Ægir - 01.11.1979, Blaðsíða 38

verður þó fullyrt að allar slíkar keðjuverkanir,
sem flestar hljóta að teljast afarósennilegar, séu
fullkannaðar.
2. Markaðsmál þorskafurða eru ekki tekin með í
reikninginn en gert ráð fyrir að afurðirnar séu
ávallt seljanlegar og þá á því meðalverði sem
gilti 1977. Rétt er því að benda á, að sóknarsam-
dráttur í samræmi við reikniniðurstöðurnar
myndi leiða til nokkuð meiri árssveiflna í afla en
óbreytt sókn og gæti því gert markaðsmálin örð-
ugri.
3. Sóknin í þorskstofninn virðist hafa verið í stór-
um dráttum óbreytt frá 1973 eða svo og stofn-
stærðin u.þ.b. í jafnvægi miðað við þessa sókn
(að því tilskyldu að nýliðun haldist í meðallagi).
Sé dregið úr sókn raskast þetta jafnvægi og
stofninn vex. Þó myndi stofninn staðnæmast
við þá stærð er hann var kominn niður í u.þ.b.
1965. Engu að síður væri æskilegt að vita hvaða
áhrif þessi stækkun stofnsins hefði á lífkerfi
sjávar, einkum að því er snertir hugsanleg áhrif
á aðra nytjafiska, t.d. loðnu.
4. Ekki er fjallað um það í þessum útreikningum,
hvemig stjórna mætti þorskveiðunum með hag-
kvæma sókn í huga. Heldurekkihverinnbyrðis
tilfærsla yrði í útgerð milli landshluta eða milli
báta og togara, svo að eitthvað sé nefnt. Fram-
kvæmdaörðuleikar á þeirri þorskveiðistefnu,
sem hér hefur verið kynnt, eru eflaust verulegir.
Þeir eru að nokkru hafðir í huga, þegar rætt er
um "félagslegan kostnað” i reiknilíkaninu.
Æskilegt væri að gera sér glögga mynd af fram-
kvæmdaatriðum.
5. í útreikningunum er einungis íjallað um þorsk-
veiðar. Þær verða þó trauðlega slitnar úr sam-
hengi við aðrar botnfiskveiðar. Ákjósanlegt
væri að gera yfirgripsmeiri útreikninga, sem
tækju til þessara veiða í heild.
Hér hefur verið bent á nokkur sundurlaus atriði,
sem íhuga mætti betur. Skýrslur um íslenskan sjáv-
arútveg eru góðar og trúlega betri en annars staðar
gerist. En skýrslur eiga ekki aðeins að vera söguleg-
ur fróðleikur heldur á að nýta þær við ákvarðana-
töku. Það verður þó því aðeins skynsamlega gert, að
fróðleikur skýrslnanna sé greiptur saman í heila
mynd og á þann hátt að spá megi um afleiðingar á-
kvarðana eða stjórnunaraðgerða. Ég tel því að
draga ætti allan tiltækan fróðleik saman i ítarlegt
heildarlíkan af íslenskum sjávarútvegi, þannig að
kanna mætti í einstökum atriðum áhrif stjórnunar-
aðgerða eða t.d. íjárfestingaráætlana.
Að lokum vil ég geta nokkurra annarra reiknilík-
tilrauna varðandi þorskveiðistefnu og gera örstutt-
an samanburð á þeim og mínum.
1. í doktorsritgerð Rögnvalds Hannessonar hag-
fræðings frá 1974 er m.a. fjallað um útreikn-
inga á bestu sókn í þorskstofninn. MeginupP'
setning útreikninganna er svipuð og hjá mér, en
kostnaðarþættir nokkru fábrotnari. Engat
hindranir eru settar á snöggar sóknarbreyting'
ar, enda fæst sú niðurstaða að afrakstur veið-
anna megi hámarka með því að hafa miklar
sveiflur í sókn. Veltir Rögnvaldur reyndar
vöngum yfir því, hvort slík sveiflukennd sókn
væri framkvæmanleg með því að láta veiðiflo13
flakka landa á milli. Þá eru athuguð áhrif sveiflna
á nýliðun, með því að beita reiknilíkaninu til
stjómunar veiða í liðinni tíð, þar sem nýliðun er
þekkt. Niðurstaða Rögnvaldar varðandi ís-
lenska þorskstofninn er sú, að þegar um 1960
hafi sóknin í stofninn verið komin í æskileg1
hámark.
2. í skýrslu Rannsóknaráðs ríkisins um "Þróun
sjávarútvegs”, sem út kom 1975, er getið um ltf"
fræðilegar afleiðingar þrenns konar þróunar
á sókn: a) svipuð sókn 1975-1979 og hún var
1972-1973, b) 15% sóknaraukning og c) 50%
sóknarminnkun strax. Menn voru nokkru
svartsýnni á forsendur fyrir stofnstærð þa;
Þannig var spáð að þróun a) og b) mynd>
leiða til aflahruns 1979. Nú vitum við, að
raunin er önnur. Þetta rökstyður einungis það,
sem sagt er fyrr í þessari grein, að sérhveipa
stefnumörkun þarf að endurskoða jafnt og þéú
á grundvelli nýjustu þekkingar. Spurningin er
ekki sú, hvort spá 5 ár fram í tímann reynist rétt
eða röng, heldur sú, hvort umsögn um það hvað
gera skuli í bráð (í þessu tilfelli um sókn á árinu
1975 eða 1976) reynist rétt, þegar horft er til
baka.
3. Jón Sigurðsson þjóðhagsstjóri og Sigurður B-
Stefánsson hagfræðingur birtu í grein i 2. hefti
Fjármálatíðinda 1978 um ”Afrakstur þorskút-
vegs á komandi árum”. Eru þar athugaðar
nokkrar hugmyndir um sóknarbreytingar árm
1978 og síðar. Grunnforsendur eru allar mjög
svipaðar þeim, sem hérhafa verið kynntar, enda
flestar hagrænar forsendur mínar frá Þjóðhags-
stofnun komnar. Er gengið út frá því, að stefna
skuli að 47% sóknarminnkun, sem sé hagkvaeiu-
asta sóknin þegar til lengdar lætur. Reiknitil'
666 — ÆGIR