Heima er bezt - 01.01.1955, Síða 7

Nr. 1
Heima er bezt
3
Bjarni Sigurðsson:
AMMA MlN
Endurminningar
Amma mín hét Guðrún Sæ-
mundsdóttir, prests Einarssonar
að Útskálum í Garði, og var
fædd 23. janúar 1803, að Ás-
um í Skaftártungu. Hún var
tvígift. Fyrri maður hennar var
Nikulás Sigurðsson, Árnasonar í
Njarðvíkum syðra. Áttu þau eitt
barn, Sigurð föður minn. Bræð-
ur Nikulásar voru margir. Einn
af þeim var Magnús, faðir
Kristins skipasmiðs í Engey. —
Seinni maður hennar var Bárð-
ur Jónsson, bóndi að Hemru í
Skaftártungu.
Um séra Sæmund, föður Guð-
rúnar, segir Sighvatur Grímsson
í Prestaævum: „Séra Sæmundur
var maður vel gáfaður, lipurt
skáld, góður kennimaður og
sæmilegur í prestsþjónustu,
skemmtilegur í umgengni, glað-
sinna og mesti góðlyndismaður,
fjörmaður mikill og frígeðja, en
búmaður í minna lagi. Hann var
elskaður og virtur af sóknar-
fólki sínu, eins og eftirfylgjandi
vísa lýsir, ,sem eitt af sóknar-
börnum hans kvað, þá er fréttist
um lát hans:
Skarð er í skildi vorðið
skrúðhirðir dyggða prúður
segir fregn sykki í maga
Sæmundur djúpt í Ægis.
Cedrus þar samur veður
sveigðist og niður fleygðist.
Nær munu Nesjar bera
nýtan eins dyggð, sem býtir.“
Ég birti þessa lýsingu á séra
Sæmundi, vegna þess að skap-
ferli hans minnir mjög á skap-
gerð ömmu minnar. Því miður
er engin mynd til af henni, önn-
ur en sú„ sem geymst hefur í
hugskoti mínu á níunda tug ára,
og mun ég nú af veikum mætti
reyna að lýsa henni. Hún var
fremur lágvaxin, en vöxtur henn-
ar þótti svara sér vel. Hreyfing-
ar hennar voru fjörlegar og
snarlegar og viðbragðsflýtir
hennar var orðlagður. Ég varð
aldrei var við, að það lægi illa á
henni, og ég heyrði hana aldrei
deila við neinn. Oftast var hún
kát og spaugsöm og var lagið að
snúa önuglyndi og geðgöllum í
glens. Ætti hún hins vegar í rök-
ræðum við menn og yrði að verja
sannfæringu sína, sveið undan
skarplegum og hnittnum tilsvör-
um hennar, ,og þá lét hún ekki
undan síga, hver sem í hlut átti.
Bjarni Sigurðsson.
Hún var orðin gömul og byrjuð
lítilsháttar að bogna, þegar ég
man fyrst eftir henni. Mér þótti
hún falleg, þó hrukkurnar væru
orðnar talsvert áberandi. Hún
var breiðleit og þá orðin fölleit.
Ennið var fremur hátt og auga-
brúnir skýrar og bogadregnar.
Augunum á ég bágt með að lýsa.
Þau voru sambland af mörg-
um litum, bláum, gráum og
gulum, og litbrigði þeirra tóku
sífelldum breytingum,, eftir geð-
brigðum eigandans. Þannig virt-
ist mér útlit ömmu minnar.
Ég man fyrst eftir henni, sitj-
andi á rúmi sínu í baðstofunni á
Þykkvabæjarklaustri, h æ g r a
megin við 6 rúðu glugga lítinn,
og hjá henni voru 4 systur mín-
ar, allar eldri en ég. Líklega hef
ég þá verið þriggja ára og var
uppi í rúminu á bak við hana.
Hún var að kenna þeim að
stafa og lesa, en þær sögðu mér
seinna, að ég hefði á allan hátt
reynt að trufla þær við námið,
að baki ömmu. Stundum hefði
ég hermt eftir þeim, stundum
líkt stöfunum við sérkennilega
karla og kerlingar, sem að garði
báru, og verið harðánægður, ef
ég gat komið þeim til að hlæja.
Þegar amma hefði fundið að
þessu við mig, hefði ég haft lag á
því, að ónýta ávíturnar með því,
að teygja mig yfir öxlina á henni
og kyssa á eyra hennar. En
amma vissi vel af því, að óra-
belgurinn að baki hennar, var
líka á þennan hátt að læra að
þekkja stafina, og þegar hún
seinna tók hann á kné sér, til að
kenna honum að stafa, þekkti
hann alla stafina og kvað að
mörgu. Ýmsum þótti þetta
furðulegt, en ekki ömmu. Hún
hafði af ásettu ráði þetta lag á
því, að kenna honum fyrsta og
erfiðasta áfangann í lestri.
Þegar úr mér tognaði betur,
tók ég að sitja hjá ömmu minni
í rökkrinu og hlusta á sögur
hennar og þær lífsreglur, sem
hún lagði áherzlu á, að innræta
okkur systkinunum. Á langri ævi
hennar frá barnæsku til elli,
gerðust mörg tíðindi, misjafn-
lega merk að vísu, sem við börn-
in vorum sólgin í að heyra. Ým-
ist snertu þau hana sjálfa eða
aðra. Til dæmis sagði hún okkur
söguna um það, þegar fullyrt var,
að hún væri dáin, en lifnaði þó
við. Ung eða eitthvað innan við
tvítugt, var hún ráðin vinnu-
kona að Heiðarbæ í Þingvalla-
sveit. Þá mun séra Einar bróðir
hennar, seinna prestur að Staf-
holti, hafa verið prestur að Þing-
völlum. Þar veiktist hún og virt-
ist alveg meðvitundarlaus og var
álitið, að hún væri dáin. Henni
voru þá veittar nábjargir og hún
lögð á líkfjalir og breidd yfir
hana rekkjuvoð úr vaðmáli. Hún