Ægir - 01.06.1974, Blaðsíða 9

margt þjálfað starfsfólk frá verksmiðjunni.
Einkum varð snemma vandkvæðum bundið
að fá nægt fólk á netastofurnar til hnýtingar.
Þá var horfið að því ráði að fá fólk til að
hnýta í heimahúsum, einkum aldraða, sem
ekki gátu sótt á vinnustaði. Einnig var sett
á stofn netavinnustofa á Eyrarbakka, ef þar
skyldi verða eitthvað auðveldara að fá fólk
en í Reykjavík.
A árinu 1941 þóttust Hampiðjumenn sjá
að til tíðinda myndi draga með Japönum og
Bandaríkjamönnum, en frá Bandaríkjunum
fékk Hampiðjan orðið mest af sínum hampi
°S var það Filippseyja-hampur. Ef Japanir
næðu Filippseyjum á sitt vald, tæki fyrir inn-
flutning á þeim hampi til Bandaríkjanna og
það hlyti að bitna á Islendingum. Forstjóri
Hampiðjunnar benti viðskiptamálaráðuneyt-
]nu á þennan möguleika og skrifaði síðan
gjaldeyrisúthlutunarnefnd í júlí um sumarið
°S skýrði fyrir henni, hvaða afleiðingar það
kynni að hafa í þessu efni fyrir okkur, ef til
ofriðar dragi á Kyrrahafi, og æskilegt væri
að birgja landið upp með manilla hampi að
minnsta kosti til tveggja ára (ca. 500 tonn-
um).
Það er nú út af fyrir sig furðuefni, að menn
hér úti á íslandi skyldu sjá fyrir þróun heims-
nuála betur og fyrr en margir, sem nær stóðu
vettvangnum og reynast öðrum mönnum for-
sPárri bæði um Evrópustyrjöldina og Kyrra-
hafsstyrjöldina. Það fór líka á sömu lund og
þegar Hampiðjumenn vildu birgja sig upp
fyrir Evrópustyrjöldina. Gjaldeyrisnefndin
anzaði þeim ekki. Líkt og ýmsir menn höfðu
trúað á „frið“ Chamberlains eftir Múnchen-
samkomulagið, trúðu stjórnvöld því vafalaust,
að þær friðarviðræður, sem fram fóru milli
Japana og Bandaríkjanna á árinu 1941, myndu
tryggja friðinn á Kyrrahafi.
Allir vita þó hvernig fór, að Japanir gerðu
arás á Pearl Harbour í nóvember þetta haust
(1941) og það fór einnig eins og Hampiðju-
forstjórinn hafði spáð, að Filippseyjar lentu
inn á yfirráðasvæði Japana og það tók fyrir
innflutning á manillahampi til Bandaríkjanna
PS þar með íslands. Þannig reið andvaraleysi
rslenzkra stjórnvalda, þegar um var að ræða
að tryggja sjávarútveginum veiðarfæri, sann-
arlega ekki við einteyming. Fyrst var ekkert
&ert til að efla innlenda veiðarfæragerð til
oryggis, og síðan engin forsjón með að kaupa
hirgðir í tæka tíð, hvorki þegar Evrópustyrj-
öldin skall á 1939 né þegar Kyrrahafsstyrj-
öldin skall á 1941.
Bandaríkjamenn björguðu málinu með því
að hlutast til um að Bretar létu okkur hafa
sísal-hamp, og var skammturinn til íslands
ákveðinn 572 tonn. Miklu verra var að hnýta
úr sísalgarninu, og minnkuðu afköstin jafn-
framt því sem vinnulaun stórhækkuðu eða
fyrir hnýtta rúllu um 348% frá apríl 1939 til
miðs árs 1942.
Það var enn hægt, þegar kom fram á árið
1943, að fá tilbúnar vörpur í Englandi, og þar
hafði launum verið haldið í skefjum, svo að
Hampiðjuvörurnar voru orðnar dýrari en þær
ensku.
Innflytjendur fóru þá á stúfana og skrifuðu
stjórnarvöldum og sögðu Hampiðjuvörurnar
bæði dýrari, sem satt var, og verri, sem rangt
var, ef dæma skcd eftir þeim gagnvottorðum
margra ágætustu skipstjórnarmanna flotans,
annarra en Hampiðjumanna. Það horfði þó
óvænlega fyrir Hampiðjunni í þessari orustu,
því að ógerningur var að lækka verðið, þar
sem launakostnaður fór síhækkandi og mjög
dýrt var einnig að afla hráefnisins. En þá
barst henni liðsauki úr óvæntri átt. Fram-
leiðendur í Bretlandi kröfðust þess, að unnið
væri úr sísal-hampinum á íslandi, þar sem
vélar væru fyrir hendi til þess. íslenzka við-
skiptaráðið neitaði að fallast á þetta, en Bret-
ar sátu við sinn keip og sögðust ekki geta
skaffað okkur fullunnar vörpur og yrðum við
að nýta vélarnar, sem hér væru.
Það komu einnig ósk frá Washington um,
að framleiðslugeta okkar íslendinga væri nýtt
á köðlum og tvinna, því að verksmiðjur í
Bandaríkjunum í þessum iðnaði væru ekki
síður fullhlaðnar verkefnum en samskonar
verksmiðjur í Bretlandi. Sem sagt íslendingar
voru neyddir til þess af Bandaríkjamönnum
að reka innlendar veiðarfæragerðir. Það kom
sér líka betur, því að á árinu 1945 var einnig
orðið svo erfitt að útvega fiskilinur úr hampi,
að til vandræða horfði fyrir línuveiðiflotann,
og íslenzk stjórnvöld skrifuðu þá í ofboði
Hampiðjunni og báðu um, að hún tæki til að
spinna hamp til línugerðar auk trolltvinnans
og kaðlanna. Hampiðjan hafði orðið nóg með
togarana og þetta kom fyrirtækinu í nokkurn
vanda, því að líklegt var, að þessi vinnsla
leiddi til þess, að fyrirtækið gæti ekki skaffað
togurunum nægjanleg veiðarfæri. Úr þessu
rættist með því að unnið var dag og nótt í
Æ GIR — 145