Vikan - 18.05.1967, Page 15

Herbergið mitt sneri út að ver-
öndinni, og lágvasrar raddir vöktu
athygli mína. Tveir gestanna höfðu
gengið út, eftir matinn, og nutu
þess nú að reykja vindla, á bekk
undir glugganum mínum. Eg var
ekki lengi að komast að því að
þeir voru að tala um hina látnu
ömmu mína.
— .... Ég hefi stundum undrazt
það með sjálfum mér .... þessi
Ameríkani ....
— O, hann var aðeins sá fyrsti.
Drottinn minn! Hversvegna held-
urðu að hún hafi flutt hingað upp-
eftir? Til að gráta hinn látna eigin-
mann sinn? Hún vildi bara vera
fr|áls, vildi hafa gesti, sem henni
líkaði við og þegar henni hent-
aði .... Þarna töluðu þeir frönsk-
una svo hratt að ég gat ekki fylgzt
með. Svo hlógu þeir og ég heyrði
annan segja með áherzlu:
— Smánarlegt .... heiður f jöl-
skyldunnar .... Og sama er að
segja um peningana. Maðurinn
hennar var þó ríkur! Það voru nú
einhver vafasöm viðskipti. Emil
sagði mér, hann ætti að vita það,
hann er þó lögfræðingur þeirra . . .
það er ekki eyrir eftir, og börnin
hennar hafa aldrei fengið neitt.
Pilturinn sem fór til Ameríku svalt
næstum .... Það verður víst ekki
mikið handa þessari fölleitu stúlku,
barnabarninu ....
Þegar ég hallaði mér betur út
um gluggann, sá ég að þetta voru
gamlir herramenn, sem höfðu kom-
ið fyrstir allra. Þeir voru búnir að
vera allan tímann, með sorgarsvip
á andlitunum.
Ef að þessir tveir karlar vissu
allt um ömmu hennar, þá vissi hitt
fólkið það líka, — fólkið í forsaln-
um .... prestarnir . . .. allt var
þetta fólk að þykjast. ,,Hún fyrir-
mynd okkar allra". Ég var eina
manneskjan, sem ekki hafði vitað
neitt.
Ein af stúlkunum kom að mér,
par sem ég lá á grúfu í rúminu
mínu. — Farðu burt, ég er veik,
sagði ég og sneri mér undan. —
Ég finn svo til í brjóstinu, sagði
ég, þegar Gertrud frænka kom.
Þessi "etning hafði alltaf fengið
mömmu t:l að fölna af hræðslu.
— Þú ótt að sitja með mér niðri,
sagði Gertrud, — en ég býst við
að það sé bezt að þú hvílir þig um
stund.
Nú er þessu lokið, sagði ég við
sjálfa mig, þar sem ég lá í dimmu
herberginu. — Ég ætla ekki að
syrgja gamla konu, sem tók pen-
ingana frá börnum sfnum, til að
gefa þá einskisvirðum élskhugum
(við vorum nýlega búin að lesa
Romeo og Júliu í skólanum), og
sem flekaði mig til að láta mér
þykja vænt um hana .... Allt f
einu opnaðist hurðin, og Dr. Jean-
qon æddi inn til mín. Ég var ekkert
hrædd, ég vissi hvar verkurinn átti
að vera, og ég var viss um að
geta farið á bak við hann. En hann
sýndi engin merki til að rannsaka
mig. Þess í stað stóð hann kyrr og
horfði á mig, og svipurinn bar
ekki vott um meðaumkun, heldur
fyrirl itningu.
— Þú ert of gömul, ungfrú góð,
fyrir svona leikaraskap, sagði hann
loksins. — Farðu á fætur og vertu
hjá frænku þinni.
Hann var næstum kominn út að
dyrum, þegar ég gat kallað til
hans: — En ég er lasin .... ég er
með verk ....
— Þú ert fullkomlega heilbrigð,
sagði hann, hryssingslega og sneri
sér við. — Þú ert bara i fýlu. Farðu
strax á fætur. Þú smánar minningu
föður þíns. Ég reyndi að andmæla,
en hélt áfram. — Hversvegna held-
urðu að þú hafir verið látin sitja
við hlið frænku þinnar, þessa sfð-
ustu daga, og gengið við hlið
hennar við jarðarförina. Hversvega
heldurðu að það hafir verið þú, en
ekki hin frænka þfn?
Ég horfði á hann og skildi ekki
hvað hann var að fara.
— Þú ert staðgengill föður þíns,
sagði hann með áherzlu. Hann var
eini sonurinn. Faðir þinn hefði al-
drei sýnt ömmu þinni slíka óvirð-
ingu. Aldrei. Svo sneri hann aftur
til dyranna.
— Ja, ef hann hefði vitað . . .
tautaði ég ruglingslega.
— Hvað? Orðið brazt á vörum
hans.
—E — ekkert. En ég hafði komið
upp um mig. Hægt og varlega
fékk hann mig til að segja sér alla
söguna.
Að henni lokinni stóð hann lengi
og sneri baki við mér, og þegar
hann að lokum sneri sér við, sá
ég að hann var ekki lengur reiður.
En sorgin, sem hafði leynzt í augum
hans, bak við reiðiglampann, kom
nú greinilega f Ijós.
— Ég verð að biðja þig fyrir-
gefningar, mademoiselle, sagði
hann hægt. — Ég hefi meðhöndlað
þig eins og barn, en forlögin hafa
farið um þig höndum, sem full-
orðna manneskju. Þú verðskuldar
skýringu. Ég er líklega eina veran
sem get gefið þér þá skýringu ....
Ég hefði óskað þess að ég hefði
ekki þurft að gefa þér þá skýringu
í mörg ár, ef til vill aldrei, en þú
ert orðin nógu gömul til að skilja
þetta, ef þú óskar þess sjálf. Það
er kannski sannleikur í þvf sem þú
heyrðir í dag, hélt hann áfram, og
var nú fastmæltur, — vegna þess
að það er oftast einhver sannleikur
í kjaftasögum, hvernig svo sem
þær eru brenglaðar. En ég fullvissa
þig um, og legg heiður minn að
veði, að amma þín var mikil og
góð kona, en hún varð fyrir mikilli
sorg og rógburði. Hann þagnaði
um stund. — Ég hika við að biðja
þig að treysta mér, Ellen, vegna
þess að þú hefur orðið fyrir von-
brigðum, en þetta er löng saga,
og ég, að minnsta kosti hefi skyld-
ur gagnvart frænku þinni . . .
Ég var djúpt snortin, hvernig átti
ég að vera annað? Og svo gerðum
við samning, vegna þess að mig
langaði til að trúa honum, mig
langaði til þess að til væri einhver
sennileg skýring. Ég ætlaði að sitja
í forsalnum, eins lengi og til þess
var ætlazt af mér, og hann ætlaði
að segja mér ævisögu ömmu minn-
ar.
Og hún var þannig:
— Amma þfn, Ellen mín litla,
byrjaði hann, þegar stundin var
komin, og við sátum á grænu ver-
öndinni, fyrir ofan húsið, — hún
hét líka Ellen, var, þegar hún fyrst
kom til Beirut, einhver fegursta
vera sem drottinn hafði nokkru
sinni skapað. Ég hitti hana ekki
fyrr en mörgum árum síðar, þegar
lífið hafði sært hana, en jafnvel
þá hafði hún meiri fegurð og virðu-
leik til að bera, en nokkur önnur
kona. Hún var mjög ung, þegar
hún giftist afa þínum, en hún var
aldrei neitt flón, og hún komst
fljótlega að því, að ef hún átti að
verða honum góð og ástrík eigin-
kona, nægðu ekki þær hugmyndir
sem hún hafði haft með sér að
heiman, frá Nýja-Englandi. í fyrstu
var þetta ekki svo erfitt, því að
þau höfðu sömu skoðanir á svo
mörgu. Hann var af gamalli fjöl-
skyldu, sem tók heiður sinn framar
öllu, og það gerði hann líka, en
amma þín var líka af góðu fólki
komin, svo hún skildi manna bezt
að f jölskylduheiðurinn varð að
ganga fyrir öllu.
En hvað afa þínum viðkom var
þetta svolítið meira. Orðið heiður
er ekki svo mikið notað á okkar
tímum, en þá var heiðurinn tekinn
umfram allt, það verðurðu að
muna.
Amma þín giftist um 1870, og
þá var afi þinn rúmlega fertugur.
Þrátt fyrir það að fólkið sem þau
höfðu samneyti við hér, var sið-
menntað fólk og samdi sig að
háttum Evrópubúa, voru þó rætur
þessara Libanonbúa fastar í austur-
lenzkum jarðvegi. Og þegar ég nú
er að reyna að skýra fyrir þér,
hvað átt var við með orðinu ,,heið-
ur", þá getum við sagt að það sé
það sem austurlandabúar kalla
,,andlitið". Fyrir afa þínum og hans
líkum var það umfram öllu, að
komast aldrei ( þá aðstöðu að það
væri litið niður á hann, eða að hann
yrði fyrir meðaumkun. Ég hélt að
Ellen hafi í fyrstu fundizt þetta
nokkuð fráleitt, og eitt átti hún
erfiðast með að skilja, að þetta
fólk, kaupmannaaðallinn, leit á
peningaleysi sem smán, það var
nokkuð sem aldrei var hægt að
viðurkenna. En Ellen reyndi að að-
lagast, eftir beztu getu, og í tvö
ár, á þeim árum fæddist pabbi
þinn, var hún mjög hamingjusöm
og þau voru miðpunkturinn f óhóf-
legu munaðarlífi hér í Beirut. Það
bezta sem ég get sagt þér um afa
þinn, var að hann var barn síns
tíma, en ég get aldrei fyrirgefið
honum þau mistök að honum var
ekki Ijóst hvern dýrgrip hann hafði
eignast.
Og svo, vina mín, sneri hann
smátt og smátt aftur til þeirra
lifnaðarhátta, sem hann hafði tam-
ið sér, áður en hann kvæntist. Hann
spilaði fjárhættuspil, hann átti
margar ástmeyjar og hann var að
heiman, oft marga daga í röð. Og
samt lét amma þín það líta út
sem hún lifði i hamingjusömu hjóna-
bandi. En þegar hann fór að hafa
þessar geysilegu drykkjuveizlur
heima hjá sér, bjóða þangað körl-
um og konum til gleðilífs, þá gat
hún ekki haldið það út, hún var
neydd til að flýja.Hún hafði haft
traust á lífinu, en þegar hún varð
fyrir svona hræðilegum vonbrigð-
um, lét hún það ekki á sér sjá,
hún bað ekki um meðaumkun, það
hefði verið á móti hennar skapi.
Þess í stað lét hún það líta þannig
út að hún væri hamingjusöm, en
að hún þyldi ekki hitann í Beirut,
og þessvegna neyddist hún til að
flytja upp í fjöllin. Þá kom hún
hingað, með son sinn með sér.
að var þrem árum síðar, sem
hún frétti að frændi hennar, sem
var á sama aldri og hún, væri
væntanlegur til Beirut. Hann var
á hnattferðalagi að afloknu læknis-
prófi, var að viðra sig áður en
hann settist í helgan stein í Banda-
ríkjunum. Vinur hans var með hon-
um. Ellen sá að það myndi ómögu-
lega að halda því leyndu fyrir
honum hvernig hjónaband hennar
væri komið, svo hún reyndi að fá
afa þinn til að sýnast, á meðan
þeir væru í Beirut, svo þetta ástand
fréttist ekki heim til Bandaríkjanna.
Hann hafði líka sínar ,,heiðurs"
hugmyndir, svo hann féllzt á að
flytja til hennar, og í nokkrar vikur
bjuggu þau saman, sem hamingju-
söm hjón. Ungu mennirnir voru mjög
hrifnir af þessu glæsilega lífi í
Libanon, hún gat blekkt þessa vini
sína. En svo, um það bil sem þeir
voru að fara, fékk annar æskufé-
lagi hennar slæmt malaríukast. Afi
þinn var þá orðinn leiður á lífinu í
fjöllunum, hann afsakaði sig með
því að hann þyrfti að fara í ferða-
lag í verzlunarerindum, hann fór,
en bað piltana um að líta á þetta
hús sem sitt eigið heimili, svo
lengi sem þeir vildu.
Það sem svo skeði, var óhjá-
kvæmilegt, og ég gizka á að þú,
Ellen mín litla, hafir nú þegar
gizkað rétt: amma þ(n og frændi
hennar, við getum kallað hann
David, urðu alvarlega og innilega
ástfangin hvort af öðru. í fyrstu
voru þau hrædd og fannst báðum
að hann yrði að fara strax, en vin-
ur hans, við getum kallað hann
Edmund, var raunverulega svo mik-
ið veikur, að það var ómögulegt
að flytja hann, svo þau voru dæmd
til að vera saman hér, — hér . . . .
Dr. Jeanqon baðaði út höndunum,
benti í kringum sig, á húsið og
dásamlegt umhverfið.
— Þú getur ásakað þau, sagði
Framhald á bls. 39.
20. tbi. VIKAN 15