Vikan - 28.09.1939, Blaðsíða 5

Nr. 39, 1939
VIKAN
5
Einn giiall miOir, ieð iri-liill hár.
Endurminningar Guðlaugs á Fremstafelli
Þessar frásagnir hefi ég skrifað upp úr minningar-
bókum gamals manns norður í Ljósavatnshreppi.
Hann heitir Guðlaugur Ásmundsson, en í fimmtíu ár
hefir veröldin nefnt hann Guðlaug í Fremstafelli.
Þar bjó hann lengi, en hefir nú setið þar í húsmennsku,
hjá dóttur sinni og tengdasyni, í elli. Fyrir fáum ár-
um missti Guðlaugur konu sína, og segist hann þrá
þá stund að hitta hana aftur.
• hvítkollur heilagi
® dauður spói
• föðurmissir
• kennari og móðir
• lítill drengur
•• mjúksár tilfinning
• nýir átthagar
Foreldrar mínir byrjuðu búskap að
Hofstöðum í Ljósavatnssveit, en
fluttu eftir fá ár að Heiðarseli á
Bárðardalsheiði, — og þar fæddist ég. Er
ég var þriggja ára fluttu foreldrar mínir
enn búferlum, og nú að Ófeigsstöðum í
Köldukinn, og man ég þar fyrst til minna
daga. Meðan foreldrar mínir bjuggu í
Heiðarseli voru í húsmennsku hjá þeim
roskin hjón, er hétu Helga og Jónas. Son
áttu þau einn, Grím að nafni, sem verzl-
aði nokkuð með sauðfé, einkum hrúta, og
var kallaður Hrúta-Grímur. Hann var
kunnur maður á sinni tíð í Þingeyjarsýslu.
Helga, móðir Hrúta-Gríms, hafði mikið
dálæti á okkur systkinunum, og kvað hafa
nefnt mig hvítkoll heilaga. Ekki kvað
Jónas hafa verið eins blíðlyndur og kona
hans, en vinfastur og trygglyndur í bezta
lagi. Einhverju sinni bar það til að vorlagi,
að hann kom að hesti, sem faðir minn átti,
dauðum í læk. Féllzt honum mikið til um
þetta, og er hann hitti föður minn til að
segja honum, hvernig komið væri, var hon-
um þungt um mál. En faðir minn tók frétt-
inni brosandi og kvað ekki vert að láta
slíkt á sig fá: — enda hefi ég hér nokkuð
upp í skaðann, mælti hann, og hélt uppi
dauðum spóa, sem hann hafði fundið.
Fannst Jónasi svo mikið til um þetta góð-
lyndi og æðruleysi föður míns, að hann
rétti honum 8 silfurspesíur, sem á þeim
árum var nóg fé fyrir vænan hest.
Föðurmissir.
Er foreldrar mínir höfðu búið árlangt á
Ófeigsstöðum dó faðir minn. Reyndi þá
mjög á fyrir móður minni, þar sem efni
voru lítil en ómegð mikil, fimm börn, fjór-
ar stúlkur, sú elzta á ellefta ári, og svo
ég. Við bættist, að mamma hafði unnað
föður mínum heitt og saknaði hans sáran,
þótt hún bæri missinn með skynsemi. Hún
var greind kona og sjálfmenntuð nokkuð.
Kenndi hún okkur systkinunum, það sem
hún kunni og ól okkur upp í heitri og ein-
lægri trú á guð. Er hún kenndi okkur lét
hún okkur hafa orðin upp eftir sér, en las
sjálf fyrir hátt. Tókst okkur ótrúlega fljótt
að læra vers og bænir orðrétt og muna
það í þeirri röð, sem hún las það.
Sjálfsagt hefði mamma langhelzt kosið
að giftast ekki aftur. En til að geta haldið
saman barnahópnum réðst hún þó til nýs
hjónabands og giftist ekkjumanni, Krist-
jáni Jónssyni, er var föðurbróðir minn.
Bjuggu þau síðan að Ófeigsstöðum í 12
Guðlaugur á Fremstafelli.
ár, og lifði ég þar bernsku mína og fyrstu
unglingsárin. Þess varð ég var, þótt ungur
væri, að mamma unni ekki Kristjáni sem
skyldi, heldur geymdi ást föður míns, sem
dýrastan helgidóm til dauðadags. En hlýtt
var henni til Kristjáns og vel virti hún
dugnað hans og árvekni. Svipað mun Krist-
jáni hafa verið farið. Hann hafði líka verið
kvæntur og unnað konu sinni vel. I seinna
hjónabandi eignaðist móðir mín tvö börn.
Fyrsti vinur minn.
Þegar ég var á sjöunda ári var mér lofað
að fara í Hólsrétt, sem er örskammt sunn-
an við Ófeigsstaði, þótt þrír bæir séu á
milli. Reið ég aftan við Guðbjörgu systur
mína, og þótti mér þetta mikil skemmti-
ferð. Minnisstæðast er mér þó eitt atvik úr
ferðinni. I heimleiðinni riðum við um hlað-
ið á Hóh. Bar það þá til, að lítill drengur
kom kjagandi neðan hlaðbrekkuna og
studdi höndum á hnjákolla. Er ég leit
þennan dreng varð ég snortinn einhverri
velvild til hans — og svo þótti mér hann
fallegur. Hann horfði á eftir okkur augna-
blik, og ég leit til hliðar á hestbaki, svo
að ég gæti séð hann sem lengst. Þessi
drengur var Sigurður, sonur Sigurðar
bónda á Hóli. Hann lifir enn, og flestir
þekkja hann undir nafninu: Sigurður
hreppstjóri á Halldórsstöðum. Atvikin
höguðu því svo, að við fengum tækifæri
til að sjást oft og kynnast vel. Vorið eftir
fluttu foreldrar hans að Þóroddsstað.
Fyrst framan af töluðumst við ekki við,
því að báðir voru feimnir og seinteknir.
En um haustið kom drengsnáði þessi með
rekstur suður að Ófeigsstöðum, og þá yrt-
um við fyrst hvor á annan, lékum okkur
um stund og glímdum nokkrar glímur. Þar
með var ísinn brotinn og þögnin rofin.
Menn ættu að glíma meira en þeir gera,
— en rífast ögn minna! Síðar gerðum við
oft samanburð á því, sem við kunnum og
reyndum að kryfja til mergjar, það sem
okkur þótti torskilið.
Ég var á 9. ári, þegar mér var fengið
,,kverið“ til lærdóms. Það var nýprentað
Ballesarkver og í allgóðu bandi. Mátti ég
sjálfur algjörlega sjá um lærdóminn, fyrir
utan það, að ég var með árvekni minntur
á það og gefinn nægur tími til þess. Ekki
man ég til, að ég hefði nokkra óbeit á kver-
inu, enda gekk mér vel sá þululærdómur.
Lærði stundum heilt blað í lotu á lítilli
stundu. En daginn eftir var ég búinn að
tapa úr því------, og svo var nú skilning-
urinn ekki á marga fiska.
Friðfinnur og Guðrún hétu hjón, er þá
bjuggu á Þóroddstað, á móti foreldrum
Sigurðar, vinar míns. Þau hjón áttu þrjú
börn: Geirfinn Trausta og Jón, og eina
stúlku, er hét Vilhelmína. Var hún elzt, en
Jón yngstur. Við þetta fólk féll okkur og
mæta vel og var nágrenni hið bezta, svo
að ætíð var af heilum hug og hlýrri vel-
vild rétt hjálparhönd.
Framh. á bls. 20.