Ægir - 01.11.1940, Side 10

236
Æ G I R
Einnig ritaði hann kennslubók í dýra-
i’ræði fyrir gagnfræðaskóla (kaflinn um
manninn liefir verið sérprentaður) og
kennslubók í landafræði (kaflinn um
Island sérprentaður) og loks „Sjó og
loft“ fyrir lærdómsdeild Menntaskólans.
Auk þess kom liann upp myndarlegu
náttúrugripasafni fyrir Menntaskólann,
og þótt aðrir Jegðu þar einnig iiönd á plóg-
inn, er safnið að mestu leyti hans verk.
Kennslustarfið eitt var ekki nægilegt
viðfangsefni starfsþreki Bjarna Sæ-
mundssonar. Hann tók þegar i byrjun
til óspilltra málanna að rannsaka dýra-
líf Islands i frístundum sínum. Fvrst
ferðaðist hann um landið þvert og endi-
langt, sumar el’tir sumar, aflaði gagn-
gerðra upplýsinga um allt, er laut að
veiðum landsmanna í sjó og vötnnm og
vann um leið ótrautt að því að útrýma
bábiljum, hleypidómum og hjátrú, en
gefa almenningi þekkingu og skilning í
staðinn. Snenima snérust rannsóknirnar
að sjónum, og eftir að alþjóðaliafrann-
sóknirnar bvrjuðu árið 1903, helgaði
Bjarni viðfangsefnum sjávarins alla
krafla sína, fyrst i frístundum frá
kennslunni, en síðar öllum stundum, eftir
að hann var leystur frá embætti 1923.
Þau verkefni, sem Bjarni Sæmundsson
tók nú til meðferðar, voru fvrst og
fremst fiskifræðin, en auk þess rannsak-
aði hann hveljudýr, liðorma og krabba-
dýr og safnaði auk þess upplýsingum
um fugla, en þó einkum selveiðar að
fornu og nýju. Árangurinn af jjessu
mikla starfi hefur komið fram á tvenn-
an hátt:
1) Sem eign allra þjóða, þar sem er
liinn visindalegi árangur, og
2) sem eign íslenzku þjóðarinnar, en
þar er að ræða um hina víðtæku
fræðslustarfsemi, er Bjarni hafði
um hönd, auk kennslunnar.
Hinn vísindalegi árangur, sem skap-
aði Bjarna Sæmundssyni viðurkenningu
og virðingu erlendra vísindamanna víða
um lönd, kemur fram í mörgum ritgerð-
um á ýmsum málum og skulu hér rétt
nefndar þær helztu:
Ein ritgerð um hitahreytingar í is-
lenzkum höfum, í aðalriti alþjóða haf-
rannsóknaráðsins.
Þrjár ritgerðir i „Meddelelser fra
Kommissionen for IIavundersögelser“,
ein um merkingu á fiski liér við land,
en hinar um aldursrannsóknir höfundar
á ýmsum íslenzkum nytjafiskum, þar á
meðal þorski og ýsu.
Sautján ritgerðir í tímaritið „Viden-
skabelige Meddelelser fra Dansk Natur-
historisk Forening“. Þar er getið ýmissa
nýjunga úr dýraríki íslands, lýst nýjum
fiskitegundum og hafði höfundurinn
fundið sumar þeirra o. s. frv. En tvær
þær merkustu þessara ritgerða eru: Önn-
ur um islenzka liðorma, en liin um ís-
lenzkar smáhveljur. í þessum ritgerð-
um kennir annars margra grasa, og er
þar meðal annars mikið um fugla.
Bók á dönsku um islenzka l'iska.
(Oversigt over de islandske Fiske).
Bit á ensku um íslenzka fiska
(Synopsis of the Fishes of Iceland.
Bil Vísindafélags Islendinga).
Rit á ensku um íslenzk krabhadýr
(Rit Vísindafélags Islendinga).
Rit á frönslcu í rilsafninu: Faune Ich-
thyologique de l’Atlantique nord.
Bók á þýzku um íslenzkar fiskiveiðar
(Die isláridisclie Seefisherei).
Rit á ensku um islenzk spendýr (í rit-
safninu: Zoology ol’ Iceland).
Rit á dönsku um Þingvallavatn (í
„Geografisk Tidsskrift).
Að baki öllum þessum ritum, en
þau eru flest visindalegs eðlis, lá
feikna mikið starf, og við þetta starf