Heima er bezt - 01.07.1962, Blaðsíða 12

SIGURÐUR ÞORSTEINSSON:
Hrakninoar á Skeiðarársandi 1888
Sagt er að á fyrri öldum hafi verið ágætt útræði
við Ingólfshöfða í Öræfum, en það lagzt niður
af því að vörin við höfðann eyðilagðist af sand-
burði um miðja 18. öld. — Þama fórust bátar
hver eftir annan „í tiltölulega góðu veðri“ á árunum
1755—1760. Drakknuðu þá nokkrir nafnkunnir Öræf-
ingar. Þó voru þeir miklu fleiri sem ekki eru nafn-
greindir. Eftir þessar slysfarir varð lítið um sjóróðra
héðan, því ströndin liggur fyrir opnu úthafi, en stór-
kostleg jökulhlaup og margar vatnsmiklar ár hafa hlað-
ið upp við ströndina eyrar og grynningar, þar sem
margfaldir brimsjóar hamast sífellt, nema í mestu blíð-
viðrum, helzt í hægri norðvestan átt. Þá var stundum
róið til fiskjar en aflinn var einatt lítill, því síðara hluta
vetrar þegar fiskur gekk á grunnmið var oftast ófær
sjór. — Það bætti nokkuð úr aflalaeysinu, að allt þang-
að til að togveiðar komu til sögunnar hér við land, rak
hér venjulega á fjörurnar mikið af fiski á góu og ein-
mánuði; varð þetta ómetanlegt bjargræði fyrir Óræf-
inga, sem lifðu þá oft við þröngan kost þegar kom fram
á útmánuði.
Öll býli sveitarinnar áttu fjöru, þeir sem ekki áttu
þangað mjög langa leið fóru um fjöruna sína á hverj-
um morgni meðan ganga var nærri landi og von þótti
um fiskreka, þurftu menn að vera komnir þangað þeg-
ar birta tók af degi svo hrafn og máfur æti ekki fisk-
inn, sem stundum var þó mikið rifinn og heldur ókræsi-
legur. Öðru hvoru fór fólk erindisleysu, en samt eiga
margir skemmtilegar endurminningar um þessar ferð-
ir, því dýrmætt happ þótti að hverjum málsverði sem
tókst að draga í búið, svo fundu menn líka stöku sinn-
um svo hestburðum skipti á fjöru sinni af fiski sem
rekið hafði á einni nóttu, en svaðilfarir gátu þessar
fjöruferðir orðið, því alltaf var farið þegar fært þótti
og oft teflt í tvísýnu, en ekki er annað kunnugt en að
allir hafi sloppið örkumlalaust, nema Skaftfellingar,
sem nú verður sagt frá.
Bjarni Sigurðsson.
Það var árið 1888, á sjálfa Maríumessu, sem þá bar
upp á Pálmasunnudag, að hér gerði fremur vondan byl.
Um hann þarf ekki að fara mörgum orðum, því enginn
skaði varð þann dag hér í sveit. — Gísli Þorvarðarson,
sem síðar bjó í Papey, var þá mikill bóndi á Neðri-
Mýrinni (Fagurhólsmýri), þar hjá honum var þá
vngsta systir hans, Matthildur, á 15. aldursári, bráð-
myndarleg, fjörug og fljót í öllurn snúningum. Hann
sendi hana á fjöru mjög snemma þennan morgun, og
það kom henni að góðu haldi, því er lengra leið fram
á inorguninn hvessti svo að snjórinn fór að rjúka, og
eigi leið á löngu þar til kominn var grenjandi bylur.
Gísli ætlaði að æða af stað, til að leita að systur sinni
en þá kom hún heim, svo þetta blessaðist ágætlega, því
skammt er á fjöru frá Fagurhólsmýri.
Næsta dag, 26 .marz, var veður þannig, að skýja-
bakki var yfir hafinu, en að öðru leyti heiður himinn,
blíða og Iogn og naut vel sólar en feikilega mikið frost.
Um kvöldið rokhvessti með nístandi norðankólgu og
skafrenningi. Þann morgunn fóru Svínfellingar og
Skaftfellingar á fjöru. Þegar veðrið skall á, áttu Svín-
fellingar skamrnt eftir til bæja og komust heim til sín
þrautalaust. — Þeir voru mjög hræddir um Skaftfell-
inga, því þeir vissu, að þeir höfðu ætlað þennan dag á
sandfjörur, sem liggja fyrir Skeiðarársandi, og var leið-
in þangað út eftir frá Skaftafelli um 35 kílómetra, og
fjaran þar að auki nálægt 18 km löng.
Á því herrans ári sem hér ræðir um, bjuggu í Skafta-
felli þessir bændur: í Böltanum Magnús Sigurðsson frá
Hofs-Koti, sem síðar varð mesti bóndi í Öræfum.
Vinnumaður var þá hjá honum, sem Þorsteinn hét
Snjólfsson, hann var frændi húsbónda. Þorsteinn tól,
hinn skáldmælti, fjölhæfi og listfengi bóndi á Hofi var
langafi þeirra. í Selinu bjó Einar Jónsson. Sagt er að
ættmenn hans hafi búið í Skaftafelli síðan á söguöld.
I Hæðunum bjó Jón Einarsson, hagleiksmaður mikill,
hann og Einar í Selinu voru systkinasynir.
Jón var ekki heima þennan dag, hann var í smíðum
austur á Hnappavöllum, hjá Páli Bjarnasyni. Því voru
ekki aðrir karlmenn á bænum en Sigurður Sigurðsson
bróðursonur Jóns. Sigurður fluttist til hans 8 eða 9 ára,
en var nú 15 ára gamall. Á þeim aldri eru unglingar
ekki fullharðnaðir, en Sigurður var alvanur göngum og
þótti mesti röskleikapiltur. Þá var í Hæðunum vinnu-
kona, Guðrún Ólafsdóttir, systir Lofts pósts á Hörgs-
landi, hún var stjúpmóðir Sigurðar. Guðrún var amma
Sighvats Davíðssonar, bónda á Brekku í Lóni. Guðrún
gat þess síðar, að drengurinn hefði ekki átt að fara, en
F.inar ætlaði að taka hest af þeim í Hæðunum, en af
því að svo var talað um það, að betra væri að þeir
færu þrír, þá var ákveðið að Sigurður færi með þeim
Einari og Þorsteini. Hvernig þeir voru útbúnir er mér
ekki kunnugt, nema þeir voru á selskinnsskóm, sem
232 Heima er bezt