Nýjar kvöldvökur - 01.01.1951, Blaðsíða 26

18
FORNALDARSÖGUR NORÐURLANDA
N. Kv.
sagna, þar sem nálega einskis er örvænt,
engin hætta svo mikil, að eigi verði sigrast
á henni, engin þraut svo þung, að hún sé
mannlegum mætti ofvaxin, þar sem bónda-
sonurinn fer á brott með víkingum og kem-
ur heirn með frægð og seim og jafnvel kol-
bíturinn í öskustónni verður konungur í
ríkinu.“
í hinum fjölskrúðuga hugmyndaheimi
fornaldarsagnanna má finna margt, er
lieimfæra má sem spádóma fyrir ýmsu, sem
óþekkt var á dögum höfunda þeirra, en er
nú orðinn virkileiki. Má þar nefna skipin,
er sigla á móti vindi. Seiðskrattar, bæði
illmenni og alls konar illþýði, breyttu sér
í allra kvikinda líki, spúðu eldi og ólyfjan,
flugu í loft upp og steyptu sér í djúp hafs-
ins og grönduðu bæði skipum og mönn-
um. Eru þessar hernaðarhugmyndir forn-
aldarsagnanna ekki aðeins lítið breytt mynd
af hernaðartækjum nútímans, kafbátum,
sprengiflugvélum, eldspúandi skriðdrekum
og eiturgasi?
Fornaldarsögur Norðurlanda eru skráð-
ar á góðu máli, og eru flestar þeirra ágætt
lesefni börnum og unglingum, nema kaflar
í Bósasögu. Og lestur þeirra mun mörgum
unglingum verða leiðin til þess að fara að
lesa íslendingasögur og konungasögur. Svo
varð fyrir mér að minnsta kosti, þegar ég
var á bernskualdri.
Fyrstu fornaldarsögurnar, sem prentaðar
voru, voru Gautrekssaga og Hrólfs saga
Gautrekssonar. Komu þær út í Uppsölum
í Svíþjóð árið 1664. Svíar gáfu síðan út
fleiri þeirra á síðari hluta 17. aldar og í
byrjun 18. aldar. En fyrsta safn þeirra, sem
prqntað var, var Nordiska Kampedater, er
kom út í Stokkhólmi 1737. í safni þessu
voru 15 sögur og einn rímnaflokkur. En
fyrsta heildarútgáfa af Fornaldarsögum
Norðurlanda var útg. C, C. Rafns, er Nor-
ræna fornritafélagið lét prenta 1829—1830.
Voru þetta alls 32 sögur í þrem bindum,
og af Örvar-Oddssögu, Heiðrekssögu og
Friðþjófssögu voru prentaðar tvær gerðir.
Næsta heildarútgáfa af Fornaldarsögum
Norðurlanda var gefin út í Reykjavík
1885—1889. Þriðja heildarútgáfuna gáfu
þeir út Guðni Jónsson og Bjarni Vilhjálms-
son, Rvík 1943—1944. í þá útgáfu tóku þeir
fjórar sögur, sem ekki höfðu komið í eldri
lieildarútgáfunum. Voru það: Yngvars saga
víðförla, Þorsteins saga bæjarmagns, Helga
þáttur Þórissonar og Tóka þáttur Tókason-
ar. Var þessi útgáfa að öllu liin vandaðasta.
í þessari nýjustu útgáfu Fornaldarsagn-
anna eru allar hinar sömu sögur, og voru
í útgáfu þeirra G. J. og B. V., nema Eiríks
saga víðförla, sem er helgisaga. Guðni Jóns-
son hefur flokkað sögurnar þannig, að „í
tveim fyrstu bindunum eru sögur, sem
fjalla að einhverju leyti um sögulegar pers-
ónur og atburði eða styðjast við almennar
germanskar eða norrænar arfsögur. í tveim
síðari bindunum eru skáldsögur og lygi-
sögur“.
Fleiri sögur má telja í flokki Fornaldar-
sagna Norðurlanda en þær, sem hingað til
hafa verið gefnar út í heildarútgáfum
þeirra. Og myndi það vel þegið af fjölda-
mörgum, ef íslendingasagnaútgáfan bætti
við V. bindinu af þeim. í það bindi mætti
taka fyrst og fremst styttri gerð Örvar-Odds
sögu og lengri gerð Friðþjófssögu. Enn
fremur Eiríks sögu víðförla, sem virðist
vera búin að vinna sér hefð í flokki Forn-
aldarsagna Norðurlanda, þótt hún sé helgi-
saga. Þá mætti og taka: Ambáles sögu,
Andra jarls sögu, Huldar sögu tröll-
konu, Haka sögu og Hagbarðs, Vígkæns
sögu kúahirðis, Hálfdanar sögu Barkarson-
ar, Starkaðar sögu Stórvirkssonar, Knúts
sögu heimska, Hálfdanar sögu gamla, Ás-
mundar sögu Sebbafóstra og Huldar sögu
ríku. Og sennilega eru í handritum fleiri
sögur, er taka mætti í flokk Fornaldarsagna
Norðurlanda. Flestar þessar sögur eru
skrifaðar seinna, en þær, sem prentaðar