Vikan - 21.08.1980, Síða 51

gjörólíku mönnum. Annars vegar guð-
fræðingur af gamla skólanum og fræði-
maður og hins vegar skáld og spiritisti
sem mjög lagði sig fram um að kynna
Islendingum það nýjasta i sálar-
rannsóknum samtímans. En þrátt fyrir
gjörólík sjónarmið í mörgum málum var
gaman að sjá hversu vel fór á með
gömlu mönnunum í þessari fermingar-
veislu sameiginlegs frænda.
IV.
Um margt var Hannes sérkennilegur
maður. Minni hafði hann svo frábært,
að ég hef aldrei kynnst öðru eins. Það
var engu líkara en hann myndi allt sem
hann hafði einu sinni lesið eða honum
verið sagt frá. Minni hans virtist vera
fullkomið. Enda átti það sinn þátt í því
með hve undursamlegum hætti hann
komst til mennta, eins og ég gat um í
upphafi.
Einu sinni á ári bauð hann fjölskyldu
okkar í bíltúr uppí sveit og hlakkaði ég
jafnan mjög til þess. Þá lék Hannes við
hvern sinn fingur og sá var nú ekki i
neinum vandræðum að rekja ættir
bænda og presta á bæjum þeim sem við
fórum framhjá eða stöðvuðum við.
Fylgdu stundum bráðskemmtilegar
frásagnir af skritnum mönnum og
konum sem þarna höfðu búið endur
fyrir löngu.
Þótt örlögin höguðu því þannig, að
Hannes gerðist fyrst guðfræðingur og
síðan um alllangt skeið ritstjóri og virkur
stjórnmálamaður, var hann þó fyrst og
fremst hinn fæddi fræðimaður. í
ættfræðirannsóknum hans koma fram
bestu kostir hans, rökföst sundurgrein-
andi hugsun, þolinmæði, þrautseigja og
næstum óbrigðul nákvæmni. Kom þetta
þegar fram hjá honum meðan hann var í
skóla. Þannig dirfðist þessi fróði skóla-
piltur til dæmis að gera athugasemdir og
leiðrétta villur í rithöfundatali Jóns
Borgfirðings og lögfræðingatali
Magnúsar Stephensens, og þótti slíkt
eigi alllítil dirfska, enda kostaði það
ritdeilur, sem hann þó vann.
Hannes var óbrigðull þjónn
sannleikans, eins og hann þekkti hann i
þessum efnum. Ekkert var honum eftir-
sóknarverðara en staðreyndir og
þekking, og ekkert var honum
hvimleiðara en villur, ósannindi og
fáfræði. Uppgötvunarþrá og þekkingar-
þorsti knúðu hann til verka. Hann var
forvitinn, athugull, stálminnugur og
víðfróður. Honum skeikaði ekki
nákvæmnin þegar ættfræðin var annars
vegar. Þar var hann einnig hugvits-
samur og ráðagóður um úrlausnir ef
aðrir leituðu til hans, sem var
afaralgengt. Þegar vandvirkni Hannesar
er höfð í huga virðast afköst hans
næstum óskiljanlega mikil. Yfir 80 bindi
handrita liggja á þjóðskjalasafni eftir
þennan atorkumann.
Engan bið ég að skilja þessa lýsingu
mína á hugljúfum frænda svo, að ég hafi
talið hann gallalausan fremur en aðrir.
Sumum þótti hann til dæmis úr hófi
gagnrýninn og jafnvel þröngsýnn. En
hafi svo verið hefur orsökin áreiðanlega
verið ást hans á staðreyndum. Slíkum
mönnum hættir stundum til þess að
telja það eitt vera til, sem þeir geta
rannsakað og falla stundum í þá freistni
að afneita þeim möguleikum sem þeir
hvorki geta sannað né afsannað (eins og
fram kom í afstöðu hans til spiritism-
ans). Veldur þessu að nokkru óttinn við
að leggja trúnað á það sem þeir telja
líklega rangt. Slíkur maður getur virst
ókunnugum kaldur, fáskiptinn og
einrænn, en ekkert hrjáir hann meira en
að gera sig sekan um villur eða draga
rangar ályktanir.
En hvað sem þessu líður var Hannes
hvorki fáskiptinn, einrænn né kaldur
þeim sem þekktu hann best. Hann var
þvert á móti hjartahlýr, gjafmildur og
göfuglyndur, enda þótti mönnum því
vænna um hann sem þeir kynntust
honum betur. Ekkert var fjær skapgerð
hans heldur en að láta á því bera þegar
hann rétti einhverjum hjálparhönd, en
þeir voru ófáir sem þess nutu.
Hannes Þorsteinsson, sem var fæddur
að Brú í Biskupstungum, lést í Reykja-
vik árið 1935 sjötiu og fimm ára gamall.
I endurminningunni er mynd hans
björt og fögur. Auk þess sem ég á
honum að þakka nafnið sem ég ber, því
þegar ég var skírður nafninu Ævar,
endurvakti Hannes það i íslensku, en það
hafði enginn maður borið á íslandi i 8
eða 9 aldir, þegar ég var skírður. Ég er
því elstur allra Islendinga sem í dag bera
nafniðÆvar. □
34. tbl. VikanSl