Ægir - 01.06.1974, Blaðsíða 8

innlenda veiðarfæraiðnaðinum. Það virtist
ekki hvarfla að neinum að létta þá í staðinn
einhverjum öðrum kvöðum af sjávarútvegin-
um, né heldur, að þjóðin öll tæki á sig byrði
til verndar þessum þjóðþrifaiðnaði, líkt og
hún varð að bera verndartolla fyrir flestar
aðrar iðngreinar, sem þá var verið að efna
til.
Verndartollar eru náttúrlega umdeilanlegir
og geta orðið og hafa reyndar verið á sumum
sviðum — beinlínis þjóðhættulegir, ef þeir eru
háir og langvarandi. Það eru þó allir sammála
um, að í vissum tilvikum, svo sem þegar ör-
yggi annarra aðalatvinnuvega krefst þess, og
þá kannski jafnframt atvinnuástand í land-
inu, sé óumdeilanlega rétt að vernda byrjandi
iðngreinar með verndartollum, og við höfum
látið okkur hafa það að vernda sumar iðn-
greinar með 100% verndartollum og aðrar
með algeru banni við samkeppnisinnflutningi
— en aldrei þessa mikilsverðu iðngrein —
veiðarfæraiðnaðinn. Þessi stefna leiddi smám-
saman til þess, að veiðarfæraiðnaðurinn í land-
inu veslaðist upp, og loks var Hampiðjan ein
eftir.
Á síðari helmingi fyrsta starfsársins (1935)
tvöfaldaðist verðlag á hampi og bætti það ekki
úr rekstrarfjárskortinum hjá þessu unga
fyrirtæki, sem litlar átti birgðirnar. Það varð
þó heldur hagnaður 1936 og arður, sem venja
hefur verið, hafi hann verið umfram venju-
lega bankavexti, var lagður í varasjóð.
Á þriðja starfsárinu (1937) tapaði fyrir-
tækið 10 þús. krónum á lánum til útgerðar-
innar og kom það illa við fyrirtækið.
Þetta ár var fyrirtækinu synjað um gjald-
eyri til kaupa á vélum til að vinna úr mjúk-
trefjahampi. Á næsta ári (1938) hóf Hamp-
iðjan sjálf uppsetningu varpna og hnýtingu
þeirra, en þess hafði ekki verið þörf fyrr
vegna þess, að hér voru netastofur fyrir, sem
gátu annast það verk, en þær voru nú að
hætta um þessar mundir.
Margir voru ekki aðeins áhugalausir um
starfsemi Hampiðjunnar á þessum fyrstu ár
um heldur einnig mjög andsnúnir henni og
börðust gegn starfseminni. Slíkir aðilar skrif-
uðu stjórnarvöldunum bréf og sögðu, að
„tvinni sá, sem snúinn er hér á landi, er mun
dýrari en sá erlendi .... ennfremur er
innlendi tvinninn mjög mikið lakari en
hinn . ... “ og því var svo haldið fram, að
skipstjórar teldu að af því hlytist stórfellt
aflatjón, ef Hampiðjutvinninn væri notaður.
Hampiðjan leiddi strax gagnvitni, mörg og
merk, og eyddist þetta mál fyrir andstæðing-
um Hampiðjunnar, en síðar hafa nokkur él af
þessu tagi gengið yfir og sum anzi grimm.
En það er nú svo um él, að ef menn kelur ekki
til óbóta eða þeir verða ekki úti, þá getaél verið
hressandi og hreinsað andrúmsloftið og örvað
blóðrásina. Sú varð raunin á hjá Hampiðjunni,
að þau gerningaél, sem henni voru gerð, blésu
nýjum krafti í starfsemina og þjöppuðu Hamp-
iðjumönnum saman enn meir en áður var.
Þessari orrahríð lauk þannig, að Hampiðj-
an styrktist, og svo mátti heita, að innflutning-
ur fullbúinna varpna væri enginn orðinn síð-
ustu tvö árin fyrir stríð.
Stríðsárin
Það byrjaði ekki björgulega fyrir Hampiðj-
unni, þegar stríðið skall á. Hampiðjumenn sáu
eins og fleiri framsýnir menn, hvert stefndi
á árinu 1939, en sökum gjaldeyrisörðugleika,
sem þjóðin átti þá við að stríða, gátu þeir ekki
birgt sig upp, eins og þeir töldu æskilegt. Samt
áttu þeir pöntuð 70 tonn af hampi í Noregi,
en sú pöntun lokaðist inni. Hún var greidd
og því allt útlit fyrir mikið fjárhagslegt tjón,
en það tókst um síðir að selja hampinn til
Svíþjóðar. En þó að fyrirtækið slyppi þarna
nokkurn veginn sæmilega fjárhagslega, þá var
þessi missir mjög bagalegur fyrir starfsemina
og við bætist svo, að vegna gjaldeyrisörðug-
leika gat Hampiðjan ekki staðið við ýmsar
skuldbindingar sínar, svo sem greiðslu víxla
við ýms erlend fyrirtæki, sem hún skipti við,
og þetta olli örlagaríkum drætti á afgreiðslu.
Pantanir fengust ekki afgreiddar í Bretlandi
og fyrirtækið varð síðar að kaupa þær á
uppsprengdu verði, því að hækkun á hampi
nam allt að 200% strax í stríðsbyrjun.
Hið hækkaða fiskverð í stríðsbyrjun hleypti
auknu lífi í útgerðina og þörfin fyrir veiðar-
færi jókst ekki sízt á vörpum, því að bátar
voru um þetta leyti farnir að stunda togveiðar
í auknum mæli. Hampiðjan annaði naumast
eftirspurninni fyrsta stríðsárið (1940) og var
þó unnið tvöfalt meira en árið á undan, enda
sá Hampiðjan nálega öllum togveiðiflotanum
fyrir botnvörpum.
Vinnuaflsskorturinn fór fljótlega að segja
til sín, þegar hernámsvinnan jókst og hvarf
144 — Æ GIR