Heimilisblaðið - 01.12.1966, Blaðsíða 10

Keisaraleg ráðgáta
Alexander I. Rússakeisari dró sig í hlé frá heiminum og liföi
sem einbúi i Síberíu.
Þegar Versalafriðurinn var saminn, voru
örlög Evrópu og útlit Hennar á landakort-
inu ráðin af hópi misjafnlega útsmoginna
stjórnmálamanna. Rúmum hundrað árum
áður hafði mjög svipað átt sér stað. Eftir
langvarandi Napóleonsstyrjaldirnar komu
hofmóðugir furstar landanna saman í Vín-
arborg árið 1814, til þess að skipta á milli
sín reitum landabréfsins. Atkvæðamestur
maður á þeim fundi — og jafnvel sá slyng-
asti — var Alexander I., hinn voldugi
Rússakeisari. Hann var trúarlegur sveim-
hugi að eðlisfari og gerðist stofnandi Hins
heilaga bandalags, trúarlegs ,,sambands“
þjóðhöfðingja, sem átti að stuðla að
bræðralagi og kærleika þjóða í milli — en
í raunveruleikanum var grundvöllun þessa
bandalags ekki annað en endurvakning
hinnar miklu andstöðu gegn hverskyns
sjálfstæðishreyfingum, sem rutt höfðu
Napóleon braut.
Trúarleg tilhneiging Alexanders til
hverskyns dulúðar birtist einatt á furðu-
legasta hátt, og sennilega er þar einnig
að finna skýringuna á þeirri dul, sem hvíl-
ir yfir minningu iians enn í dag.
Sagnfræðingar segja, að Alexander hafi
látizt í nóvembermánuði 1825, í Taganrog
í Suður-Rússlandi; þjóðsagan segir hins-
vegar, að keisarinn hafi alls ekki látizt
þá, heldur horfið til Síberíu til að lifa þar
lífi einsetumannsins, og látið lík óþekkts
hermanns hvíla í hinni verðmætu stein-
líkkistu sinni. Ef hann hefði sagt af sér
keisaradómi á venjulegan hátt, myndi
hann aldrei hafa öðlazt þann frið, sem sál
hans leitaði. Af þeim sökum er sagt hann
hafi orðið að undirbúa ,,dauða“ sinn með
þessu móti.
Sagt er, að fram til ársins 1866 hafi
hann hafzt við í greifadæminu Tobolsk
sem einsetumaðurinn Fedor Kusmitch. —
Stöku sinnum tók hann á móti fólki úr
keisarafjölskyldunni, og hefur sá orðróm-
ur orðið til að blása lífi í þjóðsöguna, ef
um nokkra þjóðsögu er yfirleitt að ræða
í þessu sambandi.
Síðustu árin fyrir byltinguna í Rúss-
landi var mikið rætt um þessa sögu og
stóð keisarafjölskyldan sjálf ekki hvað
sízt fyrir því að endurvekja hana. En ráð-
stjórnin gerði einnig sitt til, því að árið
1927 var ákveðið að opna líkkistur allra
keisaranna í viðurvist fjölda vitna. Stór-
vaxinn og smurður líkami Péturs mikla
vakti undrun allra, bæði sökum stærðar
sinnar og þess, hve vel hann var varðveitt-
ur. Úr líkkistu Katrínar II. var tekið mikið
magn af skartgripum, en steinkista Alex-
anders I. var — tóm. Þá hófst umtalið á
nýjan leik. Úr því að Alexander I. var ekki
þarna, hlaut hann að vera annars staðar
niðurkominn, og þá sennilega þar sem
hann hafði síðast dvalið. En hvers vegna
var þá ekki lík óþekkta hermannsins í
steinkistunni ?
Nýr þáttur þessa dularfulla máls hófst
fyrir tæpum 40 árum. Þekktur rússneskur
sagnfræðingur reit um það leyti eftirfar-
andi:
Árið 1928 lézt í Hungerburg, skammt
frá Narva í Eistlandi, níræður öldungur,
Victor Basilevski að nafni, sem áður hafði
verið einn af auðugustu mönnum Rúss-
lands. Dagbók sú, sem hann lætur eftir sig> >
veitir ýmsar upplýsingar til lausnar gát-
unni um tómu steinkistuna.
Dagbókin skýrir frá því, að maður nokk-
ur, Kromov að nafni, sem leigt hafði bú-
stað í Síberíu af Basilevski, hefði dag
nokkurn komið til hans þeirra erinda að
létta af hjarta sínu miklu „ríkisleyndar-
máli“. Örskammt þaðan sem Kromov bjo>
hafðist við 'í mörg ár hinn grandvari eú1'
setumaður Fedor Kusmitch, sem álitinu
var nánast heilagur maður af fólki í her-
230
HEIMILISBLAÐI5