Ægir - 01.11.1987, Page 31

11/87
ÆGIR
647
Það er alkunna, að margir
neytendur eru mjög næmir fyrir
áróðri fjölmiðla og varla líður sú
vika, að ekki berist hingað fréttir
um nýjar uppgötvanir er skipta
eiga sköpum fyrir hollustu fæðu-
tegunda. Það vill til, að kenn-
ingar sem ekki byggjast á
traustum grunni hafa n.k. „inn-
byggt skammlífi", gleymast fljótt
en geta þó komist í hámæli í
stuttan tíma. - Ég vona að í fisk-
sölu þurfum viðaldrei að höfða til
dellufólksins, en náum þeim mun
betur til þess neytendahóps er
kallast verður „meðvitaður" um
hollustu oggæði ogertilbúinn að
greiða fyrir jaau hlunnindi.
Mengun sjávar
Þessi sami hópur er líklega
mjög meðvitaður um hvers konar
mengun matvæla. Sjórinn við
landið er enn að mestu laus við
mengun og hreinni en annars
staðar vegna fjarlægðar landsins
frá úrgangi iðnríkja. Þetta þurfum
við að nota okkur betur í sölu á
fiski og láta það beinlínis vega
upp á móti þeim aukna flutnings-
kostnaði sem þessi sama fjarlægð
skapar. Margir vita t.d. í V-Evr-
ópu, að Norðursjór, Eystrasaltog
jafnvel vesturströnd Skotlands
hafa mengast af úrgangsefnum
iðnaðar. Trygging fyrir því að
fiskur sé veiddur í hreinum sjó er
þessu fólki nokkurs virði og verð-
gildið mun aukast. - Nærtækasta
dæmið í dag er mengun matvæla
vegna geislavirkni og höfum við
orðið vitni að miklum tilfinninga-
legum viðbrögðum fólks við
haekkun geislavirkni, jafnvel þótt
hún sé langt neðan hættumarka.
Sagt var í sjónvarpi, að Norð-
menn hefðu mætt hindrunum í út-
flutningi á frosnum fiski til Ítalíu
og eldislaxi til Bandaríkjanna.
Hugsum okkur þá hvað hefði
gerst ef kjarnorkuknúinn kafbátur
hefði „brætt úr sér" á íslands-
„Lýsi ersjálfsagtað selja sem
lyf við sjúkdómum, en fisk á
að selja sem mat, sem hægt
er að njóta vegna efnisgæða
og í kaupbæti meðgóðri sam-
visku. Næringarfræðin ein
stendur ekki undir sölu á
fiski, hollt verður einnig að
vera gott".
miðum og losað allt sitt eldsneyti
og hafurtask í hafið. Hugsum
okkur þann fréttaflutning er því
hefði fylgt á mörkuðum okkar.
Annars eru verksmiðjur sem end-
urvinna úrgang kjarnorkuvera á
landi - t.d. í Bretlandi og í Frakk-
landi - síausandi geislavirkum
úrgangi í Atlantshafið. Þaðan
berst hann með sjávarstraumum
norður með Noregsströndum, til
Svalbarða og Jan Mayen, bland-
ast austur Grænlandsstraumnum
og leitar aftur suður með austur-
strönd Grænlands. Þá er meng-
unin aðeins 1/ioo af geislavirkni
sjávarins við Skotland og Vio af
menguninni við Noreg. Mengun-
in er nokkur ár að berast til
Norðurhafa frá Evrópu og líklega
fer hún vaxandi. Við virðumst
vera svo gæfusöm, að megin-
greinar þessara strauma ná ekki
til fiskimiða okkar og getur það
reynst okkur mikið lán, því að ég
efast ekki um að „meðvitaðir"
fiskneytendur í Evrópu munu
telja það enn eitt atriði íslenska
fiskinum til tekna. Mjög lítið virð-
ist þó vera til af geislavirknimæl-
ingum í íslenskum fiski, slíkar
mælingarer þó vel hægtað gera í
sjó og í fiski í samvinnu Hafrann-
sóknastofnunar, Geislavarna,
Raunvísindastofnunar og starfs-
bræðra þeirra á Norðurlöndum.
Ég tel, að við eigum að hafa
þessar upplýsingar handbærar -
t.d. fyrir fjölmiðla. Sömu sjón-
armið gilda einnig um ýmsa aðra
mengun sjávar og fisks, við
teljum okkur í minni hættu en
aðra, en við gerum ekki út á það
með markvissum hætti þ.e. með
mæliniðurstöðum og yfirsýn.
Matvælalöggjöf
Annað er það þekkingarsvið
sem krefstaukinnarárvekni okkar
og það er matvælalöggjöf mark-
aðslanda okkar. í árdaga hennar
— um síðustu aldamót — voru
markmiðin að tryggja að matvæli
væru skaðlaus, hefðu eðlilega
hollustu og blekktu engan. Síðar
urðu til ýmsir gæðastaðlar, þar
sem neytendum voru betur
tryggð neyslugæði, góðir fram-
leiðsluhættir og strangt eftirlit
með aukaefnum. Þessi þróun
heldur áfram, en í seinni tíð gætir
þess, að upp koma boð og bönn
sem erfitt er að sætta sig við á fag-
legum grundvelli og eru jafnvel á
misskilningi byggð. Hinsvegarer
hægt í sumum tilvikum að hafa
áhrif á þessa þróun (berja niður
vitleysur) einkum með þátttöku í
fjölþjóðlegu samstarfi og með
persónulegum samskiptum, en í
öðrum tilvikum er mikilvægt að
hafa pata af því sem er í aðsigi til
að geta aðlagað sig breytingum í
tíma. Dæmi um þetta er rotvarnar-
efnið súlfít sem framleiðendur
hér hafa sannfrétt að auki geymslu-
þol rækju. Þetta efni er leyft í Evr-
ópu en vaxandi andstaða og
hertar reglur eru um notkun þess í
Bandaríkjunum vegna áhrifa þess
á asthmaveikt fólk. Það væri því
lítið vit í að leyfa þetta efni í rækju-
vinnslu hérlendis, nema þegar
um er beðið af vissum kaupend-
um heilfrystrar rækju. Svipað
gildir um gervilitarefni, sem enn
tíðkast í mörg matvæli þ.á m.
mylsnuhúðaðan fisk í Bretlandi,
en mætir þar vaxandi mótstöðu
„meðvitaðra" neytenda vegna
ofnæmiseinkenna og hafa stórfyr-
irtæki (t.d. McDonald's) þegar
brugðist við þessum kröfum. í