Ægir - 01.04.1983, Blaðsíða 11

að verja fisk fyrir
skemmdum, í Yarmouth
á Englandi og árið 1861
var gerð í New York til-
raun til að frysta fisk í
smáklefa, sem þakinn
var með ís og saltblöndu.
Á seinasta áratug 19. ald-
arinnar voru svo gerðar
fyrstu tilraunir til
geymslu matvæla í ís hér
á landi. Er talið, að
tjjUÍKur maður, konsul Paterson, hafi gert fyrstu
Sk^nina arið 1891, en þá sendi hann lúðu í ís til
Se°A an<^S' ®y8gði hann ískjallara á Búðareyri við
lúð 1S^r^ og safnaði ís um veturinn og sendi svo
\y Una ’saða til Leith. Árið eftir byrjaði Otto
Au ^ f1*6 aþ sencia ísvarða síld til Englands og hvatti
á .st iróinga lil að byggja sér ískjallara til geymslu
s’ld í beitu.4).
Jónsson.
skozkur
. Jónsson og fyrstu íshúsin.
be;t ramhaldi af þessu urðu þáttaskil í geymslu
rjSuU °8 annarra matvæla hér á landi. Innan tíðar
yar UPP íshús í hinum ýmsu verstöðvum landsins.
'als ^a° °^rum frernur einn maður, sem gerðist
þa^ma^Hr og frumkvöðull breytinga á þessu sviði.
á A isak dónsson, sem var fæddur og uppalinn
VarULtUr^andl> on flutti til Ameríku sumarið 1888.
ann fæddur á Rima í Mjóafirði eystra árið
þej ‘ ^ann byrjaði sjóróðra 17 ára og starfaði að
fór °8 minna á hverju ári, þangað til hann
þg]^1. ^meríku, en þá var hann 45 ára. Hann
gen 11 Þvi vel, hvernig beituskorturinn hamlaði
1 fiskveiðanna og þau vandræði, sem það
ef þga ‘ °ft> nð geta ekki geymt sild í nokkra daga,
^kkSS þUrftÍ me^’ og standa uppi beitulaus, ef síld
AkuSt ekki daglega. í bæklingi, sem ísak gaf út á
fUjIvreyri 1901 og nefnir íshús og beitugeymsla,
þar r ',r hnnn, að frá þvi á vorin að vertíð hófst og
þaj-j 1 a l>austin, að hætta varð vegna beituleysis,
bejt eimingur tímans oft farið til einskis vegna
veri^S 0rts.5) ísak telur, að beituskorturinn hafi
sÖmu 0rsök þess, að hann flutti til Ameriku og
flutt SÖgu hafi margir Austfirðingar, er vestur
þeU’ þaft að segja.
ganúaT ^Sak kom lii Nýj^'íslands, var hagur
þvi andsins honum því ofarlega í huga og hvað
kynntaetti heizt að gagni verða af því, er hann sá og
lst þar vestra. Af þeim tækninýjungum, sem
Jóhannes Nordal.
Tryggvi Gunnarsson.
hann kynntist vestra, hefir það greinilega vakið
mesta athygli hans, hvernig ísinn var þar notaður
til matvælageymslu. Um það segir hann í áður
nefndum bæklingi sínum: „Þegar ég sá fyrsta
íshúsið i West Selkirk og gaddfrosinn hvítfisk, er
við þá keyptum út af því í sterkasta júlíhitanum í
Canada, þá datt mér strax í hug: Þarna er ráðið til
að geyma beituna heima á íslandi.“6) En ísak lét
ekki þar við sitja. Hann skrifaði frændum sínum
og vinum á Austfjörðum um málið, en fékk engin
viðbrögð. Þegar hann var orðinn úrkula vonar um,
að Austfirðingar vildu sinna hugmyndum sínum,
skrifaði hann Tryggva Gunnarssyni, sem þá var
kaupstjóri Gránufélagsins. En ekki fékk hann
heldur svar úr þeirri átt og leið nú og beið. Þegar
Tryggvi var orðinn bankastjóri Landsbankans,
sendi ísak honum langa og ítarlega skýrslu um
málið, en allt fór á sömu leið og áður. Greip hann
þá til þess ráðs að skrifa Þorbjörgu Sveinsdóttur,
Ijósmóður í Reykjavík, en bróðir hennar, Jón
Sveinsson frá Elliðavatni, hafði verið félagi ísaks í
útgerð fyrir austan og fluttist með honum vestur
um haf árið 1888. Bað ísak Þorbjörgu að tala við
Tryggva, grennslast eftir því, hvort hann hefði
fengið bréf hans og skýra fyrir honum
málavöxtu.7) Hvað Þorbjörgu og Tryggva hefir
farið á milli er ókunnugt, en nokkru síðar bað
hann Sigurðs skáld Jóhannesson, er var á leið vest-
ur um haf, að útvega sér tvo menn að vestan, til
þess að koma upp íshúsi í Reykjavík. Var það
bundið fastmælum, að ísak tækist ferð á hendur
til íslands og jafnframt réði hann Jóhannes Guð-
mundsson Nordal. Komu þeir til Seyðisfjarðar í
september 1894 og héldu svo þaðan til Reykja-
víkur. Þegar þangað kom, gengu þeir þegar á fund
Tryggva, sem tók þeim vel, en sagðist þó alls ekki
hafa búizt við, að nokkur kæmi. Greindi hann
þeim frá, að búið væri að kaupa efni í húsið og
ÆGIR — 171