Vikan - 15.12.1938, Blaðsíða 9

Nr. 5, 1938
VIKAN
9
Bókmenntir.
Jón Magnússon.
Björn á Reyðarfelli.
Einyrkjasaga.
Isafoldarprentsmiðja h.f. 1938.
Jón Magnússon, gaf út fyrstu ljóðabók
sína, Bláskóga, árið 1925. Höfundurinn
var þá ungur iðnaðarmaður, sem komið
hafði fyrir nokkrum árum austan úr Þing-
vallasveit og síðan lagt stund á beykisiðn,
eins og annað íslenzkt skáld, Sigurður
Breiðfjörð, hafði gert á sínum tíma.
Nokkru síðar stofnaði hann ásamt öðrum
manni húsgagnaverzlun hér í bænum og
hefir rekið hana síðan með miklum dugn-
aði. Hann hefir þó engan veginn lagt
skáldskapinn á hilluna, sem sjá má af því,
að bók sú, er að ofan getur, er f jórða ljóða-
bókin, sem frá hans hendi kemur. Má af
þessu verða ljóst, sem raunar var vitað
áður, að það getur vel farið saman að
vera duglegur kaupmaður og gott skáld.
Það sýndi sig strax í fyrstu Ijóðum Jóns
Magnússonar, að hann átti rætur í mjög
römmum íslenzkum jarðvegi og hann hefir
heldur ekki villt á sér heimildir síðan.
Þess vegna er höfuðeinkenni ljóða hans
mjög sterkur þjóðlegur menningarblær,
sem á uppruna sinn í meðfæddri ást á bók-
menntum og virðingu fyrir íslenzku máli
og hugsun. Höfundinum er á sama hátt
óeiginlegt að leita sér fótfestu í tízkufyrir-
brigðum ljóðlistarinnar og fyrir þá sök
verður skáldskapur hans ótímabundnari
en ella í bókmenntasögulegu tilliti.
I ljóðsögu sinni, Björn á Reyðarfelli,
hefir höfundurinn tekið sér fyrir hendur
að lýsa því umhverfi, sem íslenzk alþýða
hefir vaxið upp úr og lifað í frá byrjun
og fram á síðustu tíma. Hann kallar raun-
ar bók sína einyrkjasögu, og er það að
vísu að því leyti rétt, sem hún f jallar fyrst
og fremst um baráttu einyrkjans í um-
komuleysi og fábreytni íslenzks sveitalífs,
„um gamlan mann við fjöllin efst og austast,
sem æfi langa háði tvísýnt stríð.“
En í meðferð skáldsins verður þó frá-
sögnin annað meira, sem sé baráttusaga
íslenzkrar þjóðar, einskonar hetjuljóð
(epos), því,
„Mér fannst hann vera ímynd þeirrar þjóðar,
sem þúsund ára raunaferil tróð
og dauðaplágum varðist gadds og glóðar,
en geymdi alltaf lífs síns dýrsta sjóð.“
Hitt má vera, að ljóðin missi einhvers
í af almennu gildi sínu vegna þess sér-
kennileiks, er höfundurinn gæðir sögu-
hetju sína, enda fer varla hjá því að hann
hafi haft sérstakan lífsferil í huga, er hann
samdi þau. En enda þótt söguhetjan geti
fyrir þessar sakir tæpast orðið tekin sem
algilt dæmi um íslenzkan bónda, og þó við-
bragð hennar við örðugleikum lífsins og
umhverfinu sé að ýmsu með öðrum hætti
en talist getur einkennandi fyrir íslenzka
alþýðu, þá verður ekki annað sagt en sjálf
baráttan og það umhverfi, sem bókin
speglar, sé hið sama, sem hin umkomu-
lausa íslenzka þjóð hefir átt við að búa
öldum saman.
Það er tilgangslaust að rekja gang þess-
arar ljóðsögu, og ég tel ennfremur ástæðu-
laust að eltast við að gefa lesendunum
„resept“ upp á nokkur sérstök kvæði í
bókinni. Ljóðelskir menn munu ekki telja
eftir sér að lesa hana alla, og það á hún
skilið.
T. G.
Úr ýmsum áttum.
Endurmmningar Wildenweys. Norska
ljóðskáldið Herman Wildenweys á marga
unnendur hér á landi og er vert að benda
þeim á, að nú hefir hann gefið út annað
bindi endurminninga sinna, Den nye
Kytmen (Gyldendal). Þeir sem lásu fyrra
bindið, Vingehesten og Verden, munu ekki
setja sig úr færi að lesa þessa bók og
áreiðanlega verða þeir ekki fyrir vonbrigð-
um. Bókin morar bókstaflega af skemmti-
legum frásögnum frá hinu fjölbreytta og
æfintýralega lífi höfundarins og yfir þeim
öllum er hinn sami góðlátlegi og létti blær,
sem lesendur Wildenweys þekkja frá ljóð-
um hans.
Ensk ljóð frá íslandi. Enska ljóðskáldið
Louis Mac Neice, sem ferðaðist hér fyrir
tveimur árum, og er ásamt W. H. Auden
höfundur að ferðabókinni Letters from
Iceland, hefir nú gefið út nýja ljóðabók
með kvæðum frá íslandi. Bókin heitir The
Earth Compels, og er gefin út af bókaút-
gáfufélaginu Faber & Faber. (6 sh.)
André Maurois, franski rithöfundurinn,
heldur um þessar mundir flokk af fyrir-
lestrum í París og er efni þeirra sem hér
segir:
Listin að skrifa.
Listin að hugsa.
Listin að lifa.
Listin að elska.
Listin að verða gamall.
Væntanlega yrði leit að þeim manni hér,
sem teldist jafnvígur á öll þessi fræði, en
ef til vill treysta lesendur Vikunnar sér
til þess að tilnefna þá menn, sem að þeirra
áliti væru bezt til þess fallnir að kenna
mönnum hverja þessara greina fyrir sig.
Við myndum telja okkur skylt að birta
árangurinn af slíkúm tillögum.
Fyrst gera bækumar höfundana fræga, síðan
gera höfundarnir bækumar frægar.
Montesquieu.
*
Mér finnst fara vel á því, að alvarlegar bækur
séu ekki skrifaðar allt of alvarlega.
Voltaire.
#
Höfundur, sem gerir sér míkið far um að vera
skilinn i dag eða á morgun, á það á hættu að
vera gleymdur næsta dag.
J. G. Hamann.
Menn eyða allt of miklum tíma í að lesa það,
sem er lélegt . . . Eiginlega ættu menn aðeins
að lesa þær bækur, sem hægt er að dást að.
Goethe.
I gær sagði ég við kunningja minn, að
allir, sem væru í hans félagi væru gras-1
asnar og flón. En gettu hvernig þeir hafa
hefnt sín. — Þeir gerðu mig að heiðurs-
félaga.
Árni: Þú glápir á mig, eins og þú ætlir
að éta mig.
Gyðingurinn: Vertu hvergi smeikur.
Eftir mínum trúarbrögðum má ég ekki éta
svín.
* :;;j
Skósmíðasveinninn: Kærastan mín er
orðin svo raunaleg á svipinn. Það er eins
og hún gangi með leyndarmál eða sam-
vizkunag.
Jón: Það þarf ekki að vera annað en
hún hafi of þrönga skó. i
* i 0
Konur, sem fjarmæla mikið og segjast
vilja gefa 10 ár af æfi sinni til að eignast
hitt eða þetta, meina alltaf 10 ár af for-
tíðinni, en ekki framtíðinni.
*
Veiztu það ekki kona, að þú átt að halda
kjafti, þegar þú talar við mig.
*
Dómarinn: í fyrra stáluð þér 100 kr.,
og nú eruð þér aftur ákærður fyrir að hafa
stolið 80 kr. Hvað hugsið þér yður að lifa
svona, ætlið þér aldrei að bæta ráð yðar?
Ákærði: Ég hefi nú dálítið skánað síðan
í fyrra, það er þó ekki nema 80 kr. í þetta
skiptið.
*
Dómari: Þú ert dæmdur sýkn af þjófn-
aðarákærunni, en steldu nú ekki aftur.
*
Kennarinn: Hver var móðir Móses?
Drengurinn: Dóttir Faraós.
Kennarinn: Þú ert flón, hún fann hann
í sefinu við Nílfljótið, en var ekki móðir
hans.
Drengurinn: Það getur nú hver trúað
því, sem vill. Henni mun hafa komið vel að
fá föður sinn og aðra til að trúa því.
*
Andrés: Ég gaf Kláusi fínar meiningar
í gær um, hvernig hann væri.
Brandur: Já, já! Hvað sagðirðu?
Andrés: Ég sagði, að hann væri bæði
lygari, illmenni og afglapi.