Heima er bezt - 01.07.1959, Blaðsíða 7

GUÐMUNDUR B. ÁRNASON FRÁ LÓNF
mín úr
(Niðurlag)
ar
ði
Heimförin.
Svo sem áður er sagt, var för okkar Björns í fyrstu
ákveðin til Reykjavíkur. Samt fór það svo að við fór-
um ekki lengra en til ísafjarðar og hurfum heim að ver-
tíð lokinni. Má því segja að ferðasagan sé ekki nema
hálfsögð er hér er komið. En þar eð hún er orðin all-
löng vil ég með sem fæstum orðum skýra frá heimför-
inni, en segja þó fyrst sögu skútunnar, sem við Björn
vorum á um sumarið, drepa á veru okkar á henni og
ástæðuna fyrir því að ekkert varð úr Reykjavíkurför
okkar.
Margir munu nú segja að óþarft sé að lýsa heimför-
inni: ég muni hafa farið með gufuskipi og munurinn á
að ferðast með fram ströndum landsins á gufuskipum
sl. aldarfjórðungs og vélskipum nútímans, muni ekki
vera svo mikill að orð sé á gerandi. Ég held nú samt
að hann sé mun meiri en margur hyggur, og ber margt
til þess. Fyrst og fremst eru skipstjórnarmenn strand-
ferðaskipa nútímans hér — sem allir eru íslenzkir menn
— margfalt kunnugri skipaleiðum, höfnunum og öllum
staðháttum, en hinir erlendu skipstjórnarmenn fyrri
tíma, og geta víða leitað skjóls eða afdreps fyrir skipin
í vondu veðri á stöðum, sem hinir erlendu menn ekki
þekktu eða þorðu að nota. Margir vitar hafa verið
byggðir á þessari öld umhverfis landið, sem leiðbeina
sjófarendum í dimmu. Og síðast — en ekki sízt — má
geta þess, að strandferðaskip nútímans eru búin töfra-
tækjunum „radar“ og „radio“, sem auðvelda mjög allar
siglingar og auka stórkostlega öryggi á sjónum. En þau
tæki þekktust ekld fyrir síðustu aldamót.
Ég vil þá fyrst geta þess, að skipið, sem við Björn
vorum ráðnir á, var lítil, gömul, einmöstruð „jagt“, 25
smálestir að stærð. Hún hét „Anna Soffía“ og hafði
verið byggð í Noregi. Margt hafði komið fyrir hana á
langri leið; og meira var þó eftir. Vil ég nú minnast
hins helzta á viðburðaríkum ferli hennar.
Fyrir löngu hafði „Anna Soffía“ lent í ís. Skipshöfn-
in yfirgaf hana og náði á skipsbátnum landi, einhvers
staðar á Ströndum. En er sjómennirnir komu til ísa-
fjarðar, lá Anna Soffía þar á höfninni. Gufuskip hafði
fundið hana og dregið til hafnar. Útgerðarmaðurinn,
sem við Björn vorum ráðnir hjá — Filippus Arnason —
hafði keypt skútuna. Átti hann hana um tugi ára, og
var fyrst lengi formaður á henni. En þegar hann gerð-
ist aldraður, tóku aðrir við. Var hún fyrst lengi látin
ganga til hákarlaveiða. En seinna einnig til þorskveiða.
Engar sögur fara af „Önnu Soffíu“ fyrr en árið 1880.
Sumarið 1889 tók við stjórn á henni ungur og mjög
efnilegur maður, Bjarni Kristjánsson frá Vöðlum í Ön-
undarfirði. Næsta sumar lagði hann afla sinn, sem var
hákarl, upp á Þingeyri við Dýrafjörð. Bróðir hans, —
Sæmundur að nafni — var skipstjóri á nýsmíðaðri
skonnortu, er var stærri en Anna og taiin traust og
gott skip. Elún hét „Egill Skallagrímsson“. Gekk hún
einnig til hákarlaveiða og lagði aflann upp á sama stað.
Voru þessir bræður, sem báðir voru nýbakaðir skip-
stjórar, taldir svo efnilegir, að naumast væru margir
efnilegri skipstjórar á Vestfjörðum.
Haustið 1880, er þeir bræður höfðu — að endaðri
vertíð — flutt allt lauslegt úr skipum sínum og vildu
ráða þeim til hlunns á Þingeyri, kom einn af eigendum
„Egils“ til Þingeyrar. Lagði hann hart að Sæmundi að
fara í eina veiðiferð til viðbótar, þar eð frétt hafði
borizt um góðan hákarlsafla. Sæmundur tók því sein-
lega, áttí unnustu vanfæra á ísafirði og hafði ákveðið
að gifta sig strax og hann væri laus við skipið. Þó varð
það úr, að hann lét til leiðast og bjóst til farar. Bjarni
bróðir hans ákvað þá einnig að fara út á „Önnu
Soffíu“ þó að hún væri minni.
Þann 12. sept. lögðu bræðurnir út á skipum sínum í
dumbungsveðri. En daginn eftir var skollið á norðan
stórviðri. Gerði aftaka byl með miklu frosti, og stóð
veðurofsinn 5 sólarhringa. Varð Bjarni að hleypa und-
an veðrinu suður fyrir Látraröst og gekk það slysa-
laust. En þar fékk skipið á sig svo mikinn brotsjó, að
því kastaði flötu og lá lengi á hliðinni. Þegar það loks
rétti sig og mennirnir, sem niðri voru — skipstjórinn og
3 menn aðrir — komust upp, var þar ömurlegt um að
litast. Flest hafði brotnað, sem brotnað gat. Skútinn var
stórlega laskaður, skipsbáturinn horfinn, skjólborðin
moluð milli vanta, og segl öll í tætlum. Stýrimaðurinn
og 2 hásetar, sem uppi höfðu verið, sáust hvergi. Var
nú ekki gott í efni; stórsjór og ofsarok, skipið segla-
laust og stórlega lamað. Bjuggust hinir 4 eftirlifandi
menn við því, að banabylgjan mundi þá og þegar ríða
yfir skipið. Sögðu þeir, að ömurleg hefði ævin verið
meðan sjóarnir köstuðu fleytunni stjórnlausri á milli
sín og þeir gátu lítið aðhafzt sér til bjargar. En alltaf
flaut „Ánna“ gamla. Eftir 3 eða 4 sólarhringa tók veðr-
inu loks að slota, og voru þeir þá staddir djúpt suðvest-
ur af Reykjanesi. Þeir voru þá svo heppnir að á rann
Heima er bezt 227