Vikan - 13.08.1987, Blaðsíða 46

Snarað: Sigríður Steinbjörnsdóttir.
AGAVANDAMAL
OG SAMSKIPTI
Jónas, hvað er ég margoft búin að segja þér
að láta litla bróður í friði? hreytir örþreytt
móðirin út úr sér, byrst á svipinn. ,,Ef þú vog-
ar þér að. . . Nú ferðu beint inn í herbergi og
verður þar til friðs." Flestir foreldrar kannast við
agavandamál af þessu tagi. En er líklegt að Jónas
bæti ráð sitt og sjái bróður sinn í friði? Trúlega
ekki.
Barnasálfræðingurinn
tugi rannsakað samband barna og foreldra og
reynt að grafast fyrir um rætur óhlýðninnar. Hann
hefur sett fram ákveðna tilgátu um hvernig megi
bregðast við ýmsum árekstrum sem koma upp í
fjölskyldunni þannig að ekki dragi til orrustu.
Varðandi tilfellið hér að framan segir Dodson að
allar líkur bendi til að Jónas haldi uppteknum
hætti og stríði bróður sínum til að draga að sér
athygli móður sinnar. Hún hafi brotið lögmál
hinnar vatnsósa kartöfluflögu.
Þegar krakkarnir ganga í ber-
högg við vilja foreldranna, eru
orðhvatir og með allslags óknytti,
gellur gjarnan í eyrum sama við-
kvæðið: „Þetta barn þarfnast
meiri aga, því veitti svo sannarlega
ekki af að kynnast vendinum."
Þessi orð, segir dr. Dodson, vitna
meira um skammsýni foreldranna
en óþekkt barnanna. Sá er tekur
svona til orða gerir sér enga grein
fyrir hvað felst í hugtakinu agi.
Það merkir hvorki þvingun né
hegningu heldur kennslu og leið-
sögn. Uppalendur verða að átta
sig á að ögun kennir barninu hvers
vegna hegðun þess er röng og
hvernig megi breyta henni fremur
en hvað gerist ef það óhlýðnast.
Ef aginn keyrir úr hófi fram getur
hann snúist upp í andstæðu sína
og orðið til þess að barnið frnni
einungis til löngunar að ná sér
niðri á foreldrunum. Það er höf-
uðatriði að þú látir barnið finna
að þú sért ánægður í hvert skipti
sem það gerir góða hluti. Eitt lítið
bros eða hlýlegt klapp á öxlina
getur gert kraftaverk.
Gerum okkur í hugarlund tvo
bræður, fimm og tveggja ára, sem
búa ásamt móður sinni í lítilli íbúð
uppi í Breiðholti. Eldri strákurinn
er inni í herbergi að dunda við
dr. Dodson hefur í ára-
dótið sitt. Þegar hann kemur fram
gengur hann hljóðlega um og það
hvarflar ekki að honum að taka
uppáhaldsbangsann sinn af litla
stúf, bróður sínum. En hver eru
viðbrögð móðurinnar? Knúsar
hún drenginn sinn fyrir þessa
framkomu? Fær hann nokkra
umbun fyrir góða hegðun? Nei,
hún veit ekki af honum og er
þakklát fyrir hverja stund sem
friður ríkir á heimilinu. Skyndi-
lega umturnast strákurinn og
hrindir litla bróður, brýtur fyrir
honum dótið og hleypir öllu i bál
og brand. Nú stendur ekki á við-
brögðum mömmu gömlu. I einu
vetfangi beinist öll athygli hennar
að uppivöðsluseggnum og hún
hirtir hann án þess að hafa hug-
mynd um að hún er að brjóta
kartöflulögmálið.
Lögmál hinnar vatnsósa
kartöf luflögu
Það er hverju barni eðlilegt að
kjósa stökkar og fínar kartöflu-
flögur frekar en klesstar og klístr-
aðar. Samt sem áður borðar það
hinar síðarnefndu ef ekkert annað
er í boði því klesst flaga er betri
en engin. Um hegðun barna gegn-
ir svipuðu máli. Öll börn sækjast
eftir jákvæðri athygli en ef einu
viðbrögðin, sem þau fá, eru
skammir eru þær betri en af-
skiptaleysið. Börnin læra fljótlega
að óknyttir vekja athygli og hana
talsvert mikla. Þetta veldur enn
meiri óþekkt og þannig myndast
vítahringurinn. Til að rjúfa hring-
inn verður að koma til uppörvun
og hlýja þannig að náið samband
myndist á milli allra Qölskyldu-
meðlima.
Til að uppörvun og umbun skili
sér í bættri hegðun er nauðsynlegt
að gott samband ríki á milli ein-
staklinganna. Hlutaðeigandi
aðilar verða að skynja ákveðna
samkennd. Meðan börnin eru
ómálga óvitar er auðveldara fyrir
foreldrana að mynda náið sam-
band við þau. Kjass og gæluyrði
koma þá líkt og af sjálfu sér. En
áður en varir eru kornabörnin
sprottin úr grasi og þá reynir á
samheldni fjölskyldunnar. Til að
koma í veg fyrir sundrung og sam-
bandsleysi er mikilvægt að fjöl-
skyldan eyði frítímanum saman
og geri eitthvað skemmtilegt
þannig að strengurinn rofni ekki
á milli meðlima hennar. Því miður
er alltof algengt að þessi þáttur
fjölskyldulífsins fari forgörðum
og árekstrar milli barna og for-
eldra spilli tilfmningatengslunum.
Samræður þeirra eru oftar en ekki
fyrirmæli í skipunartón. „Kata,
láttu blómavasann vera!“ „Einar
Már, hve oft á ég að þurfa að
segja þér að hætta þessum há-
vaða? Ekkert múður og gegndu.“
Þessi samskipti einkennast af ótví-
ræðum valdboðorðum og ekkert
ráðrúm gefst til að velta fyrir sér
af hverju, af hverju ekki. Dr.
Dodson leggur einnig áherslu á
að kenna börnunum að treysta
þér. Þegar þú skilur litla prinsinn
eftir hjá barnapíunni skaltu segja
honum hvert þú ert að fara og
hvenær þú sért væntanleg heim.
Margir gera þá skyssu að laumast
út án þess að láta barnið verða
þess vart og halda að með þessu
séu þeir að hlífa því við sársauka.
Sannleikurinn er hins vegar sá að
það ert þú sem kemur þér undan
grátkasti og mótmælum. Þegar
þú segir barninu að eitthvað sé
alveg sársaukalaust er vissara að
svo sé. Ef bólusetningin líkist af-
limun og þú segir með engla-
röddu: „Þetta verður allt í lagi,
elskan mín, læknirinn ætlar bara
að vera góður við þig,“ er senni-
legt að þú glatir trausti barnsins.
Síðar, þegar meira er í húfi, tekur
barnið ekkert mark á þér því
46 VIKAN 33. TBL