Heima er bezt - 01.08.1977, Side 26

Ef trúa má ýmsum blaðaumsögnum og ummælum frá
nítjándu öld, hefur söngur íslendinga verið all kynd-
ugur, svo ekki sé meira sagt. Einkum er það þó kirkju-
söngurinn sem fær harða dóma, sagður „líkari útburð-
arveini en lofsöng siðaðra manna“. Minna er rætt um
veraldlega sönginn. Má þó ætla að skrykkjóttur hafi
hann verið á gleðimótum, a. m. k. þar sem sterkar veig-
ar voru hafðar um hönd, en sennilega hafa menn ekki
verið nándar nærri eins uppnæmir fyrir slíku eins og
þegar lofsyngja skyldi guð sinn í guðshúsum. En hvort
sem landinn hefur nú sungið eins hroðalega og ýmsir
fyrri tíma smekkmenn á söng vilja vera láta, laðar
margur „söngdómurinn fram bros á vör hjá nútíma-
manni sem gluggar í þá. í blaðinu Norðanfara sem
kom út á Akureyri á árunum 1862—1885 var þetta eitt
sinn sagt um söng í kirkjum m. a.: „... Það er alloft
svo í kirkjum, að það er ekki nóg með það, að sinn
hefir eiginlega hvert lagið, eða lagmyndina, að nokkru
leyti frábrugðið, hver upp á sinn hátt, heldur og kepp-
ist stundum hver fram yfir annan, svo einn eða tveir
eða svo eru lengst á undan, en forsöngvarinn sjálfur
þó, ætla ég, sjaldnast í þeirra tölu; nú, þeir stökkva fram
yfir hann, þrátt fyrir hans þakk, rétt eins og í veð-
hlaupi....“
í blaðinu Norðlingi sem einnig var gefið út á Ak-
ureyri á árunum 1875—1882 mátti lesa þetta m. a.:
„... Það er óheyrilegt hvernig menn, sem annars hafa
ekki afleit hljóð, afskræma þau með alls konar hnykkj-
um og rykkjum og dillandi viðhöfn ... Það er reglu-
legt hneyksli að heyra hvernig söngurinn fer víða fram
í kirkjunum. Þar er einatt sálmalagið sungið ramm-
skakkt og skælt. Sumir eru á undan í versinu, sumir á
eftir, sumir streytast við að belja sem barkinn þolir
og hafa langar lotur, en þó tekur út yfir þegar einhver,
sem hyggst hafa meiri og merkilegri hljóð en hinir,
rekur upp gól með glymjandi rödd sem kallað er að
fara í tvísöng....“
En svo sem nútímamanni þykir þetta furðuleg lýsing
á kirkjusöng forfeðranna, er þó enn kyndugri frásögn
Jónasar Hallgrímssonar skálds á messu í kirkju einni
og örlögum forsöngvarans. Lýsingu Jónasar má flokka
undir harmskop, þótt ég dragi það í efa að margir sam-
ferðamanna hans hafi tekið henni með bros á VÖr Og
viljað nefna hann „listaskáldið góða“.
ÞORKELL ÞUNNI
Friðar biðjum Þorkeli þunna,
þagnar er hann sestur við brunna;
óskemmtileg ævi mun vera
ekkert sér til frægðar gera.
Fyrrum hann í söngmanna sessi
sagt er gæti tekið á vessi:
há-beljandi glumdi við gleði,
golufylltur naumast sér réði.
Uppstigningar æðstum á degi
engin von er söngmaður þegi.
Hermdu, Bragi, höfðingi ljóða!
hvernig gekk þá „skrímslinu góða“?
Að er komið útgöngusálmi; —
eins var það sem gneistar í hálmi,
þegar rauðum þeytir upp glóðum:
Þorkell verður allur að hljóðum.
Hausinn upp að kórstaf hann keyrir,
kúgast, svo úr nefinu dreyrir,
úr sér másar óskaparoku,
álíkt dimmri leirhverastroku.
Eins og þegar flugdrekar forðum
fleyttu um loftið glóandi sporðum,
skyggðu fyrir sólina sælu,
sátu menn í gjörningabrælu. —
Svo var inni í kórnum að kalla;
kreppist hý á öldruðum skalla;
sumir hættu sjálfir að drynja,
sumir fóru að emja og stynja.
Allir snéru augum frá jörðu,
upp í rjáfrið grátandi störðu;
skalf og sveigðist þakið út þanda
Þorkels fyrir losnuðum anda.
Geggjast allur goðsorða lestur,
á grátunum tvístígur prestur,
hleypur nú í hempuna vindi,
hrökkur út úr kirkjunni í skyndi.
266 Heima er bezt