Heima er bezt - 01.06.1984, Side 22

Steincke fór með þenna áðurtalda
búnað í ferðalagið 1855, og þótt hann
að því sinni kæmi ekki heim með
risasmokk bar söfnun hans frábæran
árangur. í aðfangabók II. deildar
Dýrasafnsins er færð löng skrá 28.
nóv. 1855 yfir fjölda dýra frá íslandi,
sem Steincke kaupmaður hefir safn-
að. Sérstaklega er getið um mjög fall-
egt eintak af Echiurus (ormur) og
nokkrar Sarsiur (hveljutegundir) fall-
eg eintök. Steenstrup talar um þetta
safn í bréfi 8. maí 1856 á þessa leið:
„Afhinum 25 tegundum voru svo
mörg falleg eintök af þorra þeirra,
að sérhvert safn mundi vilja hafa
þau til sýnis, og öll voru dýrin not-
hœf til skoðunar og rannsókna
vorra “.
Um risasmokkinn segir hann:
„Því miður varð ritgerð minni um
stóru smokkfiskana ekki lokið að
þessu sinni, því að henni verða að
fylgja svo margar eirstungutöflur,
en ég vona fastlega, að ef þér skyld-
uð komast yfir nokkuð nýtilegt af
því tagi á fslandi, þá munið þér hr.
Steincke ekki láta það undir höfuð
leggjast að varðveita það svo vel sem
unnt er. “
(Ritgerðin, sem Steenstrup minnist
á, kom fyrst út 42 árum seinna, ári
eftir andlát Steenstrups, en Steincke
var þá látinn fyrir sjö árum).
Ferð Steinckes til íslands 1856 bar
einnig góðan árangur, eins og sjá má
af áður nefndri aðfangabók. Auk þess
að safna við Eyjafjörð safnaði hann
við Skagaströnd og á leiðinni til fs-
lands „12 mílur norður af Fœreyjum. “
Af bréfi til Steenstrups 1857 sést, að
Steincke fór enn til íslands en í það
sinn fyrr á árinu en venja var, því að
bréfið er dagsett 25. apríl og fylgdi því
kassi með glössum og vínanda en
einnig ósk um nýtt athugunarefni,
„ég sendi yður upplýsingar mínar
um geirfuglinn og örlög hans, sem
þér ef til vill getið stytt yður við
klukkustund eða svo á hinni til-
breytingarlausu sjóferð, og ég bið
yður vinsamlegast að skrifa hjáyður
allt, sem þér með fullri vissu getið
um hann frétt “.
— En þetta var of seint. Síðasti
geirfuglinn hafði verið drepinn 1844
eða 13 árum fyrr. — En Steenstrup
gleymdi ekki risasmokknum.
„Hið sama vildi ég biðjayður um
með hina risavöxnu smokkfiska,
sem einhverntíma hljóta að verða á
vegi yðar“.
En í þetta sinn varð eftirtekjan rýr:
Nokkrir Ixodes maurar, teknir af
teistu og fáeinar brennihveljur. í að-
fangabókinni stendur:
„Farið var of hratt yfir til þess að
unnt vœri að safna meiru. Glösin,
sem afgangs eru geymast til ncestu
ferðar. “
Árið 1858 safnaði Steincke ekki
aðeins sjálfur, heldur fékk hann einn-
ig Jakob Möller verslunarþjón á Ak-
ureyri til að safna handa Dýrasafninu.
Hann var sennilega sonur E.E. Möll-
ers verslunarstjóra, er síðar getur. Ár-
angurinn var fjögur glös með sjávar-
dýrum, sem Steincke safnaði á Húsa-
vík, og níu glös frá Möller frá Akur-
eyri. Steincke skýrði Steenstrup frá
þessu í bréfi 23. sept 1858, og á bréfið
hefir Steenstrup skrifað uppkast að
svari, eins og venja hans var:
„hefi lofað að senda Möller kassa
með glösum og litla botnsköfu, sem
kostar. .. “ (ólœsilegt).
Næsta ár 1859 hélt Jakob Möller
áfram að safna, og er þess getið um
það sem safninu barst það ár frá ís-
landi að það sé að mestu frá Möller. í
bréfi frá 26. nóv. 1859 gerir dr. phil.
Chr. Lútken7, aðstoðarmaður Steen-
strups grein fyrir, hvað safnast hefir
það ár. Sérstaklega getur hann þar um
möttuldýrið, Petonia villosa,“
sem nýlega er fundið fyrsta sinn við
strendur Noregs“.
Möller sá, sem getið er í síðara
uppkasti Steenstrups er sennilega Ed-
vald verslunarstjóri, sem síðar varð
tengdafaðir Steinckes, en Steincke
hefir fengið hann til að vinna fyrir
Dýrasafnið, svo sem sjá má af bréfum
hans um árabil. Fyrsta bréf Möllers er
frá 1860, þar þakkar hann fyrir glasa-
kassa, sennilega þann sem áður var
getið, en síðasta bréfið er frá 1878.
Auðsætt er, að Möller hefir fengið
greiðslu fyrir ómak sitt, gagnstætt því
sem var um Steincke, því að í bréfum
sínum þakkar Möller hvað eftir annað
fyrir „greiðslur sem hann hafi fengið“.
Hann hefir litið á óskir Steenstrups
7. Chr. Liitken (1827-1901) danskur
dýrafræðingur og prófessor.
sem beinar pantanir, því að þegar
Steenstrup vegna Lútkens óskaði
eftir háfiskum, kvartar Möller yfir því,
að hann hefði ekki fengið pöntun á
þeim fyrr,
„því að fyrir nokkrum árum náðist
beinhákarl í Flatey á Skjálfanda, og
hefði verið létt fyrir mig að ná í
hluta úr beinagrindinni. “
En pöntunin hefir að þessu sinni
verið smokkfiskar, en eins og síðar
segir varð hann til þess að senda
Dýrasafninu ef til vill merkilegasta
gripinn af öllu þvi, sem það fékk frá
Akureyri á þessum árum.
í síðari Akureyrardvöl sinni
1860-1874 sendi Steincke safninu
gripi við og við eftir því sem þeir bár-
ust honum í hendur, en ekki var um
reglubundna söfnun að ræða eins og
verið hafði á sumarferðum hans árin á
undan. I. deild Safnsins keypti dálítið
af fuglahömum, beinagrindum og
eggjum frá Akureyri. Sennilega hefir
það verið fuglasafn úr eigu Möllers,
en hann hafði beðið Steenstrup í bréfi
að útvega kaupanda að því, þar eð
hann vildi selja það. Safnið hefir
fengið augastað á fuglum Möllers, og
Steincke síðan verið meðalgöngu-
maður við kaupin. Um fuglasafn
þetta segir í aðfangabókinni, að það
sé mjög fallegt og fullkomið“.
Og um einstaka gripi er sagt,
„fallegur hamur“ eða „mjög falleg-
ur“ o.s.frv.“
Á þessum árum sendi Steincke I.
deild Dýrasafnsins nokkrar hagamýs,
og II. deild sendi hann sjávardýr,
meðal annars vel með farna vogmeri í
saltpækli. Steincke hafði stöðugt vak-
andi auga á risasmokkum, sem
Steenstrup sífellt hafði jafnmikinn
hug á. Hann skrifar mjög fagnandi í
bréfi 23. ágúst 1861:
„Loksins hefi ég þá ánœgju að
senda yður hina lengi þráðu
smokkfiska frá fslandi. Þrjá þeirra
rak fyrir nokkrum dögum“.
Það kom raunar seinna í ljós, að
þetta voru einungis óvenju stórvaxnir
einstaklingar af kolkrabba, sem er al-
gengur í Norður-Atlantshafi, smá-
vaxnari að vísu en engan veginn
sjaldséður við ísland. Steincke segir
sjálfur um útbreiðslu hans í Eyjafirði í
bréfi 1. des. 1873: „fremur sjaldgœfur
við Akureyri, kemur þó stundum í
202 Heima er bezt