Heima er bezt - 01.07.1959, Qupperneq 18

3. Sóttur eldiviður.
Það var á einmánuði veturinn 1902—1903. Eg var þá
vinnupiltur á Merkigili í Austurdal í Skagafirði, hjá
þeim hjónum, Sigurbjörgu Jónatansdóttur og Agli
Steingrímssyni. — Þetta vor, var orðið lítið um eldi-
við (sauðatað), og höfðu þau Merkigilshjón fengið lof-
orð, fyrir einum hestburði af eldivið, hjá Tómasi Páls-
syni bónda á Bústöðum, sem eru að vestanverðu í daln-
um, um 2 km. norðar en Merkigil, sem er að austan-
verðu í dalnum. F.ystri Jökulsá fellur í djúpu gljúfra-
gili milli bæjanna. Isbrýr höfðu verið á 3 hyljum í ánni,
um all-langan tíma, en einn morguninn leit út fyrir
frostlinun, og bað þá Sigurbjörg okkur tvo vinnupilta,
mig og Magnús Magnússon, að reyna að ná í eldi-
viðinn.
Lögðum við af stað með poka, reimabönd og langa
broddstafi, niður að svonefndum Bæjarhyl, sem er beint
undan Merkigilsbæ. Er við fórum að reyna ísinn, var
hann að verða eins og grautur, en samt gátum við
kóklast yfir á stjórum jökum, sem höfðu frosið fastir
í ísnum. Sá ég strax að ekki var hugsanlegt að fara þarna
yfir með eldiviðinn, en vonaði að fært yrði með hann
á Sauðabælishyli, sem er um 3 km innar. A svonefnd-
um Langhyl, sem er nær því miðja vega milli bæjanna,
var ekki hugsanlegt að koma honum upp að austan,
sökum ógengra kletta.
Elröðuðum við nú förinni að Bústöðum, létum í pok-
ana og fengum þar hest til að flytja þá á, og mann til
að taka hestinn til baka. Þegar við komum á móts við
Merkigil, var áin þar „Ianda-auð“. Héldum við síðan
áfram inn á Sauðabæli, en þar var þá sömu sögu að
segja. — Nú voru góð ráð dýr. Langt að fara inn á ldáf,
hjá Skatastöðum, ekkert leyfi fyrir hestinum svo langt,
og maðurinn, sem með okkur var, mátti ekki vera að
því sökum heimastarfa. — En „Steinboginn“?
Spölkorn norðan við Sauðabæli, rennur Jökulsá í hvít-
freyðandi, hyldjúpum streng á milli tveggja klappa.
Munu vera um 5 álnir (ca. 3 metrar) á milli þeirra,
þegar áin er í minnsta vexti, og það var hún í þetta
sinn.
Gilið að ánni er þarna farið að grynnast mikið, og
þarna skildum við pokana eftir, á gilbarminum, að vest-
an. Eftir það urðum við fylgdarmanninum samferða
út á móti Merkigili. Ég vissi um einn fullorðinn karl-
mann þar heima, annan en húsbóndann. Kallaði ég nú
yfir gilið og bað rnann þennan (Eirík Gíslason) að
koma með planka, sem ég vísaði honum á hvar væri
— inn á Steinboga, og gerði hann það. Plankinn mun
hafa verið um 6 álnir á Iengd, 6 þml. á breidd og 2 þml.
á þykkt. Þennan planka Iögðum við svo yfir ána og
reyndum við að gera hann vel stöðugan á ldöppunum,
en þær voru dálítið klökugar, og komu broddstafir
okkar þar í góðar þarfir. Skiptum við svo hvorum poka
í 2 hluta. Þeir Eiríkur og Magnús héldu svo við sinn
plankaendann hvor, en ég bar yfir í fjórum ferðum,
eða um 25 kg í ferð. Svo lét ég Magnús fara yfir, og síð-
ast kom ég sjálfur, og var þá aðeins haldið við plankann
að austan, og var ég hálfhræddur við þá ferðina, en
hún gekk vel eins og hinar, og nú var allt austan ár,
en talsverð glæfraför var þetta. —
Sigurbjörg húsmóðir okkar og ýmsir fleiri, lofuðu
guð fyrir að við værum komnir heilir úr þessari raun.
Og síðan sagði Sigurbjörg hlæjandi: „Aldrei fór þó svo,
að guð væri ekki lofaður, ykkar vegna, strákar mín-
ir.“ —
Allmörgum árum síðar sundreið ég Jökulsá á Sauða-
bælinu á Blæ mínum, og veit ég ekki til að neinn hafi
farið þar yfir á hesti, annar en ég, en þetta var lítil
hætta, því áin var í minnsta vexti.
Þegar ég var unglingur á Merkigili, var mér sagt að
þeir Jóhann, fyrri maður Sigurbjargar á Merkigili, og
Guðmundur vinnumaður hans (faðir Ingu, er var mjög
lengi þar vinnukona) — hefðu vaðið Jökulsá, í gilinu
fyrir utan og neðan Merkigil. Hygg ég þetta satt vera,
og mun þetta einstakt afrek.
4. Yfir Héraðsvötn 3. janúar 1906.
Veturinn 1905-1906 var ég barnakennari í Flugumýr-
arsókn í Skagafirði. Fór ég á milli jóla og nýárs, vestur
að Æsustöðum í Langadal, til að finna skólabróður
minn, Sigurð Pálmason og fólk hans. Á Æsustöðum
vann ég vorið áður og nokkuð af sumrinu. — Frá Æsu-
stöðum fór ég um kl. 2 e. hád. 3. jan. og fylgdi Sigurður
Pálmason mér, á hestum, austur að Vatnshlíðar-vatni.
Asahláka hafði verið frá því á nýársdag, og var svo
einnig þennan dag. Er við Sigurður skildum, batt ég á
mig skauta, er ég hafði meðferðis, og fór á þeim svo
langt, sem ísinn á vatninu leyfði. Hraðaði ég svo för
minni, eftir getu, en samt var um dagsetur, er ég fór
fram hjá Víðimýri, og skall nú á hlákumyrkur, eins og
það er, þegar þykkt er loft og rauð jörð, og hvorki
tunglskin eða stjörnuljós. — Ekki eru það mikil með-
mæli með mér, sem vetrarferðamanni, að ég var staf-
laus. Hafði aðeins ólarlaust svipuskaft í höndum, smíðis-
grip eftir Hannes á Eiðsstöðum í Blöndudal, er ég var
beðinn fyrir að vestan. Einnig skautana, og smáböggul
með skóm og sokkum. — Yfir Húseyjararkvísl, kóklað-
ist ég á jakastíflu í myrkrinu, og var það víst fremur
fyrirhyggjulítið ferðalag, en gekk þó vel. Brokkaði ég
svo austur yfir „Hólminn“, og kom austur að Héraðs-
vötnunum nokkuð utan við bæinn Velli. Glórði ég í
það í myrkrinu, að við landið að vestan, væri talsvert
vatn ofan á ísnum, og auðvitað gátu verið vakir með-
fram bakkanum. Um 3—4 metra frá bakkanum, þóttist
ég grilla í að ísinn væri þur, því þar var liturinn Ijósari.
Ég gat aðeins reynt ísinn, niðri í vatninu, með fótun-
um og haldið mér í hnausa framan í bakkana. Þetta
var auðvitað bandhringlandivitlaust ferðalag. Ég átti að
fara heim að Völlum, og fá þar gistingu, eða a. m. k.
fá þar Iánaðan staf. En þvílík hyggindi, hvörfluðu ekki
að mér. — Bara áfram austuryfir. Og ég sleppti hnausn-
um í bakkanum og óð hiklaust fram á ísinn. Vatnið
var vel í mitt lær, fyrst við bakkann, en grynnti svo
238 Heima er bezt