Vikan - 28.09.1939, Síða 11

Nr. 39, 1939
VIKAN
11
Skáldin í þokunni
Þankastrik úr Mývatnssveit.
að var septemberkvöld, og þokan svo
niðdimm og náttmyrkrið belgsvart. í
skímunni frá bílaljósunum þyrlaðist þok-
an í mökkum og hringiðusogi yfir veginn,
eins og við værum að aka út úr reykjar-
mekki brennandi húss. Þetta var á Mý-
vatnsheiði, og nú var tekið að halla undan
fæti, niður í Laxárdalinn. Ef ljóst hefði
verið af degi og bjart í veðri, mundum við
hafa dásamað náttúrufegurðina, víðsýnið
og víði vöxnu hólmana í Laxá, sem í eðli
sínu eru alíslenzkt gróðurfyrirbrigði með
evrópísku yfirbragði hinnar tömdu gerfi-
náttúru. En í stað þess að miklast yfir
gjörðum hins skapandi máttar blótum við
þokunni og náttmyrkrinu, sem birgir fyrir
alla útsýn, alla víðsýni og allt, sem við
vildum og gerðum okkur vonir um að sjá.
Og fyrir okkur er það engin huggun eða
raunabót, þó að margt búi í þokunni! Við
erum fulltíða menn — og vaxnir upp úr
því að trúa á huldufólk. Og þó einhver hafi
einhvern tíma verið smali og séð hinar fá-
ránlegustu sýnir og hlaupið lafmóður und-
an heilum herskörum af forynjum og
tröllum, þá er lífið löngu búið að ræna
hann hæfileikanum til að sjá nokkuð í þok-
unni. Trúgirnin dagar uppi í ljósi lífs-
reynslunnar!
Við erum komnir í byggð. Við vitum, að
við höfum ekið fram hjá Helluvaði, en það
grillti ekki í bæinn, — og þarna uppi á
þessari hæð vitum við ennfremur að stend-
ur ljósgrænt, hraunhúðað steinhús. Það er
nýja íbúðarhúsið á Amarvatni. I græna
húsinu á hæðinni, einhvers staðar inn í
svargráum þokuveggnum, býr Sigurður
skáld á Arnarvatni, maðurinn, sem orti
hinn ódauðlega óð: Blessuð sértu sveitin
mín, sem mun lifa og verða sunginn einna
oftast allra íslenzkra ættjarðarsöngva.
Kannske sefur nú þetta skáld og hvíhst
eftir langan heyskapardag. Kannske situr
hann uppi og yrkir kvæði. Enginn veit,
hvað líður skáldunum í þokunni.
Bíllinn hröklast og skröltir eftir holótt-
um vegi, lengra og lengra inn í „blessaða
sveitina", og í skímunni frá bílnum bregð-
ur allt í einu fyrir B.-P.-benzíntank í vall-
arkvos á milli útveggja tveggja torfbæja.
Við erum í Álftagerði.
Hversu oft leggjum við kaupstaðarbúar
ekki leið okkar fram hjá benzíntank án
þess að virða hann viðlits eða gefa tilveru
hans nokkurn gaum. En þegar við fyrir-
hittum þetta brotabrot heimsmenningar-
innar, þenna fulltrúa tæknialdarinnar í
bæjarsundi hálendrar afdalasveitar, rífum
við upp skjáirnar eins og við hefðum rekið
okkur á. Benzín, eldsvoði, sprenging —
jafnvel hér, í þessari friðsælu innsveita-
kyrrð var hugsanlegt, að slíkan voða gæti
borið að höndum. Hér lá þá einn möskva-
hnútur hinnar miklu helvoðar, sem hin
verklegu vísindi hafa ofið um jörðina til að
auðvelda lífið og létta erfiðleikana mann-
anna börnum. Allt er þetta í góðri mein-
ingu gert, og flestir vilja vel, þó að stund-
um takist svo slysalega til, að furðuleg-
Þura í Garði.
ustu uppgötvunum og uppfinningum, sem
í eðli sínu miða að því að upp rísi himna-
ríki á jörðu með gnægðir og hamingju til
handa hverri mannkind, sé í skjótri svipan
einbeitt að því eina takmarki: að drepa
menn og jafna við jörðu allt, sem þeir
hafa unnið og reist úr rústum. Benzín og
styrjöld! Styrjöld! Og svo þjótum við,
fyrirhafnarlaust, sveit úr sveit, af því að
benzínið brennur, hamið í fjötrum tækn-
innar, og orka þess hagnýtt til að knýja
áfram bílinn okkar, sem höktir og dúar
værukært í holum hjólfaranna, rennir sér
léttilega niður í lautir og lágar, brunar
upp á hæðir og hryggi til að hverfa síðan
niður í næstu laut.
Við ökum gegnum Skútustaðatúnið,
fram hjá Garði og Geiteyjarströnd, og sem
leið liggur upp í Reykjahlíð. Þokunni létt-
ir nokkuð meðan við ökum gegnum kjarri-
vaxið hraunið. Bílljósin varpa skímu inn í
úfið hraunið, og sölnandi birkihríslur og
runnar rísa hátt í hillingum ljóssins og
minnir umhverfið allt á skrautleg skógar-
göng í vínyrkjuhéruðum Suður-Frakk-
lands. Það er undravert, hve lítil tré sýn-
ast stundum stór!
Reykjahlíð hefir um langar aldir verið
mikið höfuðból, og er svo enn. Þar er
fimmbýli og bæjarhús mörg, sum ný, önn-
ur forneskjuleg og gömul. Okkur er boðið
í stofu og borinn yeglegur kvöldvercur.
Meðal annarra krása fáum við steiktan
Mývatnssilung. Þessa réttar neyttum við
með alveg sérstökum hátíðleik og blessuð-
um minningu þessa litla, meinhæga fisks,
sem í blíðu og stríðu hefir mettað Mývetn-
inga kynslóð fram af kynslóð með þeim
ágætum, að Mývetningar eru taldir einna
knáastir menn á landi hér, um andlegt og
líkamlegt atgjörfi, því hér eru flestir hag-
yrðingar, skautamenn góðir og glímumenn
ágætir. Og svo vel una þeir hag sínum
heima, að þaðan fiytur vart nokkur maður
búferlum. Þess vegna er margbýlt á flest-
um jörðum í þessari sveit.
I svefnherbergi okkar eru nokkrar bæk-
ur til afnota fyrir næturgesti. Þar á meðal
er lúin ljóðabók eftir Jón Hinriksson, en
hann var Mývetnirtgur, og á sínurn tíma
nokkurs konar Páll Ólafsson þessa byggð-
arlags. Af hverri opnu hinnar lúnu bókar
andar vináttu, bjartsýni og velvild. Létt-
vægur skáldskapur, mundu hinir lærðu
bókmenntagagnrýnendur segja, — en laus
við alla bölsýni og öfund. Mývetningar eru
nógu gáfaðir til að vera léttlyndir. Við
lesum til skiptis í heyranda hljóði ljóð
þessa góðlynda skálds, sem hvarf inn í
þoku dauðans fyrir fjörutíu árum, en lifir
enn í kveðskap sínum á vörum sveitunga
sinna. Góða nótt.
Morguninn eftir standa þrír ferðalangar
á rústum hins forna Reykjahlíðarbæjar,
sem bráðið hraun flóði yfir og storknaði
utan um árið 1729.
Þá gerðust hér hin miklu undur, að
bráðin hraunleðja, sem bænum grandaði,
rann allt í kringum kirkjuna, en olli
henni engum skemmdum. Guð varðveitti
sitt hús, — en sökkti bænum fyrir Reykja-
hlíðarfólkinu. Um gos þessi og jarðhrær-
ingar eru til skýrslur eftir séra Jón Sæ-
mundsson, er þá var prestur í Reykjahlíð.
Farast honum svo orð:
„Brennesteins fiallið Krafla við Mývatn,
sem Anno 1724 17. Mai útkastaði af sér
sandi, ösku og glóande steinum, hefir síð-
an verið að brenna innan til allt til þessa
dags, og jafnvel þó effectus brunans hafi
ei síðan verið grjótkast né eldingar, þá
uppgengur þaðan samt iðulega reykur og
brennesteinsdampi í loptið, sem það for-
diarfar og gjörir loftið óholt. Leirhnjúkur,
sem fyrst tók að brenna 1725 11. Januarii,
hefur síðan óaflátanlega brunnið og sund-
ursoðnað, og það með þeim undrum, að á
stuttum tíma er allt f jallið nærfellt brunn-
ið og smelt í bleytu og brennestein, fyrir
utan ótal hveri og brennesteinspytti, sem
þar eru ífallnir. Eru þrír nefnilega for-
ferdelegastir, sem ógnarlega rjúka og
brenna, o. s. frv.“ Á öðrum stað segir í
fornum heimildarritum frá þessari ógnar-
öld frá syni séra Jóns Sæmundssonar, er
hvarf að næturþeli, og menn álitu að jörð-
in hefði gleypt. Og á enn öðrum stað segir
frá kúasmala, er „féll niður um þá brunnu
Framh. á bls. 21.