Gripla - 01.01.1977, Blaðsíða 23

SVEINBJORN RAFNSSON
UM KRISTNIBOÐSÞÆTTINA
I. AFSTÆÐUR ÞORVALDS ÞÁTTAR OG
ÞANGBRANDS ÞÁTTAR
Elstu varðveittu frásögn af kristnitöku á íslandi er að finna í íslend-
ingabók Ara fróða. Ari ritar þá frásögn meira en hundrað árum eftir að
þeir atburðir áttu að hafa gerst. Greinilegt er að íslendingabók telur að
hér hafi farið fram kristniboð áður en kristni var í lög tekin.
I sjöunda kafla íslendingabókar er nefndur kristniboði Ólafs konungs
Tryggvasonar á íslandi, presturinn Þangbrandur. Nokkrir íslendingar
tóku kristniboðinu vel,
Enn þeir voro þo fleiri es í gegn melto oc neitto. Enn þa er hann
hafþi her veriþ einn vetr eþa ii. þa for hann a braut. oc hafþe vegit
her ii. menn eþa iii. þa er hann hofþo nidt.1
Ljóst er af þessari frásögn að heimildir íslendingabókar um Þangbrand
eru óljósar eða ónákvæmar, Þangbrandur er einn eða tvo vetur á íslandi
og vegur tvo eða þrjá menn. Þá er í áttunda kafla íslendingabókar haft
eftir Teiti fóstra Ara að Friðrekur biskup ‘com í heiþni her’. Aðrai
upplýsingar um kristniboð fyrir kristnitöku á íslandi hefur íslendinga-
bók ekki.
I heimildum frá 13. og 14. öld eru hins vegar miklar frásagnir af
kristniboði á íslandi fyrir kristnitöku. Þar eru viðamestar Ólafs saga
Tryggvasonar hin mesta og Kristni saga og má segja að í þessum sögum
birtist kristniboðsþættimir í sinni þróuðustu mynd í íslenskri sagnaritun
á miðöldum. Ekki eru þeir algjörlega samhljóða en stofninn er hinn
sami. Kristniboðsfrásagnirnar skiptast í þrjá afmarkaða þætti sem raðað
er í tímaröð eftir efninu. Fyrst er þáttur Þorvalds víðförla og Friðreks
biskups, því næst þáttur Stefnis Þorgilssonar og síðan Þangbrands
þáttur.
Þorvalds þáttur er varðveittur í handritum Ólafs sögunnar miklu og
í nokkuð styttri mynd í Kristni sögu. Þá er hann varðveittur sérstakur í
1 íslendingabók (1952), bls. 22.