Vikan - 21.08.1980, Qupperneq 42

Framhaldssaga
hafa meðferðis. Verðirnir voru sífellt
með svipur og kylfur á lofti, ekki aðeins
Þjóðverjar heldur einnig margir Pólverj-
arsem voru á mála hjá SS-sveitunum.
Þessir gyðingar voru fóðraðir á
lygum. Annað fengu þeir ekki að heyra
næstu árin. Og þeir trúðu lygunum. Bú-
ferlaflutningar. Ykkar eigið samfélag.
Eigin borgir. Burt frá Pólverjunum . . .
Maður nokkur sem lenti I slíkum
flutningum minnist þess að pabbi og
Móses tóku á móti lest vetrardag einn. í
lestinni voru freðin lik. Tvö ungbörn
höfðu kafnað.
Þeir reyndu að bjóða fólkið velkomið.
Lowy starfaði með föður mínum og út-
vegaði fólki samastað. Gyðingarnir urðu
að hafast við átta og niu saman í her-
bergi. Hreinlætistæki biluðu. Þök láku.
Ógerlegt var að hita húsin. Með
hverjum degi fjölgaði betlurum á götum
borgarinnar.
Kona sem kom með lestinni neitaði að
láta af hendi barnið sitt. Rabbi einum
tókst að sannfæra hana um að barnið
yrði að fá sómasamlega jarðarför.
Föður mínum var illa við að starfa í
ráðinu en hætti þvi samt ekki. Hann
vildi- heldur vinna i yfirfullum gyðinga-
spítalanum þar sem skorti starfsl'ólk og
aðbúnaður var hinn nöturlegasti. Hann
hafði lent í hatrammri deilu við þýskan
lækni og verið vikið frá störfum um
tíma. Þýski læknirinn hafði gefið tauga-
veikisjúklingi lyf sem nefnist úlíron. Það
veitti enga lækningu heldur dóu sjúkl-
ingarnir eftir hroðalegar þjáningar.
Faðir minn mótmælti meðferðinni og
•deildi við Þjóðverjann. Föður mínum
var hótað refsingu, barsmiðum, fangels-
isvist, en hann lét sig ekki. Úliron-gjöf
var hætt um sinn. (Síðar voru miklu
hroðalegri tilraunir gerðar á gyðingum.
Þeir voru hrein tilraunadýr.) En þessa
stundina var föður mínum aðeins leyft
að vera örstutta stund á sjúkrahúsinu
við lyflækningar sem áttu best við hann.
Þegar þeir héldu burt frá lestinni
þennan kalda dag ásamt hinum ný-
komnu, sem voru úr vesturhluta Pól-
lands, lýsti pabbi því fyrir Móses hve illt
honum þætti að þurfa að ákveða hvar
hver byggi, hvernig deila ætti matvælum
ogsvoframvegis.
„Fólkið ber virðingu fyrir þér,” sagði
Móses.
„Er það?"
„Já, og það geri ég lika, alveg síðan
við vorum strákar að stelast í ferðalög
með lestunum hér. Þú varst svo flug-
næmur og ég svo treggáfaður. Ég man
hve stoltur pabbi varð daginn sem þú
vannst efnafræðiverðlaunin."
Pabbi brosti. „Og skólastjóri gat ekki
afhent mér verðlaunin í hátíðasalnum
vegna þess að ég væri hebreskrar sann-
færingar eins og hann sagði.”
„Einmitt, og ég rændi þeim af skrif-
stofu hans. Skirteini og fimmtíu zloty.
Hvar fékk ég kjark til þess? Það var
fyrsta dirfskuverkið sem ég vann.”
„Þú ert aldeilis minnugur.”
Bræðurnir gengu inn í gyðingahverf-
ið. Enn hafði múrinn ekki verið hlaðinn.
Þeir komu úr svonefndum aríska hluta
inn í gamla gyðingahverfið.
„Og fornfálega lyfjabúðin,” hélt
Móses áfram. „Hana fékk ég að launum
fyrir að vera ekki eins gáfaður og þú.”
Faðir minn tók um handlegg bróður
síns. „Ég hef sært þig. Ég ætlaði ekki að
gera það. Það var aðeins til fé handa mér
til háskólanáms."
„Nei, nei.”
„Eftirlætissonurinn. Og hvenær
hringdi ég eða skrifaði? Ef til vill hef ég
skammast mín fyrir að vera kominn af
fátækum gyðingum?”
„Auðvitað ekki. Þú varst önnum kaf-
inn við störf þín, áttir konu og börn.”
Faðir minn nam staðar. Alls staðar
sáust hin hungruðu, kúguðu, eilífu fórn-
arlömb, gyðingar Austur-Evrópu.
„Fyrirgefðu, Móses.”
„Þú þarft ekki að biðjast fyrirgefning-
ar. Við erum tengdir á ný, bræðrabönd-
um eymdarinnar. Reynum að hjálpa
þessu fólki eins og við megum.”
Vinafundir voru í íbúð Helms-fjöl-
skyldunnar á gamlárskvöld 1939. Karl
var enn í Buchenwald. En Hans, bróðir
Ingu, var kominn í leyfi af pólsku víg-
stöðvunum. Og Múller, sem nú var
orðinn liðþjálfi í SS-sveitunum, var til
staðar.
Móðir mín og systir bjuggu enn I
gömlu vinnustofunni. Auðvitað voru
þær ekki i boðinu. Mamma var stolt
kona og þó að Anna væri gestur á heim-
ili Ingu (og Karls) lét hún Helms-fólkið
finna að henni likaði ekki framkoma
þess í sinn garð.
Enda þótt þýski herinn væri sigursæll
I Póllandi og Frakkar og Englendingar
væru hikandi við að hefja stríð en húktu
þess í stað i byrgjum Maginot-línunnar
ríkti styrjaldarástand í fjármálum.
Þjóðverjar liðu ekki skort þótt einkenni-
legt mætti virðast. Tékkar og Pólverjar
voru rændir á kerfisbundinn hátt. Með
því að flytja matvæli frá hemumdu
löndunum var komið í veg fyrir skort.
En það var orðið óbærilegt að vera
gyðingur. Þeim var skylt að bera gulu
stjörnuna. Þeir voru hafðir að skot-
spæni á götunum. Móðir min sem var of
stolt til að láta undan lokaði sig inni.
Anna vogaði sér stöku sinnum út að
finna vinkonu sina sem var svo óheppin
að hafa orðið eftir. Þær máttu ekki fara i
kvikmyndahús eða leikhús, aka með al-
menningsfarartækjum eða versla í
búðum kristinna manna. Inga annaðist
enn alla mataraðdrætti. Maturinn var
einhæfur, mjöl og kartöflur, dálítið af
kjöti og gervikaffi. Inga hafði fengið rit-
arastarf i verksmiðju. Henni hafði veist
erfitt að fá atvinnu þegar i ljós kom að
maðurinn hennar var gyðingur og sat i
fangelsi.
En Helms-fjölskyldan var í hátiða-
skapi. Pólland var fallið og Bandamenn
skulfu af ótta. Hans Helms var drukkinn
og kjaftaði á honum hver tuska. Hann
lýsti því stoltur hvernig skriðdrekamir
hefðu ruðst inn i Pólland.
Múller hló. „Eins og hnífur í gegnum
smjör. Pólverjar hafa haft eitthvað að
horfa á.” Hann tæmdi bjórkrús sina og
leit til lngu.
„Ég er orðinn of gamall til að berjast.
Ég er bara aumur fangavörður. 1 Buch-
enwald.”
Inga hafði lengst af verið hljóð og
sorgmædd. Hún settist nú upp. „Buch-
enwald? Hefurðu séð manninn minn?”
„Er hann þar?”
„Þú sagðir það sjálfur . . . að liklega
hefði hann veriðsendur þangað."
„Sagði ég það?”
Múller lék sér að henni eins og köttur
að mús. Hann féllst á að leita að Karli í
fangatalinu. Fangabúðimar væru geysi-
stórar en Múller ætlaði samt að reyna.
Hann snerti hné hennar einu sinni og
hún hrökk frá honum. Hann ætlaði bara
að fullvissa hana um að gyðinga gæti
hent margt verra en að hafna í Buchen-
wald. Hans, bróðir hennar, gæti sjálf-
sagt sagt henni sögur af því sem gert
væri við þá í Póllandi!
Múller var drukkinn en vissi vel hvað
hann sagði. Hann lýsti því hve ástandið
ætti eftir að versna. Hvers vegna væru
Englendingar og Frakkar komnir I stríð-
ið? Auðvitað að ósk bankastjóra úr hópi
gyðinga. Faðir Ingu blandaði sér í sam-
ræðurnar. Honum var illa við að þau
skyldu fela tvo gyðinga i næstu ibúð
enda þótt það væri tengdafólk þeirra.
lnga varð fjúkandi reið. Hún hrópaði
upp yfir sig að hún þekkti varla lengur
Kaupfélag Borgfirðinga,
Borgarnesi
Sími 93-7200
BORGARNES verzlanir: Bókabúð,
Kjöt- og nýlenduvöruverzlun, Mjólkurbúð,
Búsáhaldaverzlun, Brauðbúð,
Landbúnaðar- og byggingarvörur
ENNFREMUR REKSTUR:
Söluskála ESSO
v/Borgarbraut,
frystihúss,
bifreiðastöðvar,
mj ólkursamlags,
sláturhúss,
Kjötiðnaðarstöð K.B.
TRYGGINGAUMBOÐ
FYRIR SAMVINNUTRYGGINGAR.
Grillstaður að Vegamótum í Miklaholtshreppi,
Snæfellsnesi. Opinn allt árið.
42 Vikan 34. tbl.