Heima er bezt - 01.05.1965, Page 20

átt að gera. Ég er hrædd um, að þér verði aldrei mikil
not af henni, úr því að hún er frá honum Friðriki
gamla.“
Ég gerði ekki mikið úr þessari hættu, og sagði að ær-
in væri mjög snotur. Og nú væri karlinn dauður, svo
að fráleitt væri, að hann gæti beitt göldrum sínum leng-
ur. Var svo ekki meira rætt um þetta að sinni.
Nokkru eftir að allar göngur voru afstaðnar, var af-
réttin „gefin upp“, sem kallað var. En það þýddi, að
þaðan í frá mátti hver sem vildi fara í eftirleit í afrétt-
ina og leita hvarvetna þar sem kinda var von. Eftir
þetta beið ég ekki boðanna og fór margar ferðir í af-
réttina og var furðu fengsæll, því að ég fann talsvert
margt fé. Að vísu var sumt af þesu fé áður komið af
fjalli, en hafði sloppið aftur í afréttina. Þótti jafnan
minni fengur að finna þetta fé, þótt það væri raunar í
sömu hættunni og það óheimta. En eftirleitarlaunin
voru þá aðeins 1 kr. á hverja kind, en kr. 2.50 til kr.
3.50 fyrir það óheimta. Hver ferð tók aðeins einn dag
og stundum næstu nótt að nokkru leyti, því að oft var
nokkuð liðið á nóttina, er ég kom úr eftirleitinni.
Þegar ég hafði leitað í „nær-heiðunum“ þannig, að
ég taldi ekki líkur til þess, að þar væri fleira fé að
finna, þá fór mig að langa til að fara í „fjær-heiðina“,
en það tók alltaf tvo daga. Þá varð maður að liggja
yfir nóttina í köldum og lélegum gangnakofa. Ékki
þótti gerlegt að fara í þessa heiði einsamall. Víðáttan
var þar mikil, og fjarlægðin frá byggðinni ískyggilega
mikil, ef veður kynni að breytast. Ég hafði því auga-
stað á góðum manni til að fara með mér í þessa eftir-
leit. Hann hét Gunnar og átti heima eina bæjarleið frá
mínu heimili, en þangað var um klukkustundar gangur.
Það mun hafa verið hinn 7. nóv. að faðir minn lagði
af stað að heiman á hreppsnefndarfund, til að jafna
niður útsvörum. Á þeim árum var reikningsár hrepps-
ins frá fardögum til fardaga, en ekki almanaksárið eins
og nú tíðkast. Og þess vegna þurfti að jafna niður út-
svörunum í þessum mánuði. Ég bað föður minn að
koma við hjá Gunnari á leiðinni og skila til hans frá
mér, að ég óskaði eftir að fá hann í leitina með mér.
Þetta bar þann árangur, að Gunnar kom þegar um
kvöldið og gisti hjá mér um nóttina.
Næsta morgun vorum við á fótum löngu fyrir dag.
Við bjuggum okkur vel út með nesti og fatnað og
hugðum gott til ferðarinnar. Úti var stafalogn og svo
dimmt, að við áttum fullt í fangi með að þræða götu-
slóðana, sem liggja upp á heiðarbrúnina. Við gengum
því hægt og rólega, til að þreyta okkur ekki í byrjun
ferðarinnar. En er við höfðum gengið þannig tæpa
klukkustund, fór að snjóa. Þótt þetta væri ofboð mein-
leysisleg logndrífa, þá sáum við þegar, að þýðingarlaust
var að halda áfram. Við snerum því við og héldum
heimleiðis. Á heimleiðinni varð ég var við kindur, sem
hér áttu raunar ekki að vera. Þetta var efst í heima-
högum, en flest féð var komið niður í skógana, þar sem
það var öruggt á hverju sem gekk. — Þegar við komum
heim var dagur runninn og byrjað að birta. Gunnar
kvaddi mig í skyndi og hélt heim til sín, en ég fór að
sýsla við heimaverkin, svo sem að bera vatn og eldivið
í bæinn, taka til hey handa kúm og hrútum og annað
þess konar. Þegar ég hafði lokið þessum verkum, fékk
ég mér bita, og lagði síðan af stað út í hríðina til að
leita að kindum þeim, sem ég varð var við um morg-
uninn. Veðrið var hið sama allan daginn, stafalogn og
snjódrífa, svo að maður sá stutt frá sér. Ég leitaði í
fleiri klukkustundir en fann hvergi kindumar. Þóttist
ég þess fullviss, að þær hefðu hrokkið undan hundi
mínum, og haldið áleiðis niður í skóglendið. Ég sofn-
aði því áhyggjulítill um kvöldið.
Nú er skemmst af því að segja, að um miðja nótt
vaknaði ég við það, að komin var blind-þreifandi stór-
hríð með ægilegri fannkomu. Sú stórhríð stóð linnu-
laust allan næsta dag og nóttina þar á eftir. Það sló mig
ónotalega, þegar ég sá af hvaða átt veðrið stóð allan
þennan tíma. Hér var maður vanastur norð-austan
stórhríðum. En þessi stórhríð stóð af há-norðri, og það
var óvenjulegt og spáði ekki góðu.
Seinnihluta dags hinn 10. nóv. hægði veðrið nokkuð
og þá kom faðir minn heim af hreppsnefndarfundin-
um. Næsta dag — á Marteinsmessu — slotaði loks veðr-
inu og birti upp. Kom þá í ljós, að sunnan í allar brekk-
ur var komið svo mikið stórfenni að elztu menn mundu
ekki eftir öðru eins, að minnsta kosti ekki eftir einn
stórhríðarbyl. Undireins og birti fórum við að vitja um
féð í skóginum, og leið því öllu vel eftir atvikum. En
er við fórum að telja, kom í Ijós að tólf ær vantaði. Við
leituðum hvarvetna, en fundum ekki. Það var því aug-
Ijóst mál, að þær höfðu farið í fönn. — „Ekki er lengi
að skipast veður í lofti,“ segir gamall málsháttur, og
sannaðist það að þessu sinni. Fáum dögum eftir stór-
hríðina snerist vindur til suðurs og brá til hlýinda.
Gerði þá svo ofsalega hláku, að allan snjó tók upp —
nema stórfennið, sem ekkert vann á. Síðan frysti og
gerði langvarandi stillur. Þá varð mönnum tíðförult á
milli bæja, til að spyrja frétta og segja fréttir. Var þá
ekki um annað rætt en bylinn mikla og afleiðingar
hans. En það voru engar gleðifréttir, sem bárust á milli
bæjanna. Alls staðar vantaði fleira eða færra af fé. Og
svo var þá búið að leita vel, að fullvíst var, að allt þetta
fé hafði farið í fönnina, og það var fleiri hundruð fjár
í allri sveitinni. Og átakanlegust var þó vissan um það,
að mikill meirihluti þessa fjár, var lifandi í fönninni og
mundi svelta þar í hel. í fleiri áratugi hafði fé ekki
farið í fönn þama í sveitinni, svo að enginn kunni ráð
til bjargar. Það ríkti hvarvetna örvænting og sorg um
alla sveitina. Það var ekki fyrst og fremst skaðinn, sem
menn hörmuðu, þótt mikill væri, heldur miklu fremur
það, að vita fleiri hundrað fjár svelta í hel í fönninni.
„Þegar neyðin er stærst, er hjálpin næst,“ segir gam-
all málsháttur. Þær fréttir bárust um sveitina — líkt og
hvalfregn í gamla daga — að í næstu sveit væri tík ein,
sem hefði þann einkennilega hæfileika, að geta fundið
fé í fönn. Þetta þóttu vitanlega stórtíðindi og glæddi
vonir manna. Eigandi þessarar dásamlegu skepnu hét
180 Heima er bezt