Vikan - 12.06.1969, Síða 48

Stefán Jóh. Stefánsson
Framhald af bls. 26
Því fer víðs fjarri, að þjóðinni
hafi tekizt á lýðveldistímabilinu
nýja að skapa í landi sínu félags-
legt öryggi, né tryggja varanlega
og viðunandi atvinnu handa öllum,
og allra sízt óslitna. Þá hefur ekki
heldur tekizt að leggja traustan
grundvöll að nýju skóla- og fræðslu-
skipulagi, hvorki hvað snertir al-
menna né æðri menntun, þó nokk-
uð hafi þó áunnizt. Auður sá, ekki
lítill, sem safnazt hefur í landi lýð-
veldisins, hefur ekki skapað lands-
mönnum almenna ■ og varanlega
hagsæld. Hann hefur frekar orðið
hlutskipti fárra útvaldra, en veru-
legur hluti þjóðarinnar borið skarð-
an hlut frá borði. Þjóðinni hefur
því vissulega á síðasta aldarfjórð-
ungi ekki auðnazt sem vera þyrfti
að draga úr, og ennþá síður að af-
nema misréttið í efnahagsmálum
sínum. ☆
Einar Oigeirsson
Framhald af bls. 26
gengið var í Sameinuðu þjóðirnar
1946, að leyfa undir engum kring-
umstæðum herstöðvar á íslandi, og
innganga í hernaðarbandalag hefði
á þeim tíma þótt alger fjarstæða.
Þátttaka íslands í Atlantshafsbanda-
laginu og herstöðvar Bandaríkjanna
á íslandi eru þess vegna í algjöru
ósamræmi við alla hugsjón sjálf-
stæðisbaráttunnar, og hættan er að
langvinnt hernám landsins á þenn-
an máta spilli smátt og smátt dóm-
greind þjóðarinnar á grundvallar-
skilyrðum sjálfstæðis hennar.
A þessu tuttugu og fimm ára af-
mæli lýðveldisins er því hin brýn-
asta þörf að endurvekja sjálfstæðis-
tilfinninguna og búa þjóðina undir
að hrinda af sér hinu erlenda her-
námi. Við verðum að muna að stef
lýðveldisstofnunarinnar var: „Svo
aldrei framar íslands byggð, sé
öðrum þjóðum háð." ☆
Steingrímur
Hermannsson
Framhald af bls. 27
ur þannig sannað sinn tilverurétt,
höfum við ekki sinnt því eins og
skyldi að styrkja ýmis grundvallar-
atriði áframhaldandi sjálfstæðis. —
Þekkingin er nú viðurkennd sem
veigamesta aflið í framþróun þjóða.
Þar ættum við að geta staðið vel
að vígi. Við gerum það þó ekki.
Við höfum dregizt mjög alvarlega
aftur úr á sviði menntunar og þekk-
ingar. Við höfum heldur ekki skap-
að þann trausta grundvöll efnahags-
lífsins, sem er hverri þjóð nauðsyn-
legur. Þetta hefur leitt til vaxandi
efasemdar, að því er virðist, hjá
mörgum íslendingum um hæfileika
þjóðarinnar til þess að vera efna-
48 VIKAN 24- tbl-
hagslega og stjórnarfarslega sjálf-
stæð eining.
Mér virðist því að segja megi, að
þjóðinni hafi tekizt sjálfstæðisbar-
áttan bæði bezt og lakast. ☆
Sigurður
Guðmundsson
Framhald af bls. 27
á hjara heims og í rauninni voru
það mjög sérstakar aðstæður, sem
ollu því, að henni tókst að fá fullt
sjálfstæði. Þær aðstæður voru fyrst
og fremst staðsetning hennar á stóru
eylandi í norðurhöfum; velvild þess
þjóðahóps, er hún telst til (Norður-
löndin); styrjaldarástandið 1939—
1945 og hernaðarlegt mikilvægi ís-
lands. Þegar litið er nú til baka er
Ijóst, að þjóðin hefði þurft að gera
sér það Ijósara en hún virðist hafa
gert á fyrstu árum lýðveldisins (og
raunar enn þann dag í dag), að fyr-
ir höndum var löng og erfið bar-
átta fyrir því að fá lýðveldinu
traustan og öruggan grundvöll at-
vinnulífs, fjárhags og efnahags. —
Slíkt varð ekki gert án þess að
fyrstu aldursflokkar lýðveldisins
legðu á sig mikið erfiði og fórnir.
Vissulega var reynt að leggja slíkan
grundvöll, það sýnir t. d. „nýskip-
an atvinnuveganna", sem Nýsköp-
unarstjórnin svokallaða reyndi að
koma á fót 1945-1947. En þótt
margt annað og mikið hafi verið
gert á þessum hálfa þriðja áratug,
sem segja má með sanni, að hafi
treyst grundvöll lýðveldisins, verð-
ur samt því miður að segja, að eng-
an veginn hefur tekizt jafn vel til í
þeim efnum og æskilegt hefði ver-
ið og kostur hefði verið á. Skipu-
lagsleysi, ringulreið og fálm hefur
í of ríkum mæli einkennt uppbygg-
ingu atvinnuveganna á þessum tíma
sem og handahófskennd og á stund-
um óábyrg notkun hins mikilvæga
fjárfestingarfjármagns. Þetta tel ég
að sé helzti Ijóður á ráði hins
nýja lýðveldis, það af er, ekki að-
eins vegna þess, að þar með eru
lífskjör þjóðarinnar engan veginn
eins góð og ella hefði verið, heldur
fremur vegna þess, að þar með hef-
ur sóknin að traustum og öruggum
grundvelli lýðveldisins á sviðum at-
vinnu og efnahags engan veginn
tekizt sem skyldi. Af þeim sökum
er meira verk fyrir höndum á næstu
áratugum, því að enn hefur alls
ekki tekizt að vinna fullan sigur í
þessum úrsl itaþætti sjálfstæðisbar-
áttunnar. Og vel má vera að það
takizt ekki nema þjóðin leggi harð-
ar að sér en hún gerir sér Ijóst og
hefur gert, noti fjármagn sitf í rík-
ari mæli f grundvallaratvinnuveg-
ina en til einkaneyzlu. Út í þá sálma
skal þó ekki farið hér.
En hvað hefur þá verið vel gert?
Víst er af mörgu að taka. Við blasa
merkar og miklar framfarir á ýms-
um sviðum þjóðlífsins og erfitt að
telja eitt öðru fremur. Efst í huga
mér er þó ánægja með farsæla með-
ferð utanrfkismála hin sfðari árin,
er hefur átt sinn rfka þátt f að
tryggja og treysta sjálfstæði þjóðar-
innar. I innanrfkismálum tel ég mik-
ils virði þær miklu framfarir, er orð-
ið hafa f félagsmálum (trygginga-
málum og húsnæðismálum) og
menntamálum (skólamálum, menn-
ingarmálum o. fl.) á umliðnum ár-
um. Vitaskuld þurfa þó miklar
breytingar að verða á öllum þessum
sviðum, er til framfara myndu horfa,
og þær mega ekki dragast lengi úr
þessu. En þegar þjóð er vegin og
metin eru lóð menntamála og fé-
lagsmála hvað þyngst á metunum.
Sem betur fer eru þau lóð ekki létt-
ari á metaskálunum en slík lóð ann-
arra þjóða, sem hvað lengst eru
komnar.
Það á vel við að Ijúka þessum
orðum með því að minna þjóðina
á það, að fyrstu 25 árin eru aðeins
fyrstu sporin á langri leið. í augum
annarra þjóða er enn engan veginn
útséð með það hvernig til tekst um
þessa sjálfstæðistilraun hinnar ör-
smáu eyþjóðar. Það er ekki að
undra, því að bæði hafa margar
slíkar tilraunir fámennra eyþjóða
mistekizt og eins hitt, að efnahags-
legt sjáIfstæði þjóðarinnar hefur enn
ekki verið tryggt svo vel, að lág-
markskröfum sé fullnægt. Því verða
fram að fara á næstu árum miklar
framfarir á sviði atvinnumála og
efnahagsmála, a. m. k. svo, að þjóð-
in geti á 50 ára afmæli lýðveldis-
ins talið, að grundvöllur lýðveldis-
ins sé orðin allvel traustur. ☆
Skúii Guðmundsson
Framhald af bls. 27
þessum félögum í samningum um
kaup og kjör félagsmanna sinna.
Þar veltur á ýmsu. Vinnustöðvanir
mega heita árlegir viðburðir. Sátta-
semjari ríkisins hefur ærið að starfa,
og oft eru skipaðar sáttanefndir til
að reyna að miðla málum. Svo er
setið og þingað um launatölur, —
venjulega að næturlagi. Og þessir
næturklúbbar fá inni í alþingishús-
inu.
Fyrirkomulagið á þessum málum
er úrelt. En hvað á að koma ( stað-
inn?
Ákveða þarf hlutfalIstölur launa
hjá öllum, sem vinna fyrir kaupi.
Skipa þeim í launastiga, á sama
hátt og nú er gert með starfsmenn
ríkisins. í þeim stiga þurfa að vera
mörg þrep, svo að þar geti allir
rúmazt, allt frá þeim, sem gegna
vandaminnstu verkunum, til hæsta-
réttardómara, sprenglærðra lækna
og verkfræðinga, og ráðherra. Smíði
stigans og niðurröðun manna í hann
þarf, ef mögulegt er, að gerast með
samkomulagi fulltrúa frá launa-
mannahópunum.
Þegar búið er að skipa mönnum
í tröppurnar í launastiganum, á að
semja um laun handa öllum ( einu
lagi, fyrir ákveðið tímabil í senn.
Kaupgjaldið þarf að miðast við
greiðslugetu atvinnuveganna. Reyn-
ist kaupið of lágt handa þeim, sem
eru í neðstu þrepum stigans, til þess
að þeir geti haft viðunandi afkomu,
þarf að veita þeim uppbætur, með
fjölskyldubótum eða á annan hátt.
Þetta þarf að koma, ef hér á að
verða siðaðra manna þjóðfélag.
☆
Eyjólfur Konráð
Jónsson
Framhald af bls. 26
azt, og þess vegna hafa margsinnis
orðið efnahagslegar kollsteypur. En
einhver urðu bernskubrekin að vera.
Og hver gat ( rauninni búizt við
því, að uppeldið yrði snurðuminna?
☆
Dregið hefur verið í 5. Skyndigetraun VIKUNNAR um 25 vinn-
inga, búsáhöld frá Reykjalundi. Vinningar féllu sem hér segir:
Guðrún Lárusdóttir, Fremri-Brekku, Dalasýslu.
Lilja Sigurgeirsdóttir, Eyrargötu 8, ísafirði.
Kristín Júlíusdóttir, Engjavegi 19, ísafirði.
Lárus Sigurðsson, Gilsá, Breiðadalsvík.
Sigríður Ólafsdóttir, Króksfjarðarnesi, A-Barðastrandasýslu.
Alma Jónsdóttir, Hlíðargötu 23, Sandgerði.
Hróðný W. Valdimarsdóttir, Fossvöllum 17, Húsavík.
Arnbjörg Eiríksdóttir, Bræðraborg, Grindavík.
Hreinn Óskarsson, Hólagötu 3, Njarðvík.
Sumarrós Guðjónsdóttir, Hreiðarsstaðakoti, Svarfaðardal.
Guðlaug Óskarsdóttir, Löngumýri 12, Akureyri.
Halldóra Bjarnadóttir, Kvígindisfelli, Tálknafirði.
Áróra H. Sigursteinsdóttir, Bæ, v/ Hofsós.
Sigurvin Þorsteinsson, Stóra-Hálsi, Grafningi, Árn.
Ingveldur Einarsdóttir, Bugðulæk 8, Reykjavík.
Ingveldur Kristófersdóttir, Safamýri 67, Reykjavík.
Guðbjörg Karlsdóttir, Holtagerði 45, Kópavogi.
Bjarni Pétursson, Birkimel 10 a, Reykjavík.
Guðrún Bjarnadóttir, Hvassaleiti 157, Reykjavík.
Ólafur Magnússon, Stórholti 35, Reykjavík.
Margrét Petersen, Laugarnesvegi 38, Reykjavík.
Helgi Ellertsson, Kársnesbraut 70, Kópavogi.
Þuríður Ævarsdóttir, Kjartansgötu 2, Reykjavík.
Sigurður Magnússon, Hverfisgötu 14, Hafnarfirði.
Rákel Skarphéðinsdóttir, Hagamel 28, Reykjavík.
Vinningar hafa verið sendir þeim, sem búa utan Stór-Reykja-
víkur, en öðrum bréf, sem þeir eru beðnir að framvísa sam-
kvæmt nánari fyrirmælum í bréfinu.