Kirkjuritið - 01.02.1963, Page 31

Magnús GuSmundsson, Setbergi:
Setbergskirkja í Eyrarsveit
(Erindi flutt á 70 ára afmœlishátíS kirkjunnar 7. okt. s.l,
en birtist hér allmikiS slylt)
1
Um aldarraðir licfnr Eyrarsveit á Snæfellsnesi verið sérstakt
prestakall með einni sóknarkirkju að Setbergi. Fyrsta kirkjan
' Eyrarsveit var þó ekki reist þar, heldur á Öndverðeyri eða
Öndverðareyri, landnámsjörðinni utarlega á nesinu milli Kol-
grafarfjarðar og Grundarfjarðar. Auðséð er á hinum niiklu
grónu tóftarhrotum, að á Öndverðareyri liefur stórbýli verið
fyrrum, en snemma á öldum liefur bær og kirkja verið flutt
Upp undir Eyrarf jall og heitir síðan Hallbjarnareyri eftir }trest-
hnim Hallbirni Jónssyni, er þar sat 1479 til 1508. Á Öndverðar-
eyri var Maríukirkja og samkvæmt Vilkinsmáldaga frá 1397
®kyldu þar vera tveir prestar, en eftir að sóknarkirkjur voru
orðnar tvær, á Öndverðareyri og Setbergi, þjónaði oftast sinn
presturinn hvorri kirkjunni. Eyrarkirkja var af tekin 1563,
fé hennar mest allt lagt til Setbergskirkju, en kirkjan stóð
þó enn á Hallbjarnareyri 1574. Fyrrum voru auk þess hálf-
kirkjur í Kirkjufelli og Krossnesi, en eru löngu aflagðar.
Ekki verður vitað, hvenær kirkja var fyrst reist á Setbergi,
e« það befnr verið einlivern tíma á 12. öld. Elztu heimildir um
kirkju að Setbergi eru í skrá Páls biskups Jónssonar frá því
uin 1200 um kirkjur þær í Skálholtsbiskupsdæmi, sem Presta
þarf til. Þar er Grundarfjörður einnig nefndur Kirkjufjörður,
en svo mun liann hafa heitið snemma á öldum, og kirkjur eru
taldar tvær, á Öndverðareyri og Setbergi. 1 raman af var kirkj-
an á Setbergi að vísu minni liáttar, eins konar liálfkirkja, þar
Sem heimabærinn var eini bærinn í.sókn hennar, og um lang-