Vikan - 18.05.1967, Síða 13

/■ ' '
Þetta er saga um dramb, ættar-
dramb, — en það er líka saga um
óst, — óeigingjarna ást.
Þetta er saga sem mér var sögð
fyrir mörgum árum, þegar ég kom
í fyrsta sinn í þetta hús — húsið
hennar ömmu minnar, og allt sem
skeður í þessu húsi, jafnvel nú,
kemur mér til að hugsa um hana.
I dag, þegar ég kom inn úr misk-
unnarlausu sólskininu um miðjan
daginn, biðu mín tvær svartklædd-
ar konur í forsalnum. Þær höfðu
tyllt sér vandræðalega á brúnina á
silkifóðruðum legubekk, og fyrsta
hugsun mín var, að það hefði ein-
hver dáið og enginn þorað að segja
mér það. En svo stóðu þær upp til
að heilsa mér, og þá þekkti ég
þær. Þetta voru gömlu saumakon-
urnar, sem höfðu saumað fyrir
ömmu, og voru nú komnar til að
kveðja mig. Þær voru að fara frá
borginni og flytja heim til æsku-
stöðvanna. En seinna, þegar gömlu
konurnar voru farnar og sólin geng-
in til viðar, komu minningarnar
fram í huga minn, minningar sem
þessar tvær svartklæddu verur köll-
uðu fram, og allt kvöldið hefi ég
verið að rifja upp atburði frá löngu
liðnum dögum.
Nú á ég þetta hús. Einkabarn og
eftirlæti móður minnar, sem var
ekkja, var ég fyrsta sinn send frá
Ameríku til Libanon til að heim-
sækja ættingja föður míns. Amma
mín bjó þá í þessu húsi, amma mín
sem var „kaldlynd", og „sjálfselsk"
og „lokaði sig inni með auðæfi
sín", eftir að afi dó fyrir fimmtíu
árum. Eg nota þessa lýsingu af
henni, vegna þess að þannig leit
nóðir mín á hana.
í raun og veru var amma mín
ivorki „kaldlynd" eða „sjálfselsk"
og þetta hús var sannarlega ekki
,lokað". Það er opið til allra átta.
dér sést til himins, yfir trjátoppana
og til allra hliða. Jafnvel þótt
'imlahlífar séu fyrir gluggunum, til
tlífðar fyrir brennandi sólinni,
cemst birtan alltaf inn, bláir, grænir
sg gullnir geislar og húsið ómar
jf fuglasöng.
Það var á slíkum degi að ég sá
jetta hús f fyrsta sinn. Móðir mín,
;em er amerísk og ákaflega Ijúf í
jmgengni, er ennþá gröm yfir þeim
culda og afskiptaleysi sem fjöl-
kylda föður míns sýndi okkur, og
íún hafði alltaf neitað að leyfa
nér að heimsækja ömmu.
En einu sinni hafði ég verið veik
i m langan tíma og læknarnir héldu
>ví fram að ég þyldi ekki vetrar-
:uldann í Mið-Ameríku, þá lét hún
indan. Það varð úr að ég fékk að
ylgjast með trúboðahjónum og við
órum með skipi frá New York til
teirut. Ég var leið yfir að yfirgefa
inóður mína, en ég varð að fara.
JAér fannst ég eiga ýmislegt óupp-
gert við ömmu mína.
ímyndanir móður minnar höfðu
l omið inn hjá mér hugmyndum um
hrollvekjandi villimennsku, ég sá í
Huganum ættingja mína, búandi (
tjöldum og ríðandi á úlföldum ....
Svo mikið er víst að glæsileiki
Beirut og yfirleitt lifnaðarhættir í
Libanon komu mér þægilega á
óvart. En samt hafði móðir mín að
einu leyti á réttu að standa: ævi-
saga ömmu finnst mér nú ennþá
fjarstæðukenndari og villimannlegri,
en þótt hún hefðu þurft að búa í
tjaldi og ríða á úlfalda.
Fyrsta undrunarefni mitt var Ger-
trud frænka, sem kom til að
taka á móti mér við skipið á þess-
um sólbjarta morgni. Hún var kát
og hressileg, snyrtilega klædd sams-
konar fötum og ég hafði vanizt að
móðir mín notaði, hárið var nokkuð
litlaust en fallega sett upp.
— Gertrud frænka? spurði ég
hikandi. Mér til undrunar breiddist
töfrandi bros yfir hrukkótt andlit
hennar.
— Gertrud frænka, sagði hún og
gretti sig svolítið, en án allrar ill-
girni. Svo faðmaði hún mig að sér
og sagði á frönsku: —• Elsku Ellen
mín litla, en hvað það er dásam-
legt að þú skulir loksins vera kom-
inn. Og mikið ertu lík honum pabba
þínum . . . Þú átt að kalla mig ma
tante, bætti hún svo við, nokkuð
hranalega og tók í hönd mína. Ég
held að þá hafi fyrstu grunsemdir
mínar vaknað um það að þótt móð-
ir mín hafi alið mig upp í þeirri
trú að ættingjar mínir væru villi-
menn, þá hafi þeim fundizt að það
væri ég sem var villimaðurinn.
— Við hefðum gjarnan viljað
lofa þér að vera hér í Beirut í eina
eða tvær vikur, til að komast á
baðströndina, sagði Gertrud frænka,
þegar við vorum að ganga frá
höfninni, — en amma þín hefur ekki
verið vel frísk upp á síðkastið.
Sannleikurinn er, vina mín, hún tók
aftur í hönd mína, sneri mér við og
horfði alvarlega á mig, — að við
erum hrædd um að hún eigi ekki
langt eftir ólifað. Við hefðum kom-
ið í veg fyrir að þú kæmir núna,
en skipið var farið frá New York.
Með barnalegu blygðunarleysi
spurði ég: — En hvar á ég þá að
búa, ef amma deyr?
— Hjá mér.... eða hjá Evu
frænku þinni. Gertrud frænka hélt
áfram að tala á frönsku, henni
hefur kannski fundizt það skylda
sín frá uppeldislegu sjónarmiði.
Ég þagði og melti þetta með mér.
Ég vissi auðvitað að þessar frænk-
ur mínar voru til, en ég hafði aldrei
hugsað um þær öðruvísi en sem
óljósa skugga, einhversstaðar bak
við ömmu. En nú benti allt til þess
að amma væri ekki óbugandi,
dauðinn virtist ætla að losa mig
við reiknigsskilin, sem mér fannst
ég eiga ógerð. En þetta var of
fljótt. — Fæ ég að sjá hana? spurði
ég.
— Ég vona það, vina mín. Hún
hlakkar mikið til að sjá þig.
Bílstjórinn, sem var gamall mað-
ur í snjáðum einkennisbúningi, var
leikinn í því að þræða gegnum
þröngina á mjóum strætunum. Þetta
voru fyrstu kynni mín af Austur-
löndum. Það voru ógurleg þrengsli
á götunum. Fyrir utan bíla og hest-
vagna voru stórir fjárhópar, reknir
áfram af tötralegum mönnum,
klæddum einhverskonar síðum skyrt-
um og með höfuðbúnað að hætti
Araba. Götusalar ruddust áfram
með kerrur sínar hlaðnar marglit-
um ávöxtum og grænmeti. Að lok-
um komumst við í gegnum þetta
iðandi mannhaf, út úr borginni og
héldum í áttina til fjallanna. Fjall-
anna, segir ég. íbúar Libanon kalla
þetta alltaf „fjallið", þótt þetta sé
í rauninni hundrað mílna fjallgarð-
ur. Og þegar ég sá það í fyrsta
sinn þar sem það reis upp frá
þröngu undirlendinu og húsin héngu
eins og svöluhreiður utan í hlíðum
þess, fannst mér það óhugsandi að
þessi gamli bílskrjóður gæti komizt
leiðar sinnar. Hann gerði það nú
samt, stynjandi og másandi og við
hverja beygju á veginum varð út-
sýnið fegurra, þangað til Beirut og
skipin í höfninni voru eins og mál-
verk, — mosaik milli skærgrænna
hlíðanna og hafsins.
Við fórum í gegnum nokkur
smáþorp og að lokum stritaði bíll-
inn upp svo bratta brekku að við
köstuðumst aftur í sætunum og
námum svo staðar fyrir utan járn-
hlið. Fyrir innan var breiður stein-
lagður stígur milli hvítra stein-
veggja. Þungar greinar vafnings-
runna héngu yfir annan vegginn
en við hinn uxu bleikar og skarlats-
rauðar geraniur. Blinduð af þess-
um sterku litum og sólskininu staul-
aðist ég upp marmaraþrep, gegn-
um stórt anddyri og inn í svalan,
stóran forsal.
Það er ómögulegt að lýsa þeirri
dásamlegu kyrrð sem hvíldi yfir
þessu herbergi. Það fyrsta sem
vekur eftirtekt manns er hve hátt
er til lofts, augun leita ósjálfrátt
upp á við, en dragast fljótlega að
gluggunum. Herbergið er aflangt,
gríðarstórt, og á öðrum endaveggn-
úm eru þrír stórir bogagluggar,
fagurlega skreyttir fíngerðum stein-
skurði, og út um þá sést aðeins í
heiðan himininn. í hinum endan-
um eru þrfr bogar, sömu tegundar
og gluggabogarnir, sem stúkuðu af
um það bil þriðja hluta herbergis-
ins, og mynduðu nokkurs konar
dagstofu eða afhýsi. Húsið var
byggt í tyrkneskum stíl, og herbergi
eins og þessi hafa örugglega verið
ætluð ættarhöfðingjanum.
Þarna er dásamlegt að liggja,
þegar heitt er síðdegis, láta sig
dreyma og njöta friðarins í svölum
forsalnum, horfa gegnum súlurnar
út í tómið í forsalnum, Húsið hang-
ir utan f hlíðinni, eins og haukur
yfir veiðilendum. Af svölunum sést
yfir þorpin, stígana og aldingarð-
ana fyrir neðan og borgin virðist í
óraf jarlægð.
I fyrsta sinn, sem ég stóð þögul
fyrir innan dyrnar og fann hvernig
húsið náði tökum á mér, opnuðust
dyrnar, fyrir enda forsalarins, og
hávaxinn maður kom inn. Þegar'
hann gekk til móts við okkur sá
ég, að þótt hann væri svona þráð-
beinn og unglegur á fæti, var hann
mjög gamall. Augun voru sljó og
skegg og hár snjóhvítt. Hann var
klæddur fötum, með mjög gömlu
sniði og úrkeðja hékk yfir vestið
hans.
Þögulli spurningu Gertrud frænku,
svaraði hann að hætti Austurlanda-
búa, með því að líta upp og lyfta
höndum.
— Engin breyting, tautaði hann
á frönsku. Svo tók hann með ann-
arri hendinni undir höku mér og
lyfti upp andlitinu, þannig að hann
horfði beint í augu mér. Svo brosti
hann, eins og hann væri feginn og
sagði:
— Vertu velkomin til Libanon.
— Le docteur Jeaqon, sagði
frænka mín, veifaði hendinni, eins
og til að kynna okkur, svo snerist
hún á hæl og fór.
Læknirinn og ég vorum ein eftir.
— S'il vous plait, byrjaði ég strax
og brann í skinninu að vita hvort
ég fengi að sjá ömmu mína; ég var
hrædd um að hún myndi deyja,
áður en ég hefði lokið erindi mínu
við hana.
Hann ætlaði að segja eitthvað,
en hætti við það og hlustaði hæg-
versklega.
Hann var kíminn á svip (fyrst
fannst mér að hann væri að gamna
sér yfir lélegri frönsku minni), en
ég hélt ótrauð áfram, og spurði
aftur.
— Þú færð að sjá hana, þegar
hún er búin að ná sér eftir heim-
sókn mína, sagði hann.
Það var komið kvöld, þegar ég
loksins sá ömmu. í herberginu henn-
ar var ilmmvatnslykt og einhver
veikindalykt. Geysistórt rúmið var
fullt af koddum og allskonar pff-
um. Sjálf var hún lítil og veikbyggð,
allt þetta skraut f kringum hana
var eins og hýði utan um silkiorm.
Það eina sem virtist lifandi þarna
inni, voru flöktandi kertaljósin og
augu hennar sjálfrar, sem gneist-
uðu fjörlega.
Ég nálgaðist hana hægt, hikandi,
nú þegar stundin var komin, og
undrandi yfir útliti hennar. Amma
mín var sjálf amerísk, afkomandi
einnar auðugustu og þekktustu fjöl-
skyldu í Boston. Hún hafði farið til
Beirut, þegar hún var átján ára,
afi minn var þá kominn yfir fertugt.
Hann var af jafn heiðarlegri og
auðugri fjölskyldu og hún sjálf.
Þrátt fyrir mótmæli frá fjölskyldu
sinni hafði hún gifzt honum, og
hjónaband þeirra hafði verið mjög
hamingjusamt, en eftir fimm ár
dó afi minn af slysförum í veiðiferð.
Þá flutti hún með börnin upp f
húsið í fjöllunum og lokaði sig
algerlega inni fyrir umheiminum.
Hún gerðist mesti nirfill, sat þar á
öllum auðæfunum sem hún hafði
erft, eins og ormur á gulli.
Þetta hafði móðir mín sagt mér.
Framhald á næstu síðu
20. tbi. VIKAN 13