Bjarmi - 01.10.1985, Síða 10
„Minn Guð, þú elskar öll þín börn“.
Ég fylltist öryggistilfinningu og fann
til nálægðar Guðs.“
Eigingjörn bæn?
Sumir trúarlífssálfræðingar halda
því fram að bænir barna séu að mestu
lærðar þulur án merkingar. Aðrir
halda því fram að bæn barns geti
einkennst af raunverulegu trausti og
innileika. Rannsóknir Klingbergs
hafa leitt í ljós mörg dæmi um það.
Og jafnvel þótt barnið væri upptekið
af sjálfu sér í bæn sinni — er það
nokkurt einsdæmi? Eru fullorðnir
ekki oft einna mest bundnir sér og
sínum í bænalífi sínu? Út frá þessu
sjónarhorni er e.t.v. rétt að taka sér
orð Klingbergs í munn: „Barnið lærir
að biðja fyrir áhrif frá umhverfinu.“
Hjálp til þroska
En geta börn tamið sér þroskaðri
bæn á æskuárum sínum? Athugum
hvað Villiam Grpnbæk segir í bókinni
„Trúarheimur barnsins“:
„Ef barn álítur að það geti notað
Guð til að uppfylla óskir sínar og það
þroskast ekkert frekar trúarlega mun
það áfram líta svo á þegar það verður
fullorðið að það hafi yfirráð yfir Guði
— ef það hefur þá ekki glatað trúnni.
Þá er líklegt að það leiti aðeins til
Guðs í bæn á háskastundum.“
Þetta er mikilvægt atriði, einkum ef
við höfum trúariðkun eldri barna í
huga. Hve mörg 10-12 ára börn hafa
ekki staðnað trúarlega þannig að sú
mynd sem þau hafa af Guði er sú
sama og hjá 4-5 ára börnum? Ástæðan
er sú að þau hafa ekki fengið neina
hjálp til þroska í trúarlegu tilliti. Þau
eru barnaleg og vanþroskuð — oft
vegna þess að hinir fullorðnu, sem
áttu að hjálpa, gátu það ekki vegna
þess að þeir voru sjálfir staðnaðir á
sama stigi trúarþroskans. Þess vegna
hætta margir að biðja þegar þeir
verða fullorðnir eða þeir nota Guð
einungis sem andlega neyðarvakt —
sem síðasta hálmstráið á neyðarstund.
Rannsóknir Klingbergs gefa einnig
innsýn í þessa þróun. 19% þeirra sem
hann spurði kváðust hafa hætt að
biðja um 12 ára aldúr, 36% um 14 ára.
Rétt er að bæta því við að nokkrir
geta þess að þeir hafi aftur byrjað að
biðja síðar.
Niðurstöður rannsóknar
Við skulum aðeins líta á rannsókn
sem Oddbjörn Evenshaug og Dag
Hallen hafa gert. Höfuðmarkmið
rannsóknarinnar var að lýsa uppeldis-
aðstæðum barna á heimilum þeirra
með aðaláherslu á það í hverju það
uppeldi var fólgið sem foreldrar veita
börnunum. í niðurstöðum rannsókn-
arinnar er að finna atriði sem tengjast
umfjöllunarefni okkar: Börn ogbæn.
Einn flokkur spurninganna í rann-
sókninni snýst um hvað foreldrar vilja
að börn þeirra læri. Spurt var: Viltu
að barnið læri... um Guð... um
Jesúm... að biðja, t.d. kvöldbæn...
kristilegt siðgæði? Svörin sýna að
milli 92 og 95% þeirra sem hafa látið
skíra börn sín vilja að þau læri um
Guð og Jesúm og tileinki sér kristilegt
siðgæði, en aðeins 75% vilja kenna
þeim að biðja.
í skýringum sínum við þessar niður-
stöður segja Evenshaug og Hallen:
„Ástæðan fyrir því að færri vilja að
börnin læri að biðja (kvöldbænir) er
sennilega sú að þá er um meira að
ræða heldur en þekkingarmiðlun,
jafnvel þótt við vitum að kvöldbæn er
unnt að viðhafa sem siðvenju („góða-
nótt-siður“) án trúarlegrar þýðingar.
Kirkjunni ætti að vera umhugsunar-
efni að 19% þeirra sem láta skíra
barnið sitt vilja ekki að bænin komi
sem eðlilegt framhald skírnarinnar og
6% svara „veit það ekki“, samtals
25%. Hefur kvöldbænin misst þá
sjáltsögðu stööu sem hún hefur haft á
flestum heimilum, eða er hún um það
bil að missa hana?
Niðurstöður Klingbergs frá 6. ára-
tugnum sýna að þá lærðu nánast öll
börn í Svíðþjóð að biðja kvöldbænir.
Nú kemur í ljós að 25% þeirra sem
láta skíra börnin sín sjá ekki þýðingu
þessarar hefðar á heimili sínu. Þetta
er vert umhugsunar.
En beinum nú athyglinni að þeim
75% sem vilja að börnin þeirra læri að
biðja. Hver er reynsla þessara barna
af bæninni? Hvernig er beðið á heimil-
um þeirra? Er bænin bara fallegur
kvöldsiður? Fá börnin það á tilfinn-
inguna að eitthvað mikilvægt eigi sér
stað þegar mamma og pabbi biðja
með þeim? Skynja þau bænina — eða
geta þau skynjað hana — sem samtal
við Guð? Niðurstöður Evenshaug og
Hallen svara því ekki. Samt ætti að
vera unnt að gefa einhver svör.
Meira en
öryggistilfinning
Gera verður ráð fyrir að á meðal
þeirra 75% sem vilja að börnin læri að
biðja kvöldbæn sé allnokkur hópur
sem ekki lítur á kvöldbænina sem
kristilega siðvenju, heldur sem al-
Böm sem kynnast raunvem-
legri bæn á heimili sinu búa %
yflr reynslu sem hefur áhrif J
á þeirra eigin trúariðkun og
skilning á því hver Guð er og
hvar hann er að finna.
10