Heima er bezt - 01.02.1962, Síða 15

ÞORSTEINN JOSEPSSON:
Harmleikurinn í Sauðaclal
C^j öngur Vatnsdælinga í fyrstu leit eru langar
og vara hátt upp í viku hjá þeim sem lengst
J fara. Göngur hafa frá öndverðu þótt
skemmtileg tilbreyting frá heyönnum sum-
arsins og ungir sem gamlir fagna því ákaflega að mega
fara í haustleitir suður á heiðar.
Oftast nær eru göngurnar leikur einn þegar gott er
veður og sýn til fjalla. Þá eru menn í sólskinsskapi,
ríða geyst þar sem því verður við komið og syngja,
glíma og leika sér þegar komið er í náttstað að kvöldi.
En einstöku sinnum hefur það komið fyrir að gam-
anið hefur kárnað. Það er ýmist þegar þoka skellur
skyndilega yfir, því á heiðum uppi eru kennileiti fá og
ekki nema fyrir öruggustu menn að rata, en einkum
aukast erfiðleikarnir samt til muna þegar hríðarveður
brestur á, eins og stundum hefur komið fyrir í leitum.
Þess er t. d. getið að haustið 1907 hafi gangnamenn
orðið að skilja við farangur sinn á fjöllum og ríða til
byggða vegna stórhríðar. Fjórum árum seinna brast á
norðan stórhríð fyrir miðjan septembermánuð með
þeim afleiðingum að margt fé fennti. Gangnamenn urðu
að reiða með sér hey handa hestunum og víða náði
snjórinn hestunum í kvið.
Stórviðri á Stórasandi.
En versta veður og það eftirminnilegasta fengu
Vatnsdælir í göngum haustið 1916. Taldi Agúst á Hofi
það vera harðasta veður, sem hann myndi eftir á fjöll-
um og hreina niildi að ekki hlauzt manntjón af. Ágúst
var þá sjálfur í svokallaðri Fljótsdragaleit, en í Fljóts-
drög fara þeir sem lengst sækja að norðan og stóð sú
leit í sex daga.
Morguninn sem gangnamenn lögðu norður yfir
Stórasand var komið svo rnikið veður, hríð með frost-
hörku, að í mestu erfiðleikum gekk að koma farangri
á hestana, því bæði var það að þeir voru ókyrrir og
eins hitt að reiðtygi og farangur gaddfraus á sömu
stund.
Norður á Sandi herti veðrið til muna og var það ráð
tekið að tveir ratvísustu mennirnir, Guðjón Hallgríms-
son frá Hvammi, sem var gangnaforingi, og Ágúst
Jónsson á Hofi færu fyrir, en tveir aðrir röskleikamenn
ráku lestina og gættu þess að engir týndust. En svo
var hríðin myrk að aldrei sást milli manna og þeirra
öftustu og voru þó ekki nema 11 menn í hópnum.
Niu tíma ferð í tjaldstað.
Á Stórasandi er landi þannig háttað, að kennileiti eru
engin og ekkert sem unnt er að átta sig á. Það gengur
því ótrúleika næst þegar menn rata í þvílíkum veðrum
og fara strikbeint á ákveðinn stað, áttavitalausir, eins
og venja var í leitum allt fram á þennan dag. Eftir 9
klukkustunda hvíldarlausa ferð í þessu ægiveðri kom-
ust leitarmennirnir loks á efstu haga, norðan Sands og
reistu þar tjöld sín. Engum varð þó svefnsamt þá nótt
sökum veðurofsa og kulda, enda varð að vaka yfir
hestunum.
Sagði Ágúst á Hofi að aldrei í sinni fjallgöngutíð
hafi menn verið nær því komnir að gefast upp og í
þessu veðri norður yfir Stórasand. Kvaðst hann ekki
Ingvar Steingrinisson frá Hvammi. Hann var aðeins tólf ára
gamall, þegar hann lá úti í stórhríð að nœturlagi með látnum
manni.
Heima er bezt 51