Vikan - 25.05.1944, Side 3

VIKAN, nr. 21, 1944
3
0
Þjóðskjalasafn Islands
Dr. Jón Þorkelsson.
Hann var fæddur í Ásum i Skaftártungu 16.
apríl 1859, sonur Þorkels Eyjólfssonar, siðast
prests á Staðastað og Ragnheiðar Pálsdóttur, pró-
fasts í Hörgsdal, Pálssonar. Varð stúdent 1882
frá Latíunuskólanum í Reykjavík og lauk meist-
araprófi i norrænu við Kaupmannahafnarháskóla
1886. Hann varð doktor í heimspeki 1888 fyrir
ritgerðina: Om Digtningen paa Island i det 15.
og 16. Aarhundrede. Ritstörf Jóns eru svo um-
fangsmikil, að engin leið er að telja fau hér. En
með Vísnakveri Fornólfs skipaði hann sér á bekk
með beztu ljóðskáldum þjóðarinnar. Hann flutt-
ist frá Kaupmannahöfn 1898 og var skipaður
landsskjalavörður 1899. Því starfi gegndi hann í
full 24 ár. Harin var alþingismaður 1893, 1909,
1911 og 1915. Hann andaðist 10. febrúar 1924.
Bæði voru þessi skjalasöfn umfangs-
meiri en nöfn þeirra benda til. Einkum
biskupsskjalasafnið. Biskuparnir höfðu
umsjón með skólum og spítölum, og voru
því skjöl þeirra stofnana í biskupssafni.
Ivjartan Sveinsson.
Hann er fæddur 16. marz 1901 á Dvergasteini
í ögurþingum, sonur Sveins Bjarnasonar og
Sigríðar Magnúsdóttur. Varð stúdent í Reykja-
vik 1921 og tók heimspekipróf 1922. Kom að
þjóðskjalasafninu 1. ágúst 1924 og hefir starfað
þar óslitið síðan.
(Framhald af forsíðu).
Þar voru einnig merk skjöl frá kirkjum,
og skal hér nefna hinn fræga Reykholts-
máldaga. Elzti hluti hans er skráður á 12.
öld, sennilega 1185. Hann er annað elzta
handrit, sem til er á íslenzku. Elzt mun
vera prédikanabrot í Árna Magnússonar
safni frá miðri 12. öld.
1 stiftamtmannssafni voru skjöl amt-
mannsembættisins frá þeim tíma, er amt-
maður var einn yfir landi öllu, svo og skjöl
alþingis við Öxará, nema alþingisbækur
þær, sem flutzt höfðu úr landi.
Einhver hin merkasta nýjung við stofn-
un landsskjalasafnsins var sú, að nú varð
skylt að afhenda þangað prestsþjónustu-
bækur og aðrar bækur, sem prestar halda.
Prestsþjónustubækur (oftast nefndar
kirkjubækur) eru helztu gögn ættfræð-
Dr. Björn Itarel Þórölfsson.
Hann er fæddur 24. ágúst 1892 á Dalshöfða í
Fljótshverfi í Vestur-Skaftafellssýslu, sonur Þór-
ólfs bónda og söðlasmiðs Jónssonar og Sigriðar
Bjömsdóttur, Björnssonar frá Fitjarmýri undir
Eyjafjöiium. Björn Karel varð stúdent frá
Menntaskólanum í Reykjavík 1915 og meistari í
norrænum fræðum frá Kaupmannahafnarháskóla
1922. Hann dvaldi í Kaupmannahöfn til 1937,
lengst af sem styrkþegi Árna Magnússonar
sjóðsins. Varð doktor við Háskóla Islands fyrir
bók um rímur fyrir 1600. Siðan 1. janúar 1938
hefir hann verið starfsmaður við þjóðskjala-
safnið.
inga, svo langt sem þær ná. Síðan á 18.
öld var prestum skylt að halda þær, en
þær höfðu geymzt ærið misjafnlega og eru
því miður margar hverjar týndar og tröll-
um gefnar. Ef prestum hefði frá öndverðu
verið skylt að afhenda þær þiskupum til
geymslu, þá mundi meira vera til af þeim
nú — og ættfræðingar geta skorið úr
mörgu, sem nú er í óvissu.
Eðlilega eru það einungis embættismenn
og stofnanir hér á landi, sem afhending-
arskylda til þjóðskjalasafns vors hvílir á.
En æðsta stjórn íslands hafði öldum sam-
an verið í Kaupmannahöfn og þar eru
skjalasöfn stjórnarvalda þeirra, er málum
vorum stýrðu. Þau voru þar eftir sem áð-
ur, þó að hér væri stofnað skjalasafn fyr-
ir Island. Að nokkuru levti var úr þessu
bætt árið 1904, þegar æðsta stjórn sér-
Dr. Hannes Þorsteinsson.
Hann var fæddur að Brú í Biskupstungum 30.
ágúst 1860, sonur hjónanna Þorsteins Narfasonar
og Sigrúnar Þorsteinsdóttur, bónda á Drumbodds-
stöðum í Biskupstungum, Tómassonar. Hann
varð stúdent 1886 og kandidat í guðfræði 1888.
Harrn var eigandi og ritstjóri Þjóðólfs 1892—1909
og alþingismaður 1901—1911. Hannes var talinn
einn mesti ættfræðingur landsins og liggja eftir
hann geysimikil ritstörf. Hann var skipaður að-
stoðarmaður við landsskjalasafnið 2. nóv. 1911,
en þjóðskjalavörður 9. maí 1924. Hann var kjör-
inn heiðursdoktor af Háskóla Islands 23. des. 1925.
Hann andaðist 10. apríl 1935.
mála vorra varð innlend. Þá voru afhent
hingað öll skjöl hinnar íslenzku stjórnar-
deildar í Kaupmannahöfn allt frá því er
hún tók til starfa árið 1849. Þetta var gert
í því skyni, að hin innlenda sérmálastjórn
gæti gripið til þessara skjalgagna eftir
þörfum, en ekki til þess hugsað, að frekari
afhendingar hingað úr dönskum skjala-
söfnum ætti sér stað. Þó fékkst sama ár
til landsskjalasafnsins úr ríkisskjalasafni
Framhald á bls. 7.
Bencdikt Sveinsson.
Hann er fæddur 2. des. 1877 í Húsavík við
Skjálfanda, sonur Sveins Víkings Ma^nússonar op-
Kristiönu Siguri'ardóttur, bónda í Hálsi í Kinn,
Kristjánssonar. Benedikt varð stúdent 1901. Hann
var ritstjóri Ingólfs og Fjallkonunnar og í rit-
stjórn Landvarnar. Var um skeið settur ’banl'a-
stjóri Landsbankans og endursko~andi Isiands-
banka í mörg ár. Bæjarfuiltrúi í Reykjavík 1914
—1920. Alþingismaður 1908—1931 og tíu ár for-
seti neðri deildar. Bókavörður í I andsbókasafn-
inu 1931—19-U og hefir síðan verið aðstoðarmað-
ur i þjóðskjalasafninu.