Heima er bezt - 01.05.1952, Qupperneq 22

150
Heima er bezt
Nr. 5
Páll Patursson, kóngsbóndi:
Frá Kirkjubæ í Færeyjum
Telja má víst, að Kirkjubær
sé meðal fyrstu byggðra bóla í
Færeyjum og elztu minjar fyrri
tíma og fornrar sögu, sem Fær-
eyingar eiga, eru einmitt héðan
komnar og tengdar þessum stað.
Kirkjubær er syðst á vestur-
strönd Straumeyj ar, stærstu
eyjarinnar, um það bil 13 km. frá
höfuðstað þeirra, Þórshöfn.
Ókunnugt er með öllu, hve-
nær fyrstu menn af norrænum
uppruna festu byggð í Kirkjubæ.
En þess má geta, að fyrir liðlega
hundrað árum fannst þar rúna-
steinn í gömlum rústum. Bugge,
prófessor í Osló, leit svo á, að
rúnirnar á honum væru eldri en
frá því um 800.
Samkvæmt góðum og gildum
heimildum má telja víst, að
Norðmenn hafi numið land og
sezt að í Fæmyjum löngu áður
en þeir fundu og byggðu ísland
— sennilega allt að því hundrað
árum áður, og eins og kunnugt
er, höfðu Keltar fundið eyjarnar
og haft þar aðsetur, áður en
Norðmenn fóru að venja þangað
komur sínar. Eru írskir munkar
sér í lagi nefndir í því sambandi.
Ein helzta sönnun þess, að Kelt-
ar hafi dvalizt hér,er sú,að mörg
örnefni hér í Færeyjum eru
keltnesk að uppruna. Auk þess
er hér að finna eldgamlar fræj-
arrústir og tóftabrot, sem álitn-
ar eru af bústöðúm íra. Að lík-
indum fengist úr því skorið,
hvort svo sé, m'eð því að grafa í
rústimar og rannsaka þær til
hlítar. Nyrzt í túnínu á Kirkju-
bæ eru til dæmis örnefni: íra-
tóftir, Penabær og Thúlhús. Vík
ein fyrir sunnan Kirkjubæ heit-
ir Brandansvík og dregur óefað
nafn af írska dýrlingnum, Bran-
danus helga, er lézt 16.. maí 578.
Dánardagu'r hans var lengi
haldinn heilagur í katólskum síð
í Færeyj um. 'írski muSkurinri H
Ducuill tók svo til orða í riti
einu, 825, að írskir einsetumenn
væru nú ekki framar í Færeyj-
um, því að þeir hefðu ekki hald-
izt þar við fyrir norskum vík-
ingum.
Árið 1420 hóf Jón biskup í
Kirkjubæ smíði kirkju einnar, er
skyldi verða helguð heilögum
Brandanus. Hvort kirkja þessi
varð fullgerð, vitum við ekki, né
hvar hún stóð, og tvennt er til
um það, hvað henni kann að
hafa orðið að grandi. Annað er
snjóflóð úr háu fjalli, sem gnæf-
ir uppi yfir staðnum, hitt er
sjórinn. Við vitum um önnur
hús hér, sem sjórinn hefur tek-
ið, því að landið hefur sokkið
lítið eitt í sæ, eins og víðar hefur
átt sér stað, til dæmis í Englandi.
Leggi menn leið sína frá Þórs-
höfn til Kirkjubæjar, sést heim á
staðinn af hæð einni í norður
frá honum. Þar mætir auga
löng, tjöruborin bygging með
rauðum gluggagrindum og torf-
þaki. Það er gamia biskupssetr-
ið, sem nú er bústaður kóngs-
bóndans. Þegar heim á staðinn
kemur, liggur vegurinn fyrst
fram hjá nýtízku garðyrkju-
stöð og fáeinum húsum með nú-
tíðarsniði, síðan tekur biskups-
hlaðið við.
Fari menn inn til að skoða sig
um, er fyrst komið inn í frem-
ur lítinn gang og úr honum er
gengið inn í reykstofuna. Hér
hafði heimilisfólkið sinn sama-
«tað fyrr á tímum. Hér sat það
við vinnu sína, hér svaf það og
hér var maturinn soðinn við eld-
inn í stönni. Reykurinn leitaði
upp undir rjáfrið og út gegn um
ljórann í þakinu. Nú hefur ljór-
anum verið lokað með stórum
þakglugga.
Gólfflötur reykstofunnar er
8X9 metrar og vegghæðin 3
metrar, en hæðin frá gólfi til
mænis er 6 metrar. Veggirnir eru
úr níu þumlunga þykkum trjá-
bolúih. Þeir eru kolsvartir, eins
og ibinviður, af reyknum úr
stónni bæði að utan og innan.
Reykurinn hefur smám saman
síast gegn um viðinn, litað hann
þannig innst sem yzt og varið
hann svo vel fyrir fúa, að hann
er óskemmdur enn, enda þótt
stofan sé að líkindum orðin eitt-
hvað um 900 ára gömul.
Sagan segir, að efniviðinn í
stofuna hafi rekið á land I
Kirkjubæ, og að hann hafi ver-
ið tilsniðinn og bundinn sam-
an í fleka og merki á hverju tré,
sem sýndu, hvað saman átti.
Hefði því verið auðgert að setja
stokkana saman og reisa húsið. Á
þessu er gefin sú skýring, að
norskur höfðingi hefði verið að
flytja búferlum úr Noregi, en
farizt í einhverri röstinni við
eyjarnar.
Trjáviðurinn, sem rak, var
ekki nýr. Stofan mun því fyrst
hafa verið reist á einhverju
höfðingssetri í Noregi og staðið
þar um tíma, en síðan verið
tekin sundur til að flytja hana
á annan stað. Og víst er um það,
að grunnurinn undir henni, þar
sem hún stendur nú, er ekki
miðaður við stærð hennar, um-
mál þeirra samsvara ekki hvort
öðru. Hún stendur á kjallara-
veggjum, sem eru um það bil
faðm á þykkt, og þeir hljóta að
hafa verið til staðar, þegar hún
var sett upp að nýju í Kirkjubæ.
Fyrr á tímum voru lokrekkjur
með veggjum fram í reykstof-
unni. Utan á þær hengdu þeir
rokkana, þegar þeir voru að
spinna á kvöldin — á kvöldvök-
unni. Það voru karlmennirnir,
sem spunnu, konur prjónuðu og
ófu. Á þessum kvöldvökum voru
sagðar gamlar sagnir eða kveðin
gömul kvæði. Oftast var það
húsbóndinn, sem stj órnaði
söngnum.
Austan við reykstofuna er
önnur stofa úr trjástokkum. Hún
er liðlega tveimur metrum lengri,
en lítið eitt mjórri. Henni er
skipt í tvennt með fjala-skilvegg,
sem auðgert er að taka burt. Það
er oft gert við meiri háttar veizl-
ur og á hátíðum. f þessari stofu
var prestaskólinn til húsa í þá
tíð, er Kirkjubær var biskups-
setur. Hér var það, sem Sverrir
konungur Sigurðsson hlaut
menntun sína, og hann hefur
verið talinn kónga bezt að sér í
Evrópu á sínum tíma — undir
lok 12. aldar. Dyrastafirnir og
bogamir yfir dyrum stofunnar
eru fagurlega skreyttir með út-