Vikan - 15.12.1938, Blaðsíða 4

4
VIK A N
Nr. 5, 1938
sagt mætti stíga spor í þessa átt, án þess
að af því hlytist kostnaðarauki fyrir
þjóðina.
Ég geri ráð fyrir, að tungumálakennsla
í skólum hér, þurfi að taka miklum stakka-
skiptum, ef hún á að uppfylla ströngustu
kröfur, sem gerðar eru nú til slíkrar
kennslu í öðrum menningarlöndum. Ef til
vill mætti, eins og fyrr segir, fækka þeim
erlendu tungumálum, sem kennd eru við
hvern einstakan skóla. Þau eru sumstaðar
höfð nokkuð mörg í takinu, einkum við
menntaskólana. Aðalatriðið er, að þau séu
rétt valin og lærð að gagni. Betra er að
læra eitt mál sæmilega, en að grauta í mörg-
um með þeim árangri að verða ekki sendi-
bréfsfær í neinu þeirra. Sjálfsagt má einn-
ig margt finna að þeim kennsluaðferðum,
sem nú eru almennt notaðar. En því má
ekki gleyma, að sökin er alls ekki kenn-
aranna, þar sem reglugerðir skólanna taka
einatt fram fyrir hendur þeirra og ákveða,
hvað gera skuli. En hvar sem sökin hggur,
þá er það kunnugt, að árangurinn af
tungumálanámi í skólum hér er yfirleitt
mjög lélegur. Er það kannski ekki marg-
sannað, að eftir sex vetra nám í ensku
geta stúdentar almennt ekki forðast mein-
legar málvillur, ef þeir eiga tal við enskan
mann, jafnvel um hversdagslegustu hluti?
Um framburðinn talar maður ekki. Og þó
er það vitað, að enskukennarinn, a. m. k.
sá, sem lengi hefir verið við menntaskól-
ann hér í Reykjavík, er maður frábærlega
vel að sér í málinu. Er það ekki staðreynd,
að eftir tveggja ára nám geta stúdentar
ekki almennt sett saman eina óbjagaða
setningu á frönsku, hvorki munnlega né
skriflega?
Og geta stúdentar yfirleitt hrósað sér
af því, eftir þriggja vetra latínunám, að
þeir geti lesið sér til gagns latnesk rit,
sem ekki hafa þá verið skýrð fyrir þeim
í skólanum? Það yrði þó erfitt, þótt víða
væri leitað, býst ég við, að finna lærðari
og í alla staði ágætari kennara í latínu en
Pál Sveinsson. Annars skal ekki farið
frekar út í þetta atriði hér. —
Miklu fé ver þjóðin árlega í tungumála-
nám, eins og aðrar nytsamar fræðigreinir.
Ef til vill mætti finna leiðir til að draga úr
þeim kostnaði, án þess að árangurinn
þyrfti að verða minni. Hann þyrfti þvert á
móti að aukast til stórra muna. En þetta
tvennt er sennilega samrýmanlegt, ef rétt
er á haldið. Auðvitað kann þar að sýnast
sinn veg hverjum, en engan ætti það að
saka, að sem flestir kæmu fram með sín-
ar tillögur.
Eitthvert erfiðasta vandamálið fyrir
smáþjóð eins og oss, er útgáfa kennslu-
bóka og handbóka, leskafla, orðaskýringa
og annara hjálparrita í hinum ýmsu tungu-
málum. Óhemju fé er varið til þess á vorn
mælikvarða, og það er segin saga, að slík-
ar útgáfur bera sig ekki f járhagslega í fá-
menninu hér, fyrir utan það, að bókakaup-
in eru hinn þyngsti baggi á efnalitlu
skólafólki. Til þess að bæta úr þessu,
dettur mér í hug, að gefa mætti út tíma-
rit, er kæmi í staðinn fyrir allar þessar
bækur, hvaða tungumál sem í hlut ætti.
Þó tæki það ekki til byrjunarfræðslu í
þeim málum, sem kennd eru við einhverja
ríkisskólana, svo nokkru nemi, en væri í
þeim málum nokkurskonar áframhaldandi
leiðarvísir til framhaldsnáms eingöngu.
Gera yrði ráð fyrir, að grundvallaratriðin
hefðu þegar verið lærð, og tapaði tímaritið
ekki gildi sínu fyrir það. Forntungurnar
eða hin dauðu mál yrðu ekki heldur við-
fangsefni tímarits, því að þar ættu góð-
ar kennslubækur að vera fullnægjandi í
eitt skipti fyrir öll. Hinsvegar mætti smám
saman ætla dálítið rúm, auðvitað mjög
takmarkað, fyrir tilsögn allt frá byrjun í
þjóðtungum þeirra annara merkustu
landa, er vér höfum að talsverðu leyti
saman við að sælda, enda þótt þær séu
ekki fög við neina skóla hér. Náttúrlega
yrði ekki um fyrirsjáanlegan tíma um önn-
ur mál að ræða en þau, sem rituð eru í
heild sinni með sama letri og íslenzkan.
Um fyrirkomulag tímaritsins mætti
margt segja. Efninu væri skipt í flokka
eftir tungumálum. Ef íslenzkan væri tekin
með, yrði hún í fyrsta og lengsta flokki.
Hinir yrðu t. d.: Norðurlandamál, Þýzka,
Enska, Rómönsk mál. Að lokum væri svo
ritsjá, sem hefði að geyma glöggar og
gagnorðar upplýsingar um það þýðingar-
mesta, sem gerist í bókmenntaheimi hverr-
ar þjóðar, þeirra er til greina kóma, og
hvað Islandi við kemur, þá ætti rúmið ekki
að vera því til fyrirstöðu, að hægt væri
að birta tæmandi skrá yfir allt, sem út
kemur á íslenzku á hverjum tíma. Það er
hvort eð er vöntun á slíkri skrá í tímarit-
um hér, sem þá væri algerlega hægt að
treysta. Tímaritið kæmi út t. d. einu sinni
í mánuði, 12 hefti á ári, og væru sumar-
heftin sérstaklega sniðin við það, að nægi-
leg verkefni væri fyrir hendi í vetrarbyrj-
un, er skólar hefjast. Kæmu svo vetrar-
heftin til viðbótar og uppfyllingar, og væri
séð um, að jafnan væri af nógu nýju'efni
að taka til kennslunnar í öllum þeim skól-
um landsins, styrktum eða kostuðum af
almannafé, þar sem lögð væri stund á er-
lendar tungur.
Kostirnir við útgáfu slíks tímarits í stað
mikils f jölda kennslubóka, leskafla, endur-
sagna, stíla o. s. frv., eru að mínum dómi
margir. Það gæti alltaf verið ódýrara en
bókakostur sá, sem skólafólk þarf árlega
að birgja sig upp með í þessari grein, og
yrði það þó reist á f járhagslega traustum
grundvelli sökum kaupendafjöldans. Út-
gáfustarfsemin yrði umfangsminni og
skipulegri. — Einhver höfuðkosturinn
væri það, að í tímaritsformi gætu viðfangs-
efnin verið stöðugt endurnýjuð, alltaf tek-
ið það nýjasta, fréttapistlar, bókmennta-
þættir, fræðandi greinarstúfar, smásögur
eða sögukaflar eftir hina nýjustu höfunda,
allt með viðeigandi málfræði- og orða-
skýringum. Hefði tímaritið skilyrði til að
vera ólíkt fullkomnara kennslutæki en
fjöldi ósamstæðra bóka, sem ekki verða
endurnýjaðar nema á margra ára fresti.
Vi k a n
Útgefandi: VIKAN H.F.
RITSTJÓRN OG AFGREIÐSLA:
Aust.urstræti 12. Sími 5004.
KITSTJÓRI OG ABYRGÐARM.:
Sigurður Benediktsson. Sími heima 3715.
FRAMKVÆMDARSTJÓRI:
Einar Kristjánsson. Sími heima 3236.
Áskriftargjald : kr. 1,50 á mánuði.
1 lausasölu 40 aurar.
STEINDÓRSPRENT H.F.
Samstarf við áhrifameáta menningartæki
nútímans — útvarpið -— yrði auðvelt og
bæri eflaust betri árangur en útgáfa mik-
ils fjölda af kennslubókum fyrir útvarp,
sem ávallt verða ávöxtur sinnar tíðar,
hversu prýðilega sem þær eru annars úr
garði gerðar. Ýmislegt fleira mætti nefna
í þessu sambandi, en nú skal brotið í blað,
og læt ég útrætt um þetta mál að sinni.