit sitt og sjálfan sig; hvorki rak-
aði sig né klippti, og brennt fyrir að hann
hæri greiðu í hár sitt eða skegg. Hann varð
skorpinn og lotinn og fatalepparnir hans
báru þvi augljóst vitni, að hann var hætt-
'ir að hafa fyrir ])ví að l)regða sér úr þeim
/fir nóttina.
Þá gerðist það seint á útmánuðum, að
Andrés damlaði út á lognslétta víkina, að
fá sér eitthvað í soðið. Ekki hafði hann
lengi setið, þegar hann fann að tók á. En
undarlega hagaði sá dráttur sér og á ann-
an liátt en þeir fiskar áttu vanda til, sem
Andrés hafði komizt í kynni við þarna á
víkinni. Ekki voru það ólætin eða strunz-
ið. Ekki annað lífsmark með honum en
það, að hann kippti eilítið í færið með ó-
trúlega jöfnu millibili, rétt eins og hann
væri að gefa einhver merki. Tveir stuttir
— Góðan dag, sagði marbendill og brosti
aftur á linakka. Þú munt vera Andrés í Lóni.
— Jú-liú, svaraði Andrés. Það voru ekki
nema þrjár eða fjórar tennur eftir í hvorum
góm, en það bar ekkert á þvi í þetta skipt-
ið —- þær glömruðu saman svo ótt, að ekki
mátti auga á festa.
— Er ekki leiðinlegt að sitja svona ein-
samall kvöld eftir kvöld? spurði marbend-
ill og krosslagði bífurnar.
— Ojú, svaraði Andrés og var nú úr hon-
um mesti skjálftinn. Það kemur fyrir að ég
teymi hrútinn inn í eldhúsið; það er alltaf
skárra en ekki að liafa hann til að rabba
við.
Þá hló marbendill.
— Það leynir sér ekki að einstæðings-
skapurinn tekur á þig, sagði hann. Þú ert
orðinn lieiðgulur til augnanna og kafloð-
inn í eyrum.
Þessu lét Andrés ósvarað. Hugsaði sem
svo, að hyggilegast væri að fara ekki að
munnhöggvast við marbendilinn; það kom
fyrir, að liann þurfti á sjóinn, þó að ekki
væri nema til að draga í soðið, og það var
ómögulegt að vita hvernig þetta undirdjúps-
hyski kynni að hefna sín, ef því mislíkaði
eitthvað við mann. Og Andrés þagði.
— Ég veit að þú ert dugnaðarþjarkur,
bæði til sjós og lands, sagði marbendill enn,
— VIKAN 50. tbl.