Vikan - 28.12.1978, Page 18

Hvernig ala
fullorðnir börn
upp?
Margir hugsa lítið sem ekkert út í
hvernig þeir ala börn sín upp, því að börn
alast bara upp af sjálfu sér — eða hvað?
Fólki hefur heldur ekki verið kennt annað
en að allir geti alið upp börn
án þess að þurfa að kynna sér málin sér-
staklega. En ekkert lærist af sjálfu sér.
Það er vissulega einkennilegt að álitið
sé nauðsynlegt í nútíma þjóðfélagi að hafa
þekkingu á öllum sköpuðum hlutum, nema
á því hvernig maður sjálfur er og hvernig
maður verður. Flestir ganga í skóla minnst
níu ár, sumir miklu lengur, án þess að hafa
lesið eða lært nokkuð sérstaklega um börn
og það sem þeim viðkemur. Það liggur þó
fyrir flestum, jafnt körlum sem konum, að
verða foreldrar. Flestum finnst erfitt að
vera foreldri og það koma fyrir ótal atvik
hjá öllum foreldrum þar sem grundvallar-
þekking á börnum og vandamálum
varðandi börn gæti verið til hjálpar.
Byrjendabók í sálfræði ætti að gera að
skyldunámsefni í hverjum einasta skóla,
þannig að hægt væri að læra eitthvað um
sjálfan sig áður en lærdómur um fjarlægari
hluti hefst.
Hvað gera foreldrar þegar þeir ala upp
börn?
Þegar um barnauppeldi er að ræða er
hægt að nefna nokkur atriði sem eru
sameiginleg fyrir flesta foreldra. Það er
kannski réttara að segja, að búist sé við
ákveðnum hlutum af fólki þegar það
eignast börn og vissir þættir séu mikilvægir
fyrir alla sem umgangast börn.
A) ÞYKJA VÆNT UM
Það er eiginlega gert ráð fyrir því í
samfélaginu, að þeim sem umgangast börn
þyki vænt um þau. Þetta á sérstaklega við
um foreldra og má segja að það sé nokkurs
konar þegjandi samkomulag milli fólks að
foreldrum þyki vænt um börnin sín. Það
er hins vegar spuming hvað það er að þykja
vænt um. Ást kemur ekki af sjálfu sér og
hún getur breyst. En það er óhætt að segja
að það að þykja vænt um einhvern er líka
að geta sett sig inn í aðstæður annarra og
skilja að aðrir geti hugsað á annan hátt en
maður sjálfur.
B) ÖRVA BARNIÐ
Maður örvar barnið, þegar maður gerir
eitthvað fyrir það talar við barnið, hjálpar
því, huggar það, hlustar á það, segir þvi frá
einhverju, lætur það fá viðfangsefni, skilur
það, gleðst með því, leiðréttir það, kemur til
móts við hugmyndir barnsins og sýnir því
blíðu.
O HAFA GÆTUR Á BARNINU
Það er að verja barnið gegn hættum og
óþægindum, að sjá fyrir óæskileg viðbrögð
og reyna að stöðva bamið þegar það reynir
að framkvæma eitthvað sem getur valdið
því skaða. Það er að kenna barninu hvaða
afleiðingar gerðir þess geta haft, gefa því
góð ráð og launa því fyrir æskilega
framkomu.
D) KOMA TIL MÓTS VIÐ BARNIÐ
Það er að tala um ágreiningsatriði við
barnið, útskýra fyrir þvi og hjálpa því að
skilja hvað gerðir þess geta haft í för með
sér, eða ekki haft í för með sér. Það er að
reyna að gefa athöfnum barnsins einhvern
tilgang.
E) VEITA BARNINU STUÐNING
Það er að taka tillit til óska barnsins og
þess sem barnið sjálft álítur. Það er að
hlutast til um gerðir barnsins ef nauðsyn
krefur en gera það ekki ef barnið getur
bjargað sér sjálft. Það er að bera virðingu
fyrir hugmyndum barnsins og reyna að
hegna barninu ekki þótt hugmyndir þess
séu andstæðar hugmyndum fullorðna
fólksins.
Listin að ala upp börn er að finna
jafnvægi á milli þessara þátta. Sú
jafnvægisþraut á bæði við inni á heimilum
og í stofnunum samfélagsins {t.d.
dagheimilum og skóla). Það eru þessir
þættir sem oft er reynt að vinna með þegar
barn og fjölskylda eða barn og starfsfólk á
stofnunum lenda í vandræðum hvort við
annað. Jafnvægislistin er oft háð því að
hinir fullorðnu skilji, að börn eru ekki litlir
fullorðnir, heldur sjálfstæðar verur með
eigin vilja og eigin skoðanir um lífið og
tilveruna.
Hvernig eru börn f rábrugðin fullorðnum?
Börn og fullorðnir eru frábrugðin að
mörgu leyti en það er hægt að draga fram
vissa þætti umfram aðra sem sýna fram á, í
hverju þessi mismunur kemur aðallega
fram.
BÖRN ERU FRÁBRUGÐIN FULL-
ORÐNUM að því leyti, að þau breytast
stöðugt frá einu aldursskeiði til annars á
meðan sálrænir eiginleikar fullorðinna eru
miklu varanlegri.
Börn breytast með tilliti til þess
hvernig þau skilja atburði og hvern-
ig þau þola mótlæti. Þörf barna fyrir
umhyggju hinna fullorðnu, stuðning
þeirra, örvun, ráð og takmarkanir breytist
líka. Þessar kröfur breytast eftir því sem
barnið þroskast og þarf á meira sjálfstæði
að halda.
BÖRN ERU FRÁBRUGÐIN FULL-
ORÐNUM að því leyti að þau skynja tíma
allt öðruvísi en fullorðnir. Fullorðnir
fylgjast með tímanum með klukku og daga-
tali en börn hafa innbyggt sérstakt
tímaskyn. Það er háð þörfum þeirra hér og
nú. Þess vegna eiga börn erfiðara en
fullorðnir með að bíða eftir að þörfum
þeirra sé fullnægt og þau þola mótlæti verr.
Þar sem tímaskyn barna er svo mjög háð
tilfinningalegum þörfum þeirra, geta börn
skynjað stuttan aðskilnað frá foreldrum
sem heila eilífð og hugsanlega ímyndað sér
að foreldrarnir hafi algjörlega yfirgefið það.
BÖRN ERU FRÁBRUGÐIN FULL-
ORÐNUM að því leyti, að þau skynja
hlutina á sinn eigin sjálfmiðaða hátt,
þ.e.a.s. þau miða allt við sína eigin litlu
persónu. Þannig geta þau t.d. skynjað, að
fæðing nýs systkinis sé hefndarráðstöfun
foreldranna gagnvart sér. Veikindi foreldra
geta þau skynjað sem höfnun eða afneitun
foreldranna og dauða foreldra geta þau
skynjað sem meðvitaða og skipulagða
ráðstöfun foreldranna til að komast í burtu
frá sér.
BÖRN ERU FRÁBRUGÐIN FULL-
ORÐNUM að því leyti, að fullorðnir geta
yfirleitt frekar en börn tekist á við
vandamál lífsins með skilningi og ígrund-
unum. Börn láta hins vegar mikið stjórnast
iSVlkan 52. tbl.