Ægir - 01.06.1974, Blaðsíða 7

þeir margir eða flestir fá að ráða nokkru um
gerð veiðarfæranna, sem þeir notuðu, og töldu
sig hafa til þess beztar aðstæður, ef veiðar-
færin væru unnin hér innanlands.
Síðan voru ýmsar almennar ástæður sem
ýttu undir þessa þjóðhollu menn, svo sem
gjaldeyrisskortur, sem alltaf hrjáði þjóðina,
°g um þessar mundir mikið atvinnuleysi. Það
var einnig veigamikil röksemd, að þær þjóðir,
sem við keyptum af veiðarfærin fullunnin
urðu að flytja inn hráefni til vinnslunnar frá
fjarlægum Asíu- og Afríkuþjóðum. Hráefnið
gat þvi ekki orðið okkur dýrara en þeim.
Ekki tókst nú Guðmundi S. að telja neina
verulega fjársterka menn á sitt mál. Hlut-
hafarnir voru að vísu allir fremur tekjuháir
eftir því sem þá gerðist, en þeir voru allir
enn á þeim aldri, að þeir voru sjálfir að búa
um sig og sína og höfðu því ekki neitt af-
|ögu. En þetta einvala lið að traustleika reynd-
lst Hampiðjunni betur en þó að meir hefði
komið inn af peningum í stofnsjóðinn. Pening-
ar eyðast en manngildið ekki.
hað var strax hafizt handa eftir stofnfund-
lnn 5. apríl 1934, og um mitt sumar var byrj-
að á byggingunni, sem Hampiðjumenn höfðu
yfirumsjón með sjálfir, — á 1800 fermetra
lóð, sem borgin úthlutaði þeim af rausnar-
skap við Stakkholt. Húsið skyldi vera 420 fer-
metra skáli.
1 ferð sinni 1933 hafði Guðmundur gert
samning um vélakaup við James Mackie &
Sons í Belfast og vélarnar komu um leið og
húsið reis af grunni. Þessar fyrstu vélar voru
kembivél, spunavél, tvinningarvél, lóskurðar-
vel og hnotuvél og þeim fylgjandi könnur og
spólur. Maður var sendur frá fyrirtækinu í
Belfast til að sjá um uppsetningu vélanna,
asamt þeim Guðmundi framkvæmdastjóra og
Jóni Guðlaugssyni, verkstjóra, sem var einn
af hluthöfunum og verkstjóri Hampiðjunnar
til 1944, að hann hvarf af landi brott. Jón var
ttfsjónarsamur og laginn og hinn traustasti
maður og telja Hampiðjumenn hans hlut ekki
htinn í sögu fyrirtækisins. Byggingaverð
hússins varð 33 þús. krónur, og það er til
marks um, hversu vel hefur verið unnið að
hyggingunni, að brunabótamatið var 62 þús.
krónur. Kaupverð vélanna var 56 þús. kr., en
kostnaðarverð þeirra uppsettra 80 þús. kr.
Hlutaféð var því horfið og vel það, þegar
framleiðslan hófst í ársbyrjun 1935, en fyrstu
vorurnar komu á markaðinn 3. janúar það ár.
Frumbýlingsárin í kreppunni.
Garnið líkaði strax vel, en erfiðleikarnir létu
ekki á sér standa. Útgerðarmenn voru margir
búnir að ráðstafa kaupum sínum fyrir vertíð-
ina, og það stóð yfir langvinnt hásetaverkfall
um þessar mundir og dró það úr kaupum á vör-
um þessa frumbýlings. Það voru þó framleidd
119 tonn af garni þetta ár, og rekstrarhagnað-
ur varð nokkur, en vegna þess, sem áður segir
að hlutaféð rann allt í stofnkostnaðinn og
meira til, var rekstrarfjárskortur orðinn til-
finnanlegur. Lánsfé lá ekki á lausu á þessum
hallærisárum — í miðri kreppunni, hérlendis
a. m. k., — og þá ekki um annað að ræða fyrir
hluthafana en leggja fram fé úr eigin vasa,
og juku þeir hlutafjárframlög sín um þriðj-
ung.
Hampiðjumenn lögðu framan af enga
áherzlu á að fjölga hluthöfum, og óttuðust að
þá kynni að koma brotalöm í þann einhug,
sem ríkti með hinum fámenna en samtaka
hópi stofnendanna. Þetta hefur reynzt farsæl
stefna fyrir fyrirtækið og innbyrðisátök aldrei
verið því fjötur um fót.
Á þessu starfsári Hampiðjunnar, kom það
á daginn, sem er síðari tíma mönnum nokkur
ráðgáta, en það var, að stjórnvöld, sem voru
einmitt á þessum kreppuárum, að reyna með
ýmsu móti að efla innlendan iðnað til að bæta
úr atvinnuleysi og gjaldeyrisskorti, höfðu lít-
inn skilning, eða að minnsta kosti virtist svo
í verki, á því, að vernda þyrfti til að byrja
með starfsemi Hampiðjunnar. í tillögum
Skipulagsnefndar atvinnuveganna til Al-
þingis 1935, lenti Hampiðjan utangarðs
og hefur verið æ síðan. Ýmiskonar iðn-
aður, misjafnlega fallinn til þjóðþrifa,
var verndaður með háum tollum eða höml-
um á samkeppnisinnflutningi —• en ekki
veiðarfæraiðnaðurinn, sem átti þó að tryggja
öryggi útflutningsatvinnuvegarins. Hér kann
og nokkru að hafa ráðið um, að málið var ekki
fast sótt af hálfu Hampiðjunnar. „Vernd“ eða
„opinber styrkur", var ekki fyllilega að skapi
Hampiðjumanna, eins og glöggt má skilja af
hluthafalistanum.
Sú afstaða stjórnvalda að láta veiðarfæra-
iðnaðinn bjargast sem mest af sjálfum sér,
var rökstudd með því, að sjávarútvegurinn
gæti ekki tekið á sig verndartoll til styrktar
Æ GI R — 143