Vikan - 16.03.1939, Page 17

Nr. 11, 1939
VIKAN
17
Framh. af bls. 8.
1 sama bili kváðu við nokkur skot, og
Nasim féll niður, særður til dauða. I öll-
um ólátunum stökk Enver upp á stól með
sína skammbyssuna í hvorri hendi og hót-
aði að skjóta hvem þann, sem gripi til
vopna. Eins og Napoleon gerði þegar hann
kom heim frá Egyptalandi, rak Enver
stjórnina á dyr, en sá var aðeins munur-
inn, að hann þorði ekki að taka sér ein-
valdstitilinn, heldur stóð hann á bak við
,,nefnd sameiningar og framfara".
Mahmud Shevket varð stórvezír. Hann
neitaði að semja frið, svo að stríðið dróst
á langinn.
Nýja stjórnin varð að gera allt, sem hún
gat, til að vinna sigur til að réttlæta áfram-
hald stríðsins. Enver fór til Adríanopel,
sem Búlgarar sátu um. En Tyrkir biðu þar
mikinn ósigur. Þá tóku menn að efast um
gáfur Envers sem hershöfðingja. En þjóð-
in missti ekki álit á honum.
En Adrianopel varð að láta af hendi, og
stjórnin varð að skrifa undir sömu auð-
mýkjandi friðarsamningana, sem hún
hafði einu sinni neitað að skrifa undir. 1
Konstantínópel fóru Ung-Tyrkir og Gamal-
Tyrkir að deila um völdin á ný, og það
endaði með því, að Mahmud Shevket var
myrtur. Ung-Tyrkjar létu þá varpa öllum
sínum andstæðingum í fangelsi og hengja
þrettán þeirra. Nefndin hafði svo tak-
markalaust vald, að hún neyddi soldáninn
til að skrifa undir dauðadóm tengdason-
ar síns.
Og nú varð aftur friður í landinu. Ann-
ar viðburður kom þá nefndinni til hjálp-
ar. Sumarið 1913 fóru Balkanríkin í stríð
innbyrðis, og það notuðu Tyrkir sér. Enver
fór til Adrianopel með riddaralið sitt og
sigraði borgina 23. júlí.
I janúarmánuði árið 1914 sat þríveldis-
stjórnin Enver-Talaat-Djemal að völdum.
Enver varð hermálaráðherra og varahers-
höfðingi. Muhamed soldán sá þetta fyrst í
blöðunum, hann hafði nú ekki meira að
segja en það. Þríveldisstjómin fór algjör-
lega með völdin þangað til heimsstyrjöld-
inni lauk, þó að það ætti að heita svo, að
til væri stjórnarráð og þing. Enver lét
mest til sín taka út á við. Hann byrjaði
á því að reisa við herinn. Frá Þýzkalandi
fékk hann her undir stjórn Liman von
Sanders. Enver rak þá hermenn, sem voru
famir að eldast, úr hernum og á ótrúlega
stuttum tíma, var hann búinn að koma
hernum í ágætt horf.
Þeigar heimsstyrjöldin brauzt út, höfðu
Enver og Talaat nýgengið í bandalag við
Þýzkaland, svo að Tyrkland varð að taka
þátt í stríðinu.
Draumur Envers var að endurreisa hið
forna osmaniska ríki. Á götum Konstan-
tínópel sást rauð bifreið Envers á fleygi-
ferð, og á eftir henni fór önnur bifreið, en
í henni vom hjálparmenn, sem vom valdir
eftir kröftum og skotfimi.
Enver var ágætur skipuleggjari, þó að
hann gæti ekki komið sér við þýzku lið-
sveitirnar.
Sem herstjóri var hann ekki jafn hepp-
inn. Á fyrsta stríðsárinu höfðu Rússar
ráðist inn í Tyrkland. Enver hafði sjálf-
ur stjórn Kaukasus-hersins. Hann ætlaði
eins og Napoleon forðum að ráðast að
óvinunum úr öllum áttum, en þar brást
honum bogalistin, og rússnesku herferð-
inni lauk með hryllilegum ósigri. Af 90,000
manna her, komu aðeins 10,000 heim
aftur.
Það er kynlegt, að um sama leyti og
frægð Envers tekur að minnka, tekur
stjarna Mustafa Kemals að skína. Mustafa,
faðir hins nýja Tyrklands, vann sér fyrst
frægð, þegar Frakkar og Englendingar
ætluðu að ráðast inn í Dardanellersund.
Enver fór þá til þýzku stöðvanna og
æsti Þjóðverjana upp. 1 Þýzkalandi var
hann enn vinsælli en í Tyrklandi. AIls-
staðar vom auglýsingar með myndum af
honum og nafni hans.
Árið 1918 unnu Tyrkir hvern sigurinn
á fætur öðrum. Muhamed V. dó þá um
sumarið, og Muhamed VI. kom til ríkis.
Staða Envers breyttist ekkert við það.
Hann hafði nýja soldáninn alveg í vasan-
um og fékk hann til að senda keppinaut
sinn, Mustafa Kemal, til Palestínu á móti
Englendingum.
Frá 1918 og mestan hluta ársins 1919
varð Enver að vera í útlegð í Þýzkalandi.
Vinir hans sáu fyrir honum, en í lok árs-
ins 1919 varð hann að flýja úr Þýzkalandi.
Hann var fyrst í stað í Lithauvíu og gekk
í samband við Sovjet.
En það leið ekki á löngu, áður en hann
varð að flýja þaðan. Honum tókst að kom-
ast með þýzkri flugvél til Moskva, þar sem
honum var tekið opnum örmum. Þar kom
hann á leynisambandi á milli Sovjet og
keppinautar síns, Kemal, í febrúarmánuði
árið 1920. Honum leiddist í Moskva, og það
reyndist hættulegt eins og síðar kom í ljós.
1 septembermánuði árið 1920 var hann
sendur, ásamt Sinovjev (sem nýlega var
tekinn af lífi fyrir samsæri gegn Stalin)
til Balen. Þar héldu rússnesku Múhameds-
trúarmennirnir þing gegn ensk-frönsku
alríkisstefnunni. Sinovjev hélt þar ræðu og
lýsti því yfir, að „heyja skyldi heilagt
stríð til að vernda múhamedsku þjóðflokk-
ana þjóðfélagslega!" Hann bað Enver,
tengdason kalífans, að styðja þessa uppá-
stungu. Trotski sendi Enver skeyti og bað
hann að taka að sér herforingjastöðuna í
löndum Rússlands hinu megin við Kaspía-
hafið. Enver tók hana að sér, en hafði allt
annað í huga. Hann sendi Vumi Bey, bróð-
ur sinn, með álitlegan her á móti Armeníu-
búum, sem höfðu gert uppreisn gegn
Sovjet. Sjálfur fór hann yfir Kaspíahaf til
Buchara. Þar fann hann fljótlega áhang-
endur, tók að skipuleggja her og rak í
burtu Sovjet liðsveitirnar, sem sátu um
landið. I Buchara voru bolsevikkarnir hat-
aðir. Það er sagt, að Enver hafi látið kalla
sig Emir (höfðingja) í Buckara.
Sumarið 1922 ákvað Trotski að senda
her á móti Enver. Hann var búinn að fá
svo góð sambönd og æsa Múhamedstrúar-
mennina upp.
Rússamir létu það berast út, að þeir
ætluðu yfir Hissar-fjölhn. 9. ágúst árið
1922 komu fyrstu fylkingarnar til Djiis-
kambe. Bærinn hafði verið yfirgefinn.
Enver hafði farið aftur til Hissar. Rúss-
arnir kveiktu í Djiiskambe og héldu síðan
áfram yfir landið.
Nú skeði það, sem við minntumst á í
byrjuninni: Enver féll fyrir fyrsta fall-
byssuskotinu.
Liðsveitir hans tvístruðust. Hættan var
um garð gengin, og Rússarnir komu upp
Sovét-lýðveldinu Turkestan.
Enver Pasha beið fleiri ósigra og vann
færri sigra en Napóleon, — en eitt hafði
hann fram yfir Napóleon: hann féll á víg-
vellinum eins og hraustur hermaður.
Prófið.
Framh. af bls. 10.
við þennan þráa, þessa uppgerðar heimsku,
það, að þú fórst ekki til messu. Er það
ekki rétt, drengur minn? Og hversu oft
hefir þér verið kennt, að það að mæta ekki
við messu, að skrópa á sunnudögum, að
veiða fisk í stað þess að koma til barna-
guðsþjónustunnar klukkan níu á sunnu-
dögum, það er að hlýða djöflinum og búa
sig undir eilífar kvalir í helvíti! Þetta er
auðvitað orsökin. Er ekki svo? Reglustrik-
an bar hátt við loft, síðan féll hún þungt
á bak og herðar drengsins.
— Svo mátt þú ekki vera fjarverandi
við messuna. Þú mátt ekki skrópa frá
messunni. Ég þekki þig, Ferris. Hr. Loc-
hran hefir sagt mér allt um þig. Reglu-
strikan gekk upp og niður, en ekkert
heyrðist í drengnum.
— Og ég aðvara þig. Þú verður að koma
til messunnar. Messunnar. Messunnar.
Allt í einu hopaði hann aftur á bak, því
að Ferris hafði kastað upp á borðið.
— Þetta færðu fyrir að koma ekki til
messu. Það skaltu ekki gera. Það máttu
ekki gera. Hann fleygði reglustrikunni. —
Eg aðvara þig, sagði hann hægt, og sló
Ferris að endingu í hnakkann, og hrópaði:
— Og hver sá, sem ekki kemur til
messu á sunnudögum, mun fá það sama.
*
Fyrir skömmu fæddist í New York
stúlka, sem er efalaust minnsta barn, sem
fæðst hefir í heiminum. Hún var 438
grömm að þyngd og gat legið í lófa full-
orðins manns. Litla stúlkan lifði aðeins í
einn dag.
Það er ekki hægt að hvísla á japönsku
og kínversku, því að áherzla stafanna er
jafn þýðingarmikil og framburðurinn. Það
er sagt, að kjaftakerlingar í þessum lönd-
um hafi sérstakt fingramál.