Ægir - 15.12.1964, Síða 9

ÆGIR
395
Jón Jðnsson, fidsifmSmgur: og fiskirannsóknir )
Hvalur og Hvalveiðar við ísland
Árið 1883 hófu Norðmenn hvalveiðar
við ísland. Reistu þeir hvalstöð við Álfta-
fjörð og hét sá Thomas Amlie er veitti
henni forstöðu. Upprunalega ætlaði hinn
kunni norski hvalveiðimaður Svend Foyn
að vera með í fyrirtækinu, en honum
samdi ekki við yfirvöldin hér og dró sig
því til baka, þótt hann væri búinn að
flytja hingað talsvert af vélum og öðrum
útbúnaði frá Finnmörku.
Ástæðurnar fyrir því að Norðmenn
fóru að stunda hvalveiðar hér við land
voru margvíslegar. Hvalveiðarnar við
Finnmörku sættu mikilli gagnrýni af
hálfu fiskimanna og var af þeim sökum
gert erfitt fyrir á ýmsan hátt; var rekst-
urinn orðinn erfiður hjá sumum þeirra,
m.a. vegna minnkandi veiði.
Eins gerðu þeir sér grein fyrir, að hér
væri um að ræða algerlega ónytjaðan
stofn, sem miðað við reynsluna frá Finn-
mörku, hlyti að geta gefið góðan arð.
Thomas Amlie átti í miklum erfiðleik-
um fyrstu árin, en með dugnaði og þraut-
seigju tókst honum að vinna hér merki-
legt brautryðjendastarf, er hinir, sem á
eftir komu nutu góðs af.
Árið 1889 reistu bræðurnir Hans og
Andreas Ellefsen hvalveiðistöð í Önund-
arfirði og varð það stærsta stöðin er
Norðmenn ráku hér við land og stærri en
aðrar stöðvar í Norður-Atlantshafi á
þeim tíma. Voru 5 hvalveiðibátar gerðir
út frá stöðinni.
Árið 1890 settist hvalveiðifélagið
„Viktor“ að í Dýrafirði, 1882 var stofnað
félagið „Tálkni“ er reisti stöð í Tálkna-
firði.
í þessari grein er ekki viðlit að rekja
nánar sögu norsku hvalveiðanna hér við
land, heldur skal aðeins stiklað á stóru
um gang sjálfra veiðanna, því þær eru
skýrt dæmi um það, hvernig ótakmörkuð
sókn megnaði að eyða blómlegum dýra-
stofnum á nokkrum árum. — Því mið-
ur eru upplýsingar um hinar einstöku
tegundir í veiðinni af skornum skammti.
Þó er greinlegt að fyrstu árin var mikið
af steypireyð í aflanum. í hvalstöð Hans
Ellefsens í önundarfirði var aflinn t.d.
á árunum 1889—1900 1296 steypireyðar,
732 langreyðar, 17 sandreyðar og 126
hnúfubakar. Alls nam því steypireyður-
in um 60% aflans að tölu til, en margfalt
meira að magni, þar sem reiknað er með
að ein steypireyður jafngildi 2 langreyð-
um eða 6 sandreyðum.
Undir lok aldarinnar var þó svo komið
að bátarnir urðu að sækja lengra og
lengra til fanga og árið 1900 flutti Ellef-
sen stöð sína til Mjóafjarðar og brátt
komu fleiri á eftir.
Hin nýju svæði höfðu í för með sér
nokkra aukningu heildarveiðarinnar árin
1901 og 1902 og seinna árið náði veiðin
algeru hámarki og fengust þá samtals
1305 hvalir.
Á 1. mynd er sýnd heildarhvalveiðin
við ísland frá árinu 1883 og allt fram á
vora daga. Eins og kemur fram á mynd-
inni jókst veiðin jafnt og þétt allt fram
til ársins 1902, og stafar það af síaukinni
sókn; árið 1891 stunduðu t.d. 8 bátar
veiðarnar, en 30 árið 1902. Það er greini-
legt, að mjög dró úr aukningunni á árun-
um 1896—1900 og á því tímabili lækkaði
veiðin pr. bát úr 48 hvölum niður í 36.
Hér eru því að koma í ljós fyrstu ein-
kenni hnignunarinnar og fyrirboði þess,
sem koma átti.
í töflu 1 er m.a. sýndur bátafjöldinn
í veiðinni á hverju ári og hve margir