Heima er bezt - 01.01.1965, Side 30

Ein er mjúk, en önnur sár,
en þó báðar heitar.“
Hin hljóðar svo:
„Ast er föstum áþekk tind.
Ast er veik sem bóla.
Ast er fædd og alin blind.
Ást sér gegnum hóla.“
í þessum landskunnu stökum kemur skýrt fram þetta
tvíþætta eðli ástarinnar. Hún hefur hendur sundurleit-
ar. En þó báðar heitar. Hún er áþekk föstum tind, —
og hún er veik sem bóla. Traust eins og bjargið og
veik sem sápukúla. Það er ekki undur þótt vandfarið
sé með hana, ekki síður en viðkvæmnina — tilfinninga-
semina — en um hana er þetta sagt í einni ferskeytl-
unni:
„Viðkvæmnin er vandakind
veik og kvik sem skarið.
Hún veldur bæði sælu og synd,
svo sem með er farið.“
Ég þarf ekki að eyða miklu rúmi í það, að dásama
ástina og stöllu hennar viðkvæmnina, því að samkvæmt
eðli þessara drottninga tilfinningalífsins, þá hafa þær
lag á að kynna sig sjálfar.
Höfuð vandamál æskunnar tel ég það, að ná taum-
haldi á þessum drottningum tilfinningalífsins, því að
án hófsemi og sjálfstjórnar missir æskan allan unað
ástalífsins og kynnist hinum dekkri hliðum þess.-----------
Ekki þýðir að vera með neitt tæpitungumál um það,
að ástin, hin glæsta drottning tilfinningalífsins, á upp-
sprettu sína í kynhvötinni. Ástina og kynhvötina er
varla hægt að greina í sundur hjá venjulegu ungu, heil-
brigðu fólki, þótt svo sé að sjá, af æviminningum göf-
ugra manna, einkum forystumanna í samtökum trú-
aðra, sem þeir hafi náð svo miklu valdi á þessari drottn-
ingu lífsins, að þeim hafi aldrei fatazt stjórnin, og ástin
hafi aðeins verið þeim andleg nautn.
í siðfræði menningarþjóða er það líka talið hámark
mannlegs þroska, að kunna vel taumhald á þessari vold-
ugu dís eða gyðju mannlífsins.
En það hefur þó þótt brenna við hjá katólsku kirkj-
unni, að hún teldi allt í lagi með mistök ástalífsins, ef
leynd væri yfir þeim, og fyrr á öldum gátu menn með
fébótum þvegið sig hreina. Þessi aðferð katólsku kirkj-
unnar var þó ekki þroskandi eða mannbætandi, en þó
var eitt rétt í þessari kenningu. Hið rétta eðli ástarinn-
ar er að vera í leyndum. Ef það lögmál er brotið, er
þessi fagra dís mannlífsins lítillækkuð og hún svipt sín-
um helgasta hjúpi. Tjáning ástalífsins er líka í eðli sínu
algert einkamál tveggja mannlegra einstaklinga, og miss-
ir sinn sætanda unað ef frá því er vikið.-----------
En þar sem kynhvötin er talin uppspretta ástalífsins,
er það þá ekki einmitt þessi frumhvöt mannsins, sem
allir þurfa að beygja undir vilja sinn, — ná stjórn á? —
Jú, það er vissulega rétt, en vandinn er sá, að engin
algild kenning er viðurkennd í þessum málum og þótt
hún væri til, þá er persónuleiki og tilfinningalíf manna
og kvenna svo breytilegt og sérstætt fyrir hvem ein-
stakling í öllu sem snertir hin viðkvæmu ástamál, að
engin kenning eða fyrirmæli duga að fullu.
Ollum mun þó bera saman um það, að algert sak-
leysi æskunnar, sem svo er nefnt, ásamt rökréttri skyn-
samlegri fræðslu, sé bezta vömin, til að lenda ekki á
unga aldri á villigötum í ástamálum, en nokkuð munu
þó skiptar skoðanir sálfræðinga á hvaða aldursskeiði
fræðslan eigi að fara fram. Og öllum ber saman um það,
að sú fræðsla sé svo mjög vandasöm að fjöldi þeirra,
sem kenna eiga og leiðbeina æskufólki séu varla færir
um að veita þessa fræðslu. Það hefur því enn ekki verið
ákveðið eða fyrirskipað, að fræðsla um kynferðismál
fari fram í skyldunáms-skólum íslands. Enn er það því
svo, að sérhver ung stúlka og sérhver ungur piltur,
verður að fást við þetta vandamál æskunnar, að mesm
án handleiðslu eða stuðnings þeirra, er leiðbeiningar
gæm ef til vill veitt. Enn þá er það því gott upplag og
heilbrigðar heimilisvenjur, sem reynist bezta veganest-
ið á þessari hálu og vandrötuðu leið æskufólks.
í sambandi við þá álykmn mína, að fræðsla um þessi
mál sé vandasöm, ætla ég að segja hér frá kennslustund,
eða öllu heldur sýnishorni af kennslusmnd, sem ég var
viðstaddur á kennarafundi eða námskeiði í Dölunum
í Svíþjóð. Fundurinn var í Mora, sem er allstór kaup-
staður við vatnið Siljan í Dölum.
Námsstjórinn, sem ég hafði ferðazt með undanfama
daga milli skóla, í Dölunum, boðaði til fundar eða náms-
skeiðs fyrir kennara af hans námsstjórasvæði, en aðal
mál fundarins átti að vera hið mikla vandmál æskunn-
ar og skólanna, á hvern hátt fram skyldi fara fræðsla
um kynferðislíf í bama- og ungmenna-skólum. Aðal
málshefjendur á fundinum og leiðbeinendur, vom lækn-
ir frá Stokkhólmi og ungur kennari frá Gevle.
Þessi ungi kennari var talinn sérmenntaður í þessum
fræðum. Hafði verið við framhaldsnám bæði í Þýzka-
landi og Bandaríkjunum.
Læknirinn frá Stokkhólmi flutti fræðilegt erindi um
þetta efni við ágæta athygli kennara. En erindið var
aðeins fræðilegt. Lítið rætt sjálft vandamálið, eða á
hvaða aldursskeiði þessi fræðsla væri heppilegust.
Ungi kennarinn frá Gevle hafði á leiksviðinu hjá sér
15 börn, bæði stúlkur og pilta, sem virtust vera 12—13
ára. Elann ætlaði þarna að sýna kennurunum, hvemig
þeir ættu að kenna og leiðbeina í þessari grein nátt-
úrufræðinnar. Hann hafði tvær kennslustundir með
þessum börnum, og lét þau hvílast á milli. Börnin vora
greindarleg og prúð í framkomu. Kennarinn ræddi
fyrst um æxlun jurta og smá færði sig svo stig af stigi
upp eftir dýraríkinu, þar til komið var að spendýran-
um og þar með að manninum.
Börnin vora allan tímann hljóð og prúð, og svöraðu
greindarlega spurningum, sem kennarinn beindi til
þeirra.
26 Heima er bezt