Vikan - 20.02.1975, Blaðsíða 16

Morömál
r'
Agústar
Jónssonar
Ný skáldsaga eftir
Jónas Guðmundsson
1. Kafli
Sama og guð
Agúst Jónsson bóndi vaknaöi
snemma. Venjulega svaf hann
lengi frameftir á morgnana á
sumrin. Hann gekk ekki að hey-
skap. Hann var á móti heyi.
Agiist Jónsson bóndi vaknaöi
snemma þennan morgun, sem
var aö áliönu sumri, komið fram i
átjándu viku sumars, og fólkiö
var enn tíö heyskap. Hann var
fjármaöur.
Hey var aöeins handa kúnum,
sem voru bæði liöstiröar og
geldar, ef borið var saman við
kviaæ rnar, sem gengu i smjör-
blettum allt sumarið. Ágúst geröi
þaö m.est fyrir konuna og hey-
foröanefndina að heyja ofan í
þessa stórgripi konunnar. Hann
var á móti heyi.
Fjármennskan var sérgrein
hans i búskapnum. Hann stóö
sjálfur yfir fé sínu á beit allan
veturinn, berhálsaður og með
enga vettlinga. Hann þurfti þvi
engin hey og honum varö aldrei
kalt.
Á sumrin fylgdist hann með
kv!aánum,sem voru mjólkaðar i
færikvlum, ellegar inni, þvi hann
vildi ekki láta blása um júgrin.
Kviaær, sem hann skar á haustin
lögðu sig á ekki minna en f jörutiu
pund og skárust með fjórðung
mör. Hann lét sitja hjá allt
sumarið. t>að gekk á smjör-
blettum einvörðungu.
Sérgrein Agústs Jónssonar var
vetrarbeit. Hann gaf fé sinu það
sama og Guð gaf fuglunum á
vetrin og sumrin. Annað ekki.
Samt féll aldrei mikið hjá honum
á vetrin, þegar veðrakalt var.
Minna en hjá honum Guði, sem
missti oft marga tittlinga i
norðan.
Heyforðanefndin hataði Agúst.
Hún kom hvert haust og miðs-
vetrar, til að spyrja um hey-
foröana og til að skoöa féð og
kúna. Hann var neyddur gegn
vilja sinum til þess að eiga fyrn-
ingar og hey handa heyforða-
nefndinni, þvi hún trúði ekki á
vetrarbeit og að sauðfé væri
sama ætlandi og fuglum guðs.
Agúst varð þvi að heyja hvert
sumar handa forðagæzlunefnd-
inni. Honum var illa við opinber
afskipti af búskaparháttum
manna.
Ágúst bóndi vann aldrei við
annað en sauðfé.Hann stóö yfir fé
sinu allan veturinn, berhentur og
berhálsaður. Hann lét það sama
ganga yfir sig og sauðkindina.
Um allt annað var Agúst Jóns-
son venjulegur bóndi. Hann barði
konuna sina sjaldan að ástæðu-
lausu og sótti kirkju reglulega.
Hann fann oft smjörbletti i
kirkjuferðunum handa fénu.
bennan morgun var bjart yfir
himninum og hann var lagstur i
hauststillur. Guö hafði sum sé
gefist upp á vindsperringi sínum
og vatnsveðri, og að dröslast með
þessi þungu ský sin, si og æ, sem
drógust eins og blautar húðir eftir
jörðinni.
Nú var búið með þaö og hann
var lagstur I haust með stillum og
bráðum kæmi frost og kartöflu-
grösin eins og mykja á svarta
moldina.
Hann tók ekki upp kartöflur
með fólkinu heldur. Hann var
fjármaður og fjármenn ganga
ekki til vinnu með börnum og
stútungskellingum.
Ágúst Jónsson var fremur lág-
vaxinn og mjór um sig allan.
Hann var sköllóttur og hvitur á
húðina eins og mél. Hann haföi
stóran barka og var liðasver.
Sáust innyfli öll og liöamót vel
gegnum hvita húðina, sem var
eins og strengd á beinin. Mikið
var af bláum hárum alstaðar á
kroþpnum og skeggrótin var
hvöss eins og rifjárn.
Enniö var fremur lágt, þótt þaö
næöi óslitið frá fjárglöggum
augunum aftur á banakringlu, þvi
hann var sköllóttur, Smá rönd af
hársverði skildi milli höfuðs og
búks, aftan frá séð, og það var
eins og hann væri með svarta
snöru um hálsinn, dags daglega.
Hendur voru sterkar og krafs-
góðar.
Agúst Jónsson, bóndi, tók
spariföt upp úr kistu. Heimalituð
vaðmálsföt lituð meö sorta og
blásteini. Hann tók lika skulda-
bréf og peninga upp. Hann ætlaði
i kaupstað og rukka inn fyrir
jarðarpart og semja um vetrar-
forða og sláturféð, sem hann
ætlaði að skera i haust heimavið.
Þetta gerði hann á hverju hausti,
og var þá oft lengi fullur. 1 annan
tima drakk hann ekki vin, nema
þegar honum var boðið.
Fé hans var eftirsótt hjá fjár^
kaupmönnum.
Að þessu sinni ætlaði Agúst
bóndi að taka son sinn með suður.
Jón hafði ekki áður farið suður.
Reykjavik var börnum á lfkum
stað og himnarfki, þvi það skeði
svo margt á himnum og i
Reykjávik, sem ekki skeði i
sveitinni. Jón hlakkaði þvi til
ferðarinnar. Hann var þá sextán
vetra.
Ágúst bóndi hafði dregið i
lengstu lög að taka Jón son sinn
með suður. Hann átti svo margt
ólært enn pilturinn og var tals-
vert litið fjárglöggur. En nú var
búið að nauða svo lengi i honum,
að hann lét undan, þótt það væri á
móti vilja hans. Agúst vildi ekki
láta börn sin skemma fyrir sér
fylliri.
Agúst bjó sig vel af stað. Hann
lagði á nokkra hesta og einn hest
hafði hann undir smjöri og kæfu-
belgjum.Hannvarvanur að gauka
smérlúku að Hólmfriði systur
sinni, en hjá henni lá hann við i
kaupstaðarferðunum sinum. Lika
var hann meö soðið sauðaket af
bestu sort. Hann ætlaði að leggja
ögn á borð með sér og syni sinum.
Hann vildi ekki vera upp á neinn
kominn.
Farið i bogum
Þeir komu á heiðina,þar sem
landið hallaöist, einsog undir-
staöa þess hefði bilað og það sigið
niður á eitt horniö.
Það voru fáir smjörblettir á
heiðinni, en ilmsterk og bragö-
mikil grös. Agúst kaus ekki að
fara beint af augum niður undir
Bringur, sem þó hefði legið
beinast við.
Hann blimskakkaði auguntim
til kinda og þeir fóru í bogum yfir
landið, svo Agúst bóndi gæti séð
hvernig tvilembunum og ein-
lembunum hefði heilsast i lang-
vinnu sumarregninu. Honum var
það ljóst, að dilkaframganga yrði
Guði til lftils sóma þetta haustið.
Þeir feðgar töluðu ekkert'
saman á leiðinni. Agúst bóndi
talaði ekki mikið við fullorðna og
enn minna við börn sin. Helst var
það þó áður en þau sjálf byrjuðu
að tala, að hann ávarpaði þau, en
slöan minna. Það var helst að
hann talaði við ókunnuga um
sauðfé og búfé almennt, en þó
sem minnst.
Það rumdi venjulega I honum
einsog ormi eða dreka, þegar á
hann var yrt heima fyrir, og eitt
af þvi fyrsta sem börnin lærðu að
skilja i mannamáli, var uml hans
og rusk. Annað mál var það svo,
ef eitthvað kom fyrir féð. Þá
kjaftaöi á honum hver tuska.
Þeir þögðu þvi á heiöinni, nema
þegar Agúst sá til kinda. Sumt féð
var orðiö spikað og stóö á blfstri
það taldi Agúst mest vera vind i
görnunum á fénu.
Hélt Agúst þvi fram, að meö
þessu væri Guð að reyna að villa
sér og öðrum sýn. Svona feitt fé
var að minnsta kosti ekki til upp á
heiði eftir svona kalt sumar og
úrkomusamt, það vissi hann upp
á hár. Þetta hlaut að vera ullar-
lagið, hugsaði hann með sér, en
16 VIKAN 8.TBL.