Vikan - 22.02.2000, Blaðsíða 38

Texti: Margrét V. Helgadóttir
C5ö
nnin
og starfsframinn
Nútímakonan barf að
líta vel út, vera vel
menntuð, eiga góðan
mann og fjölskyldu á
sama tíma og hún
klifrar upp metorða-
stigann. Hvernig er
hægt að samræma
hessar úlíku harfir og
tilætlanir og hvernig
tekur vinnumarkaður-
inn á múti ungum
mæðrum sem vilja fá
sín tækifæriP
Kvennabaráttan
hefur skilað
ungum konum
margs konar
tækifærum.
Hún hefur líka gert það að
verkum að konur hafa bætt á
sig enn fleiri skyldum en mæð-
ur þeirra og ömmur þurftu að
sinna á sínum tíma. Um leið
og þær eiga að vera ástríkar
og umhyggjusamar mæður
þurfa þær að standa körlunum
jafnfætis á vinnumarkaðnum
og vera tilbúnar að vinna baki
brotnu vilji þær eiga raunhæfa
möguleika á sömu starfstæki-
færum. Slíkt er mögulegt á
meðan konur eru einhleypar
og barnlausar en eftir að
börnin fæðast reynist oft erfið-
ara að vinna langan vinnudag.
Börn veikjast, þau eru í fríi frá
leikskólum, það eru starfsdag-
ar í skólum og svo mætti lengi
telja. í flestum tilfellum lendir
það á mæðrunum að hlaupa
heim á þessum dögum og svo
þegar yfirmannsstaðan er í
boði, hver skyldi fá hana þeg-
ar arðsemissjónarmið fyrir-
tækisins eru höfð að leiðar-
ljósi? Það hlýtur að vera sá
starfskraftur sem mætir alltaf
til vinnu og er tilbúinn að
sinna ómældri eftirvinnu
hvenær sem er.
Þegar horft er til nágranna-
landanna má sjá í æ ríkari
mæli að fyrirtækin eru að
verða meira og meira fjöl-
skylduvæn. Gert er ráð fyrir
tilvist barnanna og þörfum
allrar fjölskyldunnar í stað
þess að láta það koma sér á
óvart að starfsmenn þurfi að
sinna börnum sínum. A Is-
landi eru fá fyrirtæki sem geta
talist fjölskylduvæn, skólar
landsins hljóta að teljast fjöl-
skylduvænsti vinnustaðurinn
því kennarar og aðrir starfs-
menn eru í fríi um leið og
börnin.
Ætlar hú að eignast börnP
Margar barnlausar konur
hafa fengið að heyra spurning-
una „ætlar þú að eignast börn
á næstunni?“ þegar þær mæta
í atvinnuviðtal. Þær sem svara
játandi eiga enga ntöguleika á
starfinu en hinar sem neita
þurfa að birgja sig upp af tvö-
földum skammti af getnaðar-
vörnum.
Stjórnendur fyrirtækja nota
þau rök þegar þeir eru gagn-
rýndir fyrir slíkar spurningar,
að þeir hafi hagsmuni rekst-
ursins í fyrirrúnri. Það er dýrt
að ráða nýtt starfsfólk inn í
fyrirtækið og þjálfa það upp.
Þar af leiðandi eru konur á
barneignaaldri ekki æskileg-
asti kosturinn. Með slíkum
hugsunarhætti er að sjálfsögðu
verið að útiloka fjöldann allan
af góðum starfsmönnum.
Einkafyrirtæki hér á landi,
og þá sérstaklega í fjármála-
geiranum, hafa fengið það orð
á sig að þau banni konum að
eignast börn fyrstu tvö árin
eftir að þær ráða sig til starfa.
Hvernig stjórnendur fram-
fylgja fyrirmælunum fylgir
ekki sögunni, en gárungarnir
hafa bent á að þeir hljóti að
setja pilluspjald eða smokka-
pakka í launaumslagið.
Og það er ekki nóg með að
barnlausar konur fái móðg-
andi spurningar í vinnuviðtöl-
um. Mæður sem eru á leið út á
vinnumarkaðinn fá gjarnan
leiðinlegar athugasenrdir frá
væntanlegum vinnuveitend-
um. Þær eru spurðar í þaula
hvort þær hafi barnfóstru til
taks ef barnið veikist og kom-
ist ekki á leikskóla eða til dag-
mömmu. Eru einhverjar
ömmur eða frænkur sem þú
getur leitað til?
Það væri gaman að vita
hvort feður barnanna þurfa að
svara sömu spurningum!
Islenskir feður hafa allir rétt
til að taka sér orlof eftir fæð-
ingu barna sinna en fáir þeirra
nýta sér réttinn. A meðan feð-
urnir kjósa að vera útivinn-
andi og konurnar heima að
sinna nýfæddum börnum er
hætt við að mæðurnar þurfi
frekar að hlaupa heim til
barna eftir að þær fara aftur út
á vinnumarkaðinn.
ísland virðist vera frábrugð-
ið hinum Norðurlöndunum
varðandi verkaskiptingu á
heimilum. Konur bera yfirleitt
ábyrgð á heimilisstörfum og
barnauppeldi á Islandi, óháð
því hvort þær vinna líka utan
heimilisins. Þeir aðilar sem
hafa kynnt sér jafnréttismál
hér á landi eru sammála um
að fyrsta skrefið í áttina að
jöfnum tækifærum og kjörum
kynjanna á vinnumarkaðnum
sé jöfn þátttaka á heimilinu.
Um leið og konur og karlar
eru farin að bera sömu ábyrgð
á börnum og heimilishaldi
þykir jafn sjálfsagt að konur
vinni eftirvinnu og að karlarn-
ir geri það. Þangað til það ger-
ist þurfa konur sætta sig við
niðurlægjandi spurningar og
athugasemdir því að sjálf-
sögðu vill atvinnurekandinn
tryggja það að nýi starfskraft-
urinn mæti til vinnu og sinni
sínum störfum.
Jafnréttísverðlaun
Islenskar ráðningarstofur
eru flestar hættar að spyrja
konur um barnapössun og
væntanlega fjölgun innan fjöl-
skyldunnar. Það er samt mis-
jafnt eftir atvinnurekendum
hversu persónulegir ráðning-
arstjórar eru í spurningum sín-