Vikan - 20.06.1974, Síða 4

a&dráttarafl bæjarins felst samt I'
þvl, aö Dóná sprettur út úr grænni
fjallsfllIBinni fimm kilómetrum
norövestan bæjarins, nókkur
hundruö metrum frá ásunum,
fem skilja aö vatnasvið Dónár og
Rinar.
Rétt hjá upptökunum stendur
gömul og falleg kapella, þar sem
oft gefur aö líta heilu fjölskyld-
urnar krjtipa i bæn.
Dóná fær að renna .. nokkur
hundruö metra að eigin vild, en
svo er hún leidd i steyptan skurð,
sem endar með stlflu. Þar hverf-
ur áin undir yfirborð jarðar og er
leidd inn i verksmiðju, þar sem
hún knýr sagirnar, sem saga og
sniða borö og planka úr sverum
grenistofnunum úr Svartaskógi.
En þegar áin hefur lokið þvi
verkefni sinu, fær hún aftur að
streyma óhindrað og rennur þá
undir brúna, sem er á veginum
frá Furtwangen yfir Schönwald
til Triberg, Donaúeschingen og
Bregenbach.
En einþvern veginn gengur
manni illa að fá þetta til að koma
heim og saman — að Dóná skuli
hafa upptök á tveimur stöðum,
önnur i furstahallargarðinum og
hin við Martinskapelluna. En
þetta er ekki allt. Þvi er haldið
fram, aö Dóná eigi upptök sin á
einum stað enn. Þau eru á göml-
um bóndabæ. Þessarar upp-
sprettu er þó að engu getið, nema
I fáeinum ferðamannabækling-
um, sem gefnar eru út i þessum
hluta Þýzkalands..
Furstinn I Donaueschingen og
ferðaskrifstofurnar i Furtwangen
sjá um að draga ferðamenn hvor
að sinni uppsprettu. Bóndinn aft-
ur á móti verður einn að annast
sina uppsprettu. Áróðurinn, sem
hann rekur, er mjög einfaldur.
Hann skrifaði einfaldlega á stór-
an stein: BRICHÁS QUELLE.
Þessi bóndi leyfir ferðamönnum
að skoða uppsprettuna sina
ókeypis og selur hvorki póstkort,
minjagripi né svaladrykki.
Lækurinn bóndans rennur* yfir
engin og i einkauppsprettu furst-
ans I útjaðri hallargarðsins.
Þremur til fjórum kilómetrum
austan við hallargarðinn er áin
komin út úr skóginum og rennur
nú yfir engi. Þar sameinast öll
þessi upptök Dónár og þar lét einn
furstanna reisa sandsteins-
minnismerki um sig og konu sina
til þess að minna þegna sina á til-
vist sina. Nú hefur þetta minnis-
merki verið flutt á afviknari stað.
En Donaueschingen hefur allt
til þessa dags haft mikil áhrif á
menningarlif i Þýzkalandi, ekki
einungis vegna frábærs lista-
safns, sem er i höllinni, heldur er
þar einnig haldin mikil tónlistar-
hátið á hverju ári. Undanfarin ár
hafa þar veriö flutt mjög nýtizkú-
leg verk. En tónlistarhátiðin er
ekki haldin fyrr en furstafjöl-
skyldan er farin i árlegt haust-
ferðalag sitt. Það eru takmörk
fyrir þvi, hvað aðalsmenn erp
skyldugir til að gera.
Rauða, blóðuga Dóná
Dóná er ekki blá. Augu lit-
myndavélanna taka af allan vafa
um það og sýna hana leðjubrúna,
þegar nokkur hundruð metrum
frá kristalstærum upptökum sin-
um. Með nokkrum rétti mætti
kalla hana „Rauðu Dóná”, þvi að
blóð margra þjóða og kynslóða
hafa litað hana I átökum liðinna
alda. Það er ekki ýkja margt vit- ,
að um ættbálkáátökin þar i forn-
öld, en þó er vlst aö Augustus
keisari neyddist til að senda
Tiberius stjúpson sinn með sjö
herdeildir nor.ður til Dónár til
þess að koma þar á friði.
Þegar rómverska heimsveldinu
tók að. hnigna, ruddust innrásar-
herir yfir Dónárlöndin og meðal
þeirra voru herir Atla Húnakon-
ungs. Og þegar Húnár voru hættir
að herja, tóku krossfararnir við
og kristnu herirnir höfðu ekki fyrr
beðið afhroð en Tyrkir tóku að
streyma inrt i Suðaustur-Evrópu.
Þeir hertóku Balkanskaga og
Dónárlöndin allt upp að Budapest
og grimmd þeirra var sizt minni
en Húnanna. í norðri geisaði
þrjátiu ára striðið — og svo kom '
Napoleon til sögunnar.
í seinni heimsstyrjöldinni voru
flestar stærri borgir við Dóná
næstum ’jafnaðar við jörðu af
ameriska og rússneska flughern-
um Nýir blóðstraumar lituðu Dóná
og þverár hennar i Tékkósló-
vakiu, Ungverjalandi, Júgóslaviu
og Búlgariu.
En nú er öllu meiri friður rikj-
andi við ána. Síðustu átökin við
ána áttu sér stað i Ungverjalandi
árið 1956, þegar Rússár kæfðu þar
niöur uppreisnartilraun lands-
manna með brynvögnum sinum.
Nei, Dóná er ekki blá.
Áin kemur að fyrstu stóru borg-
inni.
Allt frá Donaueschingen heitir
áin bara Dóná. Uppsprettu-
lækirnir þrir hafa að mestu leyti
fengið að vera i friði að undan-
teknum nokkrum vatnsmyllum
og stlflum, sem ekki hafa veruleg
áhrif á rennsli hennar. En náttúr-
an verður brátt fyrir truflunum af
stórvirkum vinnuvélum, sem
vegir eru lagðir með, skurðgröf-
um á skriðbeltum. Það er engu
likara en þessar vélar vinni þarna
gegn náttúrunni sjálfri.
Fyrstu fimm kilómetrana frá
Donaueschingen fellur nokkur
kyrrð yfir ána. Hún verður hún
sjálf aftur og tekur á sig sveig inn
i þorpið Pfaren, þar sem einstöku
áhugaveiðimaður stendur milli
trjánna og kastar fyrir fisk. Þar
heyrist hávaðinn frá skurðgröf-
unum bara eins og fjarlægur und-
irtónn. Fuglasöngur, hurtdgá og
hringl i mjólkurfötum eru miklu
nálægari. En svo verður fyrsta
verulega hindrunin á vegi Dónár
— snarbrattir klettarnir, sem
varna henni að komast til Sig-
maringen.
1 kringum f jörtiu kilómetra frá
staðnum, þar sem uppspretturn-
ar þrjár sameinast, kemur áin að
svabisku ölpunum hja bænum
Immendingen. Þessi fjöll eru úr
kalksteini, sem tekur ekki til sin
vatn, en hefur þann eiginleika að
mynda mikið af sprungum á yfir-
borðinu. Rigningarvatnið leitar
niður um þessar sprungur og nið-
ur i mýkri jarðlög, þar sem það
sameinast grunnvatninu og
mynda’- 4r neðanjarðar. Það eru
slikar neðanjarðarár, sem á
nokkrum milljónum ára hafa
myndað hina frægu neðanjarðar-
hella viða I heiminum, meðal
annars á Mallorca, i Júgóslavíu, i
Pyreneafjöllunum og i Frakk-
landi. Það var i þ^ssum hellum,
sem siðhærðir og skinnklæddir
forfeður okkar skemmtu sér við
að mála myndir á veggina til þess
að segja eftirkomendum sinum
hvernig þeir báru sig að við
mammútaveiðar.
Þarna hverfur Dóná undir yfir-
borð jarðar. Ef henni kæmi ekki
kraftur til þess að brjótast aftur
undan kalksteinsklettunum, hyrfi
hún'llklega fyrir fullt og allt. Það
var á þessum slóðum, sem
Svabarnir bjuggu fyrir Krists
burð. Þeir höfðu unnið landið af
frumbyggjunum, sem voru Kelt-
ar, en urðu sjálfir að sætta sig við
undirokun Rómverja, þegar þeir
fóru að sækja norður á bóginn.
Þegar'yfirráðum Rómverja lauk,
sóttu germanskir þjóðflokkar inn
I Dónárdalinn að norðan. Þrjú
hundruð árum seinna tóku
Frankar yfirráðin yfir dalnum i
sinar hendur og þá fór. að bera
meira á Svabiu I sögu Þýzka-
lands. Og margar stórar ættir
eiga rætur sinar að rekja til borg-
anna meðfram ánni.
Þar eru gamlir kastalar, kirkj-
ur og klaustur frá þeim tima,
þegar Þýzkaland var bæði efna-
hagslega og stjórnmálalega i
höndum páfans og þýzka þjóðin
ákvað að styðja þýzka munkinn
Martein Lúter i uppreisn hans
gegn einveldi páfans.
En meðfram Dóná, i konungs-
rikjunum Wiirttemberg og Bæj-
aralandi, náðu kenningar Lúters
aldrei fótfestu. Enn þann dag i
dag hringja kirkjuklukkurnar þar
til messu seint og snemma og
finni maður hjá sér hvöt til þess
að fara ekki til messu dagsins, en
leita þess i stað á vit einhvers
Benediktusarmunksins, þá er það
vel hægt.
En enh erum við minnt á að
timarnir breytast. Unga fólkið
dregur kajaka sina og gúmbáta
upp á.bakka Dónár eftir hættuleg-
an róður yfir hringiður og milli
hættulegra kletta. Og áin streym-
ir áfram til klettanna hjá Sigmar-
ingen.
I Sigmaringen er höll Hohen-
zollaranna, sem gnæfir þar i mið-
aldastil. Upphaflega voru "Zollar-
arnir svabiskir riddarar og unnu
sig til frama i hernaði og með
skynsamlegum giftingum. Þeir
komust brátt til svo mikilla
mannvirðinga, að þeir bættu
Hohen framan við ættarheitið og
kölluðu sig Hohenzollara.
Suður-þýzki aðallinn komst
fljótt til mikilla valda og brátt
urðu afsprengi fyrstu Zollaranna
konungar og keisarar. Og þeim
tókst að halda valdaaðstöðu sinni
allt til fyrri heimsstyrjaldarinn-
ar. Hohenzollarahöllin, sem enn
er I eigu ættarinnar, er mikið safn
bygginga, en svo merkilegt sem
það er, þá eru þar engin merki
striðsreksturs eða hernaðar.
Hitler var maðurinn, sem fékk
slik völd, að hann gat snúizt önd-
verður gegn gömlum hefðum.
Hann lét reka Hohenzollarana út
til þess að fá húsnæði til þess-að
halda vinum sinum Pierre Laval
og Petain ásamt fjölskyldum
þeirra I gæzluvarðhaldi. Að
heimsstyrjöldinni lokinni Voru
þeir Laval og Petain fluttir heim
til Frakklands, færðir þar fyrir
herrétt og dæmdir til dauða.
Laval var skotinn, en Petain
var náðaöur vegna fyrri afreka
sinna á vigvellinum.
Og Dóná heldur áfram að
streyma.
A leið sinni frá upptökum sinum
til Svartaha/sins rennur hún
næstum yfir þvera Evrópu frá
vestri til austurs. A þessari leið
rennur hún um eða á landamær-
um átta rikja og I alls konar
landslagi — allt frá granit- og
kalkfjöllum til akurlendis og við-
áttumikilla engja. Þess vegna ber
Dóná fjölbreyttari svip en flestar
aörar evrópskar ár. A stöku stað
byltir hún sér i þröngum gljúfr-
um, en breiðir svo lygn úr sér
milli sléttlendra engja. Slik er
Dóná á leið sinni I austur frá Sig-
maringen. Breið og lygn streymir
hún i áttina að fyrstu stóru borg-
•inni, sem hún rennur hjá — Ulm.
Skraddarinn, sem ætlaði að fljúga
yfir Dóná.
Flestir bæir, stórir og smáir,
sem standa á bökkum Dónár,
hafa orðið til undir vernd klaust-
urs eða kastala. Riddarinn i kast-
alanum, eða ábótinn i klaustrinu
gátu þvi farið með ibúa borganna
að eigin geðþótta.
En Ulm er undantekning. Hún
var upprunalega borg hinna
frjálsu borgara. Hennar er fyrst
getið árið 854 og þegar árið 1155 er
híin viðurkennd sjálfstætt borg-
riki i Svabiu. Þetta var á miðju
krossferðatimabilinu og það gaf
vel i aðra hönd að selja krossför-
um á leið til Landsins helga út-
búnað og vistir.
Allt frá fyrstu tið hafði Ulm alla
möguleika til þess að verða mjög
þýöingarmikil borg. Og það varð
hún lika og er reyndar enn I dag.
Tiu járnbrautarlinur liggja að og
frá borginni og tveir breiðir ak-
vegir. Þó að talshátturinn forni,
sem hafður hefur verið um Ulm,
að „auðæfi Ulm stjórni heimin-
um”, sé kannski ekki lengur
raunhæfur, þá er borgin enn mjög
mikilvæg iðnaðarmiðstöð, þó að
ibúöarnir séu ekki nema 100.000.
Og það þrátt fyrir það að styrj-
áldir hafi löngum gengið nærri
henni.
Trúarbragðastriðið á sautjándu
öld, þrjátiu ára striðið milli mót-
mælenda og kaþólikka, mæddi
mjög á Ulm. Napoleon hertók bæ-
inn og settist þar að með her sinn.
Undir lok seinni heimsstyrjaidar-
innar varð Ulm mjög illa úti
vegna loftárása.
Enn þann dag i dag ber bærinn
ör eftir loftárásirnar, en það sætir
undrun, hve vel hefur tekizt að
endurbyggja miðaldabygging-
arnar þar I sinum upprunalega
stil. Meira en helmingur húsanna
i borginni var eyðilagður i.
sprengjuárásum. Stolt bæjarins,
dómkirkjan, fékk mjög slæma út-
reið, en hún gnæfir til himins eftir
sem áður. Gotnésku turnspirurn-
ar á henni eru 161 metri á hæð og
4 VIKAN 25. TBL.