Vikan - 28.01.1982, Blaðsíða 46

— Martin, hvíslaði hún hásum rómi.
Svo snerist hún á hæli og hljóp út úr
stofunni. Það glamraði í dótinu i plast-
pokunum. Maðurinn talaði til mín. Ég
hlustaði ekki á hann. Ég var að hugsa
um Martin.
Hann hafði ekki farist, þegar flugvél
hans var skotin niður. Honum var
bjargað, en hann lenti i þýskum fanga-
búðum. Við komumst ekki að þvi, fyrr
en eftir stríðslok. Og Jocye fékk aldrei að
vita það. Hún hélt, að hann hefði dáið.
Öll þessi ár hafði hún talið hann látinn.
Og Martin hafði kvænst annarri heima í
Noregi. Ótuktin þin, hugsaði ég. Þú
hefðir getað skrifað henni.
Ég hrökk upp úr hugsunum minum,
þegar dyrabjallan glumdi, og á næsta
andartaki stóð maðurinn fyrir framan
mig.
— Sestu, skipaði hann. — Steinhaltu
þér saman!
Ég hneig niður í hægindastólinn.
Maðurinn stökk til dyranna og sagði
eitthvað við Joyce. Svo heyrði ég
það, sem ég hafði lengi búist við. Rödd
Jans barst inn til mín. Hann spurði eftir
Norðmanni, Steffen Dale að nafni. Á
næsla andartaki var þeim Monu vísað
inn i setustofuna. Þau spjölluðu við
Joyce, rétt eins og þau væru á leið í
kokkteilparti. Hún sneri við í dyrunum
og gekk aftur fram í forstofuna.
Maðurinn hafði tekið sér stöðu
þannig, að hann gat haft gætur á mér
um leið og hann tók á móti gestunum.
Hann miðaði marghleypunni á Jan, sem
snarstansaði og gapti eins og kjáni.
Mona greip hendinni upp að hálsi sér.
Þau höfðu komiðauga á mig, en athygli
þeirra var bundin við svartklædda
manninn þessa stundina. Hann skipaði
þeini að tæma vasa sína og setjast i
sófann.
— Gerið eins og hann segir, sagði ég
eins rólega og ég gat. — Þetta er allt
saman misskilningur.
Hún horfði spyrjandi á mig. Hún var
föl, en virtist vera að ná sér eftir fyrsta
áfallið. Mér fannst hún aldrei hafa verið
fallegri. Við höfðum verið gift í einn
mánuð. — Hvað vill hann okkur?
spurði hún varfærnislega. — Hver er
hann?
— Vertu róleg. Þetta lagast allt, ef við
hegðum okkur skynsamlega.
Jan hafði tæmt vasa sina á borðið. Nú
gerði hún eins. Þau settust fallega hlið
við hlið í sófann, eins og hlýðin börn.
Þau voru heldur ekki mikið meira en
börn. Hann tuttugu og níu, hún tuttugu
ogsjö. Jafnaldrar.
Maðurinn talaði til mín.
— Steve, sagði hann hörkulega — Þú
hefur hegðað þér mjög heimskulega. Þú
sagðist vera einn á ferð. Standi ég þig að
frekari lygum, getur það haft alvarlegar
afleiðingar.
Égkinkaði kolli.
— Við erum bara þrjú, sagði ég. —
Við höfum engu að leyna. Spurðu konu
mina. þá færðu að heyra, að ég hef sagt
satt.
Hann hrukkaði ennið og horfði
undrandi á hana.
— Konan þin? Ég hélt...
— Aha, sagði ég snöggur upp á lagið.
— Þér finnst ég of gamall fyrir hana?
Viljirðu vita það, þá erum við i brúð-
kaupsferð.
Það tók hann stundarkorn að melta
þessi tíðindi.
— Og hver er hann þá? spurði hann
og benti á Jan.
— Fjölskylduvinur. Það er að segja,
hann vinnur hjá fyrirtækinu. Ég var
búinn að segja þér, að ég rek fyrirtæki i
Osló.
— Eru Norðmenn vanir að taka vim
sina með í brúðkaupsferðir?
— Nei, en Jan Holmen er meira en
vinur. Ég hef þekkt hann frá fæðingu.
Hann kallar mig frænda, vegna þess að
við faðir hans störfuðum í sömu flug-
sveit i stríðinu. Hann fór með mér í dag
að sjá minnismerkið í herstöðinni í
Leuchars.
— Féll faðir hans í stríðinu?
— Nei. Flugvél hans var skotin niður
út af Noregsströnd, en hann bjargaðist
og lenti í þýskum fangabúðum. En hann
er dáinn núna. Foreldrar Jans fórust,
þegar bátur þeirra brann fyrir aðeins
þremurárum.
Allt í einu tók ég eftir, að Joyce stóð í
dyrunum. Hún starði á Jan. Hafði hún
heyrt það, sem ég sagði? Skildi hún, að
Jan var sonur Martins? Nei, það gat ekki
verið. Hún vissi ekki, að Martin hafði
komist af.
Maðurinn talaði til hennar hvössum
rómi.
— Ertu búin að undirbúa allt uppi á
loftinu?
Hún hafði ekki fullkomið vald yfir
röddinni.
— Já. . . já, stamaði hún. —
Herbergið er tilbúið. Ég. . . ég lét inn
aukarúm.
Hún virtist hafa verið að búa í haginn
fyrir okkur. Það átti að troða okkur í
herbergi uppi á lofti. Ef til vill kompuna
innst á ganginum. Gluggalausu
kompuna. Ég fann reiðina ólga í mér.
— Þetta er bara að verða eins og í
gamla daga, sagði ég kvikindislega. —
Þú litur kannski inn, þegar við erum
háttuð?
Augu okkar mættust. Ég iðraðist orða
minna, þegar ég sá, hvernig henni leið.
Ég skildi, að hún átti enga sök á þvi, sem
hér fór fram. Þessi maður virtist hafa
eitthvert vald yfir henni. Eitthvað, sem
hún réð ekki við. Að öðrum kosti hefði
hún bara getað varað lögregluna við,
þegar hún fór til innkaupa.
— Steve, sagði hún. — Ég...
Hún brast í grát. Maðurinn ýtti henni
ruddalega út um dyrnar. Ég heyrði, að
hún gekk upp stigann.
— Bölvaður dóninn, sagði ég. —
Geturðu ekki komið almennilega fram
við hana? Þetta er góð kona. Hún gerði
mikið fyrir okkur Norðmennina, þegar
við áttum erfitt í stríðinu.
— Ég hef ekki ráð á neinni við-
kvæmni, sagði hann.
— Hvað hefurðu hugsað þér að halda
okkur hér lengi? spurði ég æstur. — Það
getur orðið þér dýrt spaug, ef þú lætur
okkurekki laus strax.
Hann virti mig naumast viðlits, en tók
að athuga það, sem Jan og Mona höfðu
Brúð-
kaups-
feröin
tínt upp úr vösum sínum. Vegabréfin
staðfestu það, sem ég hafði sagt. Hann
las nöfnin upphátt: Jan Holmen. . .
Mona Dale. . . Nafn hennar hljómaði
hræðilega í munni hans, næstum eins og
hann tæki hana með valdi. Mér leið
bölvanlega. Hún var svo ung og saklaus,
þar sem hún sat í hvítu bómullar-
dragtinni. Litla ráðskonan min, hugsaði
ég. 1 hvað er ég búinn að flækja þér?
Þ annig var, að ég hafði kynnst henni
fyrir hálfu ári. Ég hafði auglýst eftir hús-
hjálp. Hún var sú fyrsta, sem svaraði
auglýsingunni. Ég held, að ég hafi orðið
ástfanginn af rödd hennar. Slikt hendir
vist besta fólk. Ég hafði verið ekkill i
fimm ár. Svo kom hún til viðtals, og ég
var endanlega glataður. Undarlegur timi
fór í hönd. Ég var bæði hamingjusamur
og óttasleginn. Stundum fannst mér ég
haga mér eins og fifl. Ég keypti blóm og
konfekt, skartgripi og undirföt.
Hamingjan góða, að maður skuli haga
sérsvona!
Ég reyndi að horfast í augu við hana
en athygli hennar var bundin við
manninn. Hann var að grandskoða
seðlaveski Jans. Þar kenndi tæpast
margra grasa.
Eyðsluseggur, hugsaði ég. Lifir á
lánum og yfirdrætti. Nógu snotur ertu á
að sjá, en skortir hæfileika föður þíns.
Hvers vegna tók ég þig með í þessa ferð?
Jú, til þess aðgefa þér svolitla hugmynd
um, hver Martin var, koma þér í
skilning um, hvernig ungdómurinn
hafði það i þá daga. Það var vist borin
von. Þú glottir bara, þegar við
skoðuðum minnisvarðann í morgun.
Þegar ég sagði, að nafn föður þíns hefði
getað verið meðal hinna, þá spurðirðu,
hvort mér fyndist ekki heitt.
Ég horfði á Jan. Hann var með alla
athyglina við það, sem maðurinn var að
skoða. Þessi ljósmynd var augljóslega
áhugaverð. Kannski af foreldrunum.
Það var sárt að hugsa til þeirra. Þau
höfðu farist i eldi, þegar kviknaði í bát
þeirra. Síðan voru aðeins þrjú ár. Jan
hafði bjargað sér með því að stökkva i
sjóinn. Síðan hafði hann ferðast til
Suðurlanda og eytt allri tryggingafjár-
hæðinni á nokkrum vikum. Þegar hann
kom aftur heim, seldi hann húsið og lifði
lúxuslífi, bjó á dýrustu hótelum og eyddi
mestallri fjárhæðinni á veðhlaupa-
brautunum, samkvæmt því sem mér
hafði skilist.
Ég minntist þess er ég hitti hann á
götu fyrir einu ári, í heldur vesældarlegu
ástandi. Peningalausan og atvinnu-
lausan. Hann kallaði mig „frænda”. Ég
bauð honum heim til mín, og þar bjó
hann i tvo mánuði. Svo réð ég hann sent
sölumann við fyrirtæki mitt. Það gekk
ekki of vel. Sennilega var hann búinn að
eyðileggja sig með þessu liferni.
Hvað var það aftur, sem Mona sagði,
þegar ég stakk upp á að taka hann með í
Skotlandsferðina? „Þú ert alltof góð-
viljaður, elskan. En það er allt i lagi mín
vegna, ef þú heldur að það komi honum
til góða.” Henni féll ekki við hann, en
hún skildi viðleitni mina til að koma
undir hann fótunum. Hún skildi líka
löngun mína til að vitja látinna félaga.
Maðurinn æpti á Joyce. Hún kom
undir eins i dyrnar eins og hlýðinn
hundur. Augun voru grátbólgin. Hún
horfði ekki á manninn, heldur á Jan.
Hún starði á hann eins og vofu. Þá varð
mér Ijóst að hún hafði skilið hvers kyns
var. Jan liktist föður sínum mjög, eins
og hann leit út fyrir þrjátiu árum. Og
það var engin ástæða til að fara dult
með það, sem hún hafði þegar gert sér
Ijóst. Ég ákvað að segjahenni sann-
leikann, en þá heyrðist skipunarrödd
mannsins:
— Komdu með simann, sagði hann. —
Ég þarf hjálp við að leysa þetta vanda-
mál.
Joyce hvarf frá og kom aftur með
símann. Hann setti hann í samband
undir skrifborðinu. Ætlaði hann
virkilega að kalla til aðstoð? Það var nú
heldur verra. Nú stóð hann einn, og fyrr
eða síðar hefði hann hlotið að sofna á
verðinum. Ég glotti illkvittnislega.
— Ég er hræddur um, að þú hafir reist
þér hurðarás um öxl, herra minn. Væri
ekki öllum fyrir bestu, að þú létir okkur
laus, áður en þér verða á fleiri mistök?
— Haltu þér saman, urraði hann.
Hann var ekki rólegur. Hann gat ekki
verið viss um, að við hefðum ekki verið
fleiri. Ef til vill óttaðist hann að fá yfir
sig heilan rútufarm af Norðmönnum,
46 Vikan 4- tbl