Ægir - 15.12.1964, Blaðsíða 63

ÆGIR
449
Talið er, að hagkvæmara og ódýrara
sé að nota raftækin við geislun matvæla,
nema um mjög þykk matvæli sé að ræða
(t.d. fisk í kössum).
Magn geislunar er mælt í einingum,
sem nefndar eru „rad“ (orkueining, sem
samsvarar 100 ergum orku, er 1 g. af
efninu tekur til sín). Til að framkvæma
algjöra gerilsneyðingu og eyðingu ger-
hvata (sjálfmeltingarvökva o.fl.), þarf
geislunin að nema nokkrum milljónum
rada. Eyðing gerhvatanna þarfnast held-
ur meiri geislunar. Matvæli, pökkuð í loft-
þéttar umbúðir (stundum lofttæmdar, til
að forðast þráa í feitmeti), sem sett eru
undir nokkurra milljóna rad-geislun, má
geyma í langan tíma við stofuhita, líkt og
niðursoðin matvæli. Hafa þau misst lítið
af næringargildi sínu og virðast alveg
hættulaus til neyzlu. Á þessu atriði hafa
farið fram miklar rannsóknir.
Aftur á móti hafa komið í ljós aðrir
gallar við svona mikla geislun matvæla,
þ.e. ýmsar efnabreytingar hafa átt sér
stað í matnum og orsakað einhverjar
breytingar á bragði og lit þeirra miðað
við ferskt ástand. Vegna þessarar síðast
nefndu ástæðu virðist vera nokkuð langt
í land með það, að geislun verði almennt
tekin upp við gerilsneyðingu nýrra mat-
væla. Þó eru nokkrar undantekningar frá
þessu. Gerilsneyðing svínakjöts (bacon) á
þennan hátt er t.d. leyfð í Bandaríkjun-
um, og ennfremur mun minni geislun,
t.d. á kartöflum (ca. 5—10.000 rad) til að
forðast spírun og eins á kornmeti til eyð-
ingar skordýi’um.
Eftir að þessir gallar komu í ljós við
gerilsneyðingu nýrra matvæla með mik-
illi geislun, hafa verið rannsakaðar leiðir
til að geisla matvæli með mun minna
geislamagni, sem eyðir flestum rotnunar-
gerlum, er í þeim eru, og auka þar með
geymsluþolið. Með slíkri geislun eyðist
lítið af gerhvötunum í matnum, og hent-
ar því þessi aðferð ekki þar, sem gerhvat-
ar ráða miklu um byrjunarskemmdir
matvæla, eins og t.d. í átumikilli síld.
Aftur á móti er unnt að auka til muna
geymsluþol á vel slægðum stórfiski eða
vel þvegnum flökum (af þorski, ýsu, síld
o. s. frv.), vel ísuðum í kössum, ef þau
hafa fengið smágeislun fyrst.
Nýlegar rannsóknir í Halifax hafa t.d.
sýnt, að ýsuflök og skelflettar rækjur,
geymdar vel ísvarðar, má geyma helmingi
lengur, ef þau hafa áður fengið aðeins
75.000 rada geislun. Þetta er um 50 falt
minni geislun en þarf til fullkominnar
gerilsneyðingar. Svo lítil geislun breytir í
engu bragði eða lit fisksins. Helmingi
meiri geislun ætti að geta aukið geymslu-
þolið enn meir.
Hér á landi ætti geislun af þessu magni
að geta haft hagnýtt gildi fyrir fiskiðn-
aðinn. í fyrsta lagi má geisla þann fisk,
sem er útfluttur ísvarinn. I öðru lagi væri
unnt í stærri frystihúsum með afkasta-
miklar flökunarvélar að flaka strax allan
fisk, sem berst, geisla flökin (ca. 200.000
rad) og geyma vel ísuð í kössum, þar til
unnt er að pakka þeim og frysta þau.
væri þannig unnt að mynda allfullkomna
hráefnisgeymslu í húsunum, og þar með
jafna mjög vinnuálagið. í þriðja lagi væri
vel athugandi, hvort ekki mætti bæta
geymsluþol á skreið og verkuðum salt-
fiski með slíkri geislun, en hún myndi
eyða öllu skordýralífi og öllum myglu-
sveppum í skreiðinni (sem yrði þá tekin
snemma inn í húsin), á sama hátt myndi
geislunin líka eyða sveppagróðri í verkuð-
um saltfiski, en sá gróður er orsök hins
svokallaða „svarta maurs,“ sem kemur
fram í fiskinum við slæm geymsluskilyrði.
100.000—200.000 rada geislun þyrfti fyrir
skreið og verkaðan saltfisk. Og til að full-
nýta tækin, væri sjálfsagt að geisla í þeim
kartöflur á haustin (5.000—10.000 rada
geislun), svo þær geymist lengur fram á
vorið, án þess að spíra.
Geislunarútbúnaði af þessu tagi yrði
fyrirkomið í frystihúsunum í einangruðu
herbergi með þykkum steinveggjum. —
Glugga úr þykku og sérstöku gleri má
Framhald ú bls. U57