Vikan - 18.11.1943, Qupperneq 1
16 síður.
Verð 1,25.
Nr. 46, 18. nóvember 1943.
vlKAN
Þjódminjasaln Islands
Árin 1862 og 1863 urðu tveir framsýnir og pjóðhollir menn til pess að hvetja til
stofnunar forngripasafns
og létu peir báðir hendur
standa fram úr ermum við
stofnun pess.
Það er engum blöðum um það að fletta,
að hverri þjóð, sem lifa vill heil-
brigðu og sjálfstæðu menningarlífi, er það
hin mesta nauðsyn, að bjarga þjóðlegum
verðmætum frá glötun. Þeir menn, sem
helga krafta sína því starfi, vinna mikið
nytjaverk. Hér fer á eftir lýsing á tildrög-
unum að stofnun Þjóðminjasafnsins og er
hún tekin úr minningarriti þess:
Þjóðminjasafnið var stofnað 1863 og voru til-
drögin þessi:
Vorið 1860 fannst skammt frá Baldursheimi í
Mývatnssveit forn dys með mannabeinum og
hestsbeinum og ýmsum hlutum, er bentu á að
dysin var karlmannsdys frá elztu tímum sögu
vorrar. Pregnin um fund þennan varð heyrinkunn
og er Sigurður Guðmundsson málari, sem þá var
fyrir fáum árum seztur að í Reykjavík eftir
nokkurra ára veru til náms i Kaupmannahöfn,
heyrði rætt um fundinn, aflaði hann sér nákvæmr-
ar skýrslu um hann og mynda af gripunum. Hafði
hann þá á síðustu árum lagt allmikla stund á
menningarsögu og fornfræði og safnað skýrslum
um fomminjar hér á landi.
Skýrsluna um fundinn í Baldursheimi birti hann
i Þjóðólfi 10. apríl 1862 og 24. s. m. birtist i
sama blaði „hugvekja til Islendinga um að stofna
þjóðlegt forngripasafn." Mun þessi hugvekja
hans og umtal um málið hafa haft áhrif á
marga, og 8. janúar næsta ár ritaði cand. phil.
Helgi Sigurðsson á Jörva, síðar prestur að Set-
bergi og Melum i Melasveit, áskorun til almenn-
ings eða opið bréf um, hversu færi um íslenzkar
fornminjar í landinu, gildi þeirra fyrir þjóðina,
hvatti til að safna þeim saman á einn stað í land-
inu, sem sé Reykjavík, og varðveita þær þar, og
þannig leitast við að landið gæti eignast „íslenzkt
fomminjasafn." Hann skýrði ennfremur frá 15
fomgripum, er hann hafði safnað sjálfur og átti,
gaf þá síðan alla Islandi og kvaðst ætlast til og
óska, að þeir yrðu fyrsti vísir til safns íslenzkra
fornminja. 1 enda bréfsins setti hann loks ýmsar
ákvarðanir, er hann gjörði um þessa gjöf. Grein
þessa sendi Helgi til Jóns bókavarðar Ámasonar,
sem hann vildi, að geymdi gjöfina og gætti safns-
ins undir umsjá stiftsyfirvaldanna, og ætlaðist
hann til, að Jón Ámason léti birta greinina i blöð-
unum eftir að hafa kynnt sér málefnið og leitað
Pramhald á bls. 3.
Matthías Þórðarson þjóðminjavörður.