Vikan - 04.07.1940, Blaðsíða 3

VIKAN, nr. 27, 1940
I. Mannanöfn.
Þegar ég las þá fullyrðingu A. Ruther-
fords, í hinni ágætu bók hans um
Cheopspyramídann, að Islendingar væru
hreinasti stofninn, sem nú væri til í heim-
inum af Benjamínsættkvísl, þá var þetta
fyrsta hugsun mín: Sannarlega væri það
ánægjulegt, ef vér ættum að vera og gæt-
um orðið ,,ljósberi“ fyrir þjóðirnar og
fengjum leitt þær á réttlætis og kærleik-
ans veg; en ólíklegt er, að spádómarnir
um Benjamínsættkvíslina eigi við oss, því
ef það væri rétt, að hún hefði komið til
Evrópu, aðallega vesturstrandar Noregs, á
4. öld eftir Krists burð og dvalið þar svo í
4—500 ár, en flutt svo til íslands, hlyti
hún að hafa geymt einhverjar leifar af
sínu forna máli og flutt með sér til lands-
ins, að minnsta kosti nöfn ættarinnar, bæði
mannanöfn og staðanöfn. — En það þótt-
ist ég vera sannfærður um að væri ekki,
því ég hefi sjaldan séð eða heyrt málfræð-
inga vora rekja íslenzk manna- og staða-
nöfn aftur til hebresku, nema síðari tíma
biblíunöfn tekin upp í málið eftir að menn
kynntust biblíunni.
Til þess þó að fá vissu mína um það, að
hebresk nöfn hefðu ekki flutzt hingað með
hinum fyrstu landnámsmönnum fór ég að
athuga hvaða nöfn væru nefnd í íslend-
ingabók Ara og Landnámu og hvort þar
væru nokkur nöfn, sem auðsýnilega væru
frá Hebreum ættuð. Rak ég mig þá fljótt
á, að þar finnast bæði mannanöfn, — sem
almennt eru viðurkennd sem hebresk nöfn,
t. d.: Jón, Símon, Pétur, Markús o. s. frv.
— og örnefni, sem flutzt hafa hingað
óbreytt eða lítið breytt.
Tók ég mig þá til og fór að rifja upp
fyrir mér stafróf hebreskunnar, til þess að
fá vitneskju um hvort fleiri nöfn en þessi
alkunnu, væru ekki ættuð frá Asíu, og
rakst þá á fjölda nafna, sem voru svo lík
í íslenzku og hebresku, að ekki varð efast
um skyldleika þeirra.
Sem dæmi má nefna: „Bera",1 ,,Jora“,
,,Ira“, ,,Asa“, „Ara“, „Ana“, „Atlaj,
„Jona“, „Sur“, „Kali“ o. fl„ sem eru að
kalla alveg eins á íslenzku; en auk þess
mjög mörg lítið breytt, t. d. „Anan“ verð-
ur: Ánn; „Anani“ verður: Ánni; „Arnan“
= Árni; „Balak“ = Bálki; „Daþan“ =
Daði; „Phruda“ = Fróði; „Ednan“ =
Edna; „Silki“ = Súlka; „Sckaschaj't =
Saxi; „Samur“ = Sámur; „Schkanjahu“
= Skáney; „Kore“ = Kori og Korri;
„Aja“ = Eyja; „Ayner“2 =-Einar; „Elon“
= Elín; „Gnubat“ = Gnúpur; „Gisela“ =
1 í hebresku eru engir höfuðstafir, en sérnöfn
rita ég þó í grein þessari með höfuðstaf til að-
greiningar frá hebreskum samnöfnum.
2 Hebreska bókstafinn ,,ajin“ tákna ég með
y, þar sem mér virðist hljóð hans hafa flutzt með
nafninu til okkar.
Eftir
séra Quðmund Einarsson
Gísli; „Keran“ = Kjaran og Kvaran;
„Kartan" = Kjartan; „Gemali = Gamli;
„Chefer“3 = Hafur; „Chomam“ = Hvamm-
ur (í Hvamm-Þórir); „Chaggi“ = Kuggi;
„Chatil“ = Ketill; „Kari“ = Kári;
„Moaydja“ = Móeiður; „Ayder“ = Auð-
ur; „Aydna“ = Auðunn; „Yer“ =
Yrr o. fl. o. fl.
En svo er þó meginþorri mannanafn-
anna samansettur úr tveimur eða fleirum
hebreskum nöfnum, en af þeim skal ég
þó ekki nefna mörg, enda munu þau skipta
hundruðum bara í Landnámu, sem á þann
hátt mætti rekja til hebresku með nokkr-
um líkum, aðeins sem sýnishorn vil ég
nefnaþessi: „Ara-moda“ (sem þýðir: ætt-
ingi Ara) verður: Arnmóður; „Arnan-
Adad“, sem á íslenzku ætti að vera Árni
Oddur, verður: Arnoddur; ,,bar-Uni“ sem
þýðir: sonur Una) verður á ísl.: Brúni;
„bar-Javan“ (þ. e. Jóns-son) verður
Brjánn; „Phrida-eleph“ (sem þýðir: ætt
Frida) verður: Friðleif; „Gilo-Amal“ (tvö
sérnöfn) verður: Gljómal; „Hava-Yer“
(tvö sérnöfn) verður: Hávarr; „Gayal-
Ner“ (tvö sérnöfn verður: Gollnir;
„Chrod-Gera“ (tvö sérnöfn) verður:
Hroðgeir; ,,melek-Arki“ (sem þýðir kon-
ungur Arkiþjóðflokksins) verður: Mel-
korka; „Mattan-Ulla“ (tvö sérnöfn) verð-
ur: Möttull; „Arnan-Jora“ (tvö sérnöfn)
verður: Arnóra; „be-Kana“ (þ. e. frá
Kana) verður: Bekan; „Ava-Noga“ (tvö
sérnöfn) verður: Ávangur; ,,bar-Uzi“ (þ.
e. sonur Uza) verður: Brúsi og þannig
mætti lengi telja.
Þessi dæmi ættu að nægja til þess að
sýna samsetningu nafna, sem lítið hafa
breyst við flutning milli málanna, því við
samsetninguna breytast þau í sjálfri
hebreskunni, þegar orði eða endingu er
bætt við annað orð breytist mjög oft hljóð-
stafahljóðin í fyrra orðinu og þegar tveim-
ur hljóðstafahljóðum lendir saman fellur
vanalega annað niður. Yfirleitt er erfiðara
að finna uppruna þeirra nafna, sem komið
hafa með írskum mönnum frá Irlandi, en
þeirra sem komu beint frá Noregi, þótt
hebresk séu að uppruna, því þau hafa kom-
ið syðri leiðina, um Egyptaland, og breyst
þar endur fyrir löngu. T. d. má nefna:
Móse, sem sennilega er af egyptskum
stofni eða rót: „Mó“, sem þýðir vatn (sbr.
ísl. orðið: mór); Móse þýðir þá: Sá, sem
tekinn er upp úr vatni. Það er víst þetta
nafn, sem Ari hefir í huga er hann ritar:
3 Ch er millihljóð milli h og k og verður hjá
oss ýmist h eða k í framburði.
Hafliði Mósson, en sem aðrir rita síðar:
Másson. Konáll er víst líka komið frá
Egyptalandi og hét þar: „Kn-an-aul“, en
þannig nefndu þeir strengjahljóðfæri það,
sem Hebrear nefndu: „Kinnor“. Mýrgjal
gæti hugsast að væri sett saman úr:
„Mayar“ og „Gil(a)laj“ (sem þýðir:
blyggðu Gillaj) eða úr: ,,mayare“-Gil(a)-
laj (sem þýðir: hellir Gillaj), því bæði
„Mayar“ og ,,mayare“ hafa hálfhljóðann
„ajin“ sem miðstaf í stofnorðinu, og eru
bæði borin mjög líkt fram og mýr eða mýri
á íslenzku, aðeins lítið eitt meira au-hljóð
í y-inu, en þó líkt og þegar y er borið fram
með sínu upprunalega hljóði: uj. Annars
virðist hebreski hálfhljóðinn: ajin, sem
mjög er líkur y að gerð og útliti, oft verða
að y eða v í þeim orðum, sem til okkar
hafa flutzt, sbr. uj, sem á hebresku er
hálfhljóðinn ,,ajin“ og r, með hljóðtákni:
e; en þó verður þetta nafn líka að: Erru
(sbr. Erru-beinn) á íslenzku (hljóðstafs-
táknið fær yfirhöndina), og í síðasta hluta
samsettra nafna verður það oft að: ver,
var, vör og jafnvel ur, en ég held aldrei
að er og ir.
Mér er þannig orðið Ijóst, að meira sam-
band er milli íslenzku og hebresku, en ég
hélt áður, af þeim f jölda hebreskra manna-
nafna, sem til vor hafa komið frá Noregi
á landnámstíð, og auk þess hefi ég rekizt
á þó nokkur samnöfn, sem sameiginleg eru,
og smáorð, t. d. virðist ábendingarfornafn-
ið: sá og sú ekki eiga heima í málinu, þar
eð öll hin föllin, önnur en nefnifall, og allt
hvorugkynið er af annarri rót; en það er á
hebresku: ,,se“ og ,,so“. Ha er bein spurn-
ing í báðum málunum; „he“ er upphrópun,
sama og hæ á íslenzku; ,,hea“ er sama og
eia á forníslensku, þýzku og latínu; ,,hoj“
er sama og oi, vei. á íslenzku.
En þó bera örnefnin íslenzku og bæjar-
nöfnin fornu máske órækastan vott um
það, hve endurminningarnar frá dvöl þjóð-
arinnar í Asíu hefir geymzt öldum saman
og nöfnin borizt frá manni til manns, eða
að þeir hafa gefið þeim landshlutum, þar
sem þeir dvöldu, þessi nöfn sín án tillits til
eldri nafna þeirra. (Frh.)