Æskan - 01.10.1976, Side 43

Rófur og næpur eru, eins og al-
kunnugt er, tvíærar jurtir, sem safna
næringarforða fyrra sumarið, en bera
ólóm og fræ hið síðara. En stundum
taka þær upp á því að blómgast á
fyrsta sumri. Hvers vegna? Þær hafa
t>á venjulega orðið fyrir áfalli eða ein-
hverjum hnekki, t.d. vorfrosti eða kál-
^aðkur hefur nagað ræturnar. Þá
bregða þær venju sinni og bera blóm
°9 fræ sama sumar og þær uxu upp af
af fraei- Það er eins og þær eftir áfallið
v'lji auka kyn sitt sem allra fyrst og sjá
Um að viðhalda ættinni. Þannig er því
farið með fjölmargar jurtir, og svipuð
fyrirbæri eru einnig kunn í dýraríkinu.
Viðhald stofnsins umfram allt annað.
Skilyrðin eru hörð í fjallaauðnum
'~aPplands og á freðmýrum Síberíu.
Shjórinn liggur þar víða 9 mánuði á
ari. Samt hafa hreindýrin fleytt þar
fram lífinu frá alda öðli. Hreinkýrin er
fyrnd, en það eru hindir hjartardýr-
ar>na annars ekki. Svíinn V. Björn-
sfröm seturfram kenningu um, hvaða
9a9n hreinkúnni sé að hornunum.
m fengitímann á haustin heyja
reintarfarnir miklar orrustur um
reinkýrnar og beita þá óspart horn-
Unum. En síðan fella þeir hornin, áður
en veturinn gengur í garð. Hreinkýrn-
ar halda aftur á móti hornum sínum
a^an veturinn allt fram að burði í maí.
Gamlir hreinhirðar segja, að kýr
*eö kálfi beri hornin lengur en geld-
I s^rnar- — Á veturna krafsa hreindýrin
Sr*jóinn burt með framklaufunum til
ná til jarðar í hreindýramosa og
|9ras- Snjórinn er oft svo þykkur, að
^ýrin verða að grafa það djúpar gryfj-
r' að vart sér á meira en bakið á
eirn, og þau hnoöast og berjast um
’ ^atarholurnar". Hreinkýrnar standa
•^SKAN-íbókaskrá
INGÓLFUR DAVÍÐSSON:
Náttúran veit sínu viti...
þá betur að vígi en tarfarnir vegna
horna sinna, og reka þær oft tarfana
burt úr kröfstrunum.
Oft falla hreindýr í hörðum vetrum.
Þá gerir minna, þótt tarfarnir falli; þeir
hafa þegar gegnt hlutverki sínu, en
kálffullar kýrnar verða að lifa til að
halda ættinni við. Á haustin eru tarf-
arnir vel haldnir og fullir af þrótti.
Hlaupa þeir þá langar leiðir til að finna
kýrnar, berjast um þær og þeir sterk-
ustu fullnægja þeim. En í lok fengi-
tímans eru tarfarnir orðnir magrir og
slæptir af erlinum, en kýrnar eru þá'
enn feitarog pattaralegar — og betur
búnar undir veturinn. Viðhald ættar-
innar hvílir þá líka á þeim.
Laxinn gengur í árnar til að hrygna.
Hrygningartíminn reynir mjög á hann
— bæði kynin —, svo að þau eru
horuð og slæpt í lokin, berast með
straumi til hafs og farast hópum sam-
an. Hvers vegna heldur náttúran ekki
verndarhendi yfir hrygnunni fremur
en hængnum? Jú, hrygnan hefur
þegar lokið hlutverki sínu. Frjóvguð
hrogn hennar bíða vorsins á árbotn-
inum.
— Nei, ég ð heima á stofu- AuglýsinqamaSurinn: — Get-
hæðinni. Ég þoli nefnilega svo urSu ekki skroppiS ofan, dreng-
illa aS ganga stiga. ur minn, og keypt fyrir mig
tyggigúmmí?
blaðsins eru í boði úrvalsbækur í hundraðatalL
41